إيضاح المقصود من وحدة الوجود

إيضاح المقصود من وحدة الوجود
پدیدآوران	نابلسی، عبدالغنی بن اسماعیل (نویسنده) حصریه، عزه (محقق)
ناشر	مطبعة العلم
مکان نشر	سوریه - دمشق
سال نشر	1389ق. = 1969م.
چاپ	چاپ یکم
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏/ن2الف9 / 286/2 BP

ایضاح المقصود من وحدة الوجود نوشته عبدالغنی بن اسماعیل نابلسی(1050- 1143ق) ازعرفا و صوفیان پیرو طریقه‌ی نقشبندیه قادریه و حنفی مذهب است؛ در بررسی وحدت وجود که توسط عزه حصریه تحقیق شده است.

نوشتار حاضر رساله‌ه‎ای مختصر در واکاوی مراد عرفای راستین از وحدت وجود و بیان درستی سخن آنان، نقد دیدگاه مخالفان و انکار بر مدعیان تصوف در این خصوص است.

نویسنده بعد از تاکید براینکه مراد از وحدت وجود مفهومی است مورد اتفاق علمای اسلام و برگرفته از دین است، به شرح مقصود از اصطلاح وجود نزد عرفا و متصوفه پرداخته و به نظر متکلمان درباره وجود اشاره کرده و آن را مورد بررسی و نقد قرار داده است. وی سپس سخن خود را در موضوع وحدت وجود پی‌گیری کرده و دیدگاه متکلمان و عرفا را در این خصوص بیان کرده و نظر مدعیان عرفان و تصوف در این موضوع را به چالش کشیده است.

در ذیل اثر نوشته‌ای از مصطفی کمال بن محمد شریف دمشقی(1263-1317ق) عالم و ادیب صوفی مشتمل بر مباحثی در کلام و عرفان است. بخش اول تحت عنوان اراده جزئیه، اختیار و کسب است و بخش دوم آن با عنوان وحدت وجود و علل و اسباب مطرح شده است. نویسنده در آغاز مساله اختیار را به بحث گذاشته و به بررسی و نقد دیدگاه برخی از فرق کلامی نظیر معتزله، اشاعره و جبریه پرداخته است. در ادامه موضوع وحدت وجود را مطرح کرده و در جهت اثبات آن دلایلی را ذکر کرده است. عرفا بر آنند که در عالم هستی، یک موجود غنی و مستقل بالذات است و موجودات دیگر، فقط روابط و تعلقات محض و تطورات و تجلیات اسمائیه آن موجود غنی مستقل هستند و از نظر ذات، فقیرند و به غنی بالذات، نیاز دارند. حقیقت این وجود، همان توحید حق متعال و سلب شریک از ذات مقدس اوست.

نویسنده در کتاب حاضر، به بررسی این موضوع پرداخته و تصریح می‌کند که این نظر را از عارفان قبل از خود به ارث برده است و پس از نکوهش کسانی که از پذیرش این عقیده سر باز می‌زنند، می‌گوید: «عالمان محقق و فاضلان عارف اهل کشف و بصیرت که به حسن سیرت و صفای باطن موصوف بوده‌اند، به این عقیده باور داشتند، مانند: شیخ اکبر محیی‌الدین بن عربی، شیخ شرف‌الدین ابن فارض، عفیف‌الدین تلمسانی، شیخ عبدالحق بن سبعین، شیخ عبدالکریم جیلی و سایرین».

بنابراین می‌توان چنین گفت که نابلسی در اثر حاضر، وامدار عارفان پیش از خود است؛ چنان‌که در کتاب به این عقیده اشاره می‌کند و در تعریف وحدت وجود می‌گوید: «تمای عوالم با وجود اختلاف انواع و اجناس و اشخاص خودشان، به واسطه خداوند از عدم به وجود آمده‌اند نه به واسطه خودشان، وجود در هر لحظه‌ای به واسطه وجود خداوند بر آنها محفوظ شده است نه به قدرت خودشان، پس اگر چنین باشد، وجود آنها که هر لحظه بر آنها عارض می‌شود، وجود باری تعالی است نه وجود دیگری غیر وجود خداوند متعال».

منابع مقاله

1. مقدمه و متن.
2. مرادى، محمد خليل بن على‏. سلك الدرر في أعيان القرن الثاني عشر. محقق: علبى، اكرم حسن‏. بیروت. دار صادر. 1422ق. چاپ اول.
3. مرعشلى، يوسف‏. نثر الجواهر و الدرر في علماء القرن الرابع عشر. بیروت. دار المعرفة. 1427ق. چاپ اول.
4. مسبوق، سید مهدی؛ قادری بیباک، مهری، «اندیشه‌ی وحدت وجود در شعر عبدالغنی نابلسی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، عرفان اسلامی بهار 1396- شماره 51، به آدرس:

https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1434632/