أنيس الموحدين: تفاوت میان نسخهها
جز (جایگزینی متن - 'ولي' به 'ولی') |
جز (جایگزینی متن - '↵↵|' به ' |') |
||
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
| مکان نشر =تهران - ایران | | مکان نشر =تهران - ایران | ||
| سال نشر = 1369 ش | | سال نشر = 1369 ش | ||
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03666AUTOMATIONCODE | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03666AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =03666 | ||
| کتابخوان همراه نور =03666 | | کتابخوان همراه نور =03666 | ||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
خط ۳۲: | خط ۳۱: | ||
'''انيس الموحدين'''، کتابى است كلامى در اصول دين و مذهب شيعه، به زبان فارسی، نوشته ملا [[محمد مهدى بن ابىذر نراقى]] (م 1209ق). | '''انيس الموحدين'''، کتابى است كلامى در اصول دين و مذهب شيعه، به زبان فارسی، نوشته ملا [[محمد مهدى بن ابىذر نراقى]] (م 1209ق). | ||
هدف نراقى اول، از تأليف این کتاب، آشنايى شيعه با مسائل اعتقادى به شيوهاى استدلالى و برهانى بوده است. وى، در مقدمهى کتاب، مىنویسد: «و بايد این علم و معرفت، ناشى از دليل و برهان باشد و از روى تقليد نباشد، لهذا این بىبضاعت را به خاطر رسيد كه رسالهاى در اثبات مطالب مذكور، تأليف نمايد و آن را با عبارات واضحه بيان نمايد تا كافهى فرقهى محقّه-كثرهم الله، از اين، فايض گردند.» | هدف نراقى اول، از تأليف این کتاب، آشنايى شيعه با مسائل اعتقادى به شيوهاى استدلالى و برهانى بوده است. وى، در مقدمهى کتاب، مىنویسد: «و بايد این علم و معرفت، ناشى از دليل و برهان باشد و از روى تقليد نباشد، لهذا این بىبضاعت را به خاطر رسيد كه رسالهاى در اثبات مطالب مذكور، تأليف نمايد و آن را با عبارات واضحه بيان نمايد تا كافهى فرقهى محقّه-كثرهم الله، از اين، فايض گردند.<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=39&viewType=html ر.ک: ج1، ص39]</ref>» | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب، مشتمل بر مقدمهاى به قلم آیتالله [[حسن حسنزاده آملى]]، مقدمه مؤلف و پنج باب مىباشد. | کتاب، مشتمل بر مقدمهاى به قلم آیتالله [[حسن حسنزاده آملى]]<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=12&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص12]</ref>، مقدمه مؤلف<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=39&viewType=html ر.ک: مقدمه، ص39]</ref> و پنج باب مىباشد. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
باب اول، در اثبات صانع تعالى شأنه: در این باب، مؤلف، هفت دليل بر اثبات صانع اقامه مىكند: دليل و برهان نخست، همان برهان حدوث است. برهان دوم و | باب اول، در اثبات صانع تعالى شأنه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=44&viewType=html ر.ک: همان، ص44]</ref>: در این باب، مؤلف، هفت دليل بر اثبات صانع اقامه مىكند: دليل و برهان نخست، همان برهان حدوث است. برهان دوم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=49&viewType=html ر.ک: همان، ص49]</ref> و سوم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=52&viewType=html ر.ک: همان، ص52]</ref>، برهان امكان و وجوب است؛ با این تفاوت كه در برهان سوم، پاى دور و تسلسل به میان نمىآيد، بر خلاف برهان دوم. برهان بعدى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=53&viewType=html ر.ک: همان، ص53]</ref>، برهانى است كه [[بهمنیار بن مرزبان|بهمنيار]] از شاگردان شيخ، [[ابن سینا، حسین بن عبدالله|ابوعلى سينا]]، اقامه كرده مبنى بر اينكه هر گاه واجبالوجودى نباشد، لازم مىآيد كه هيچ خلق و ايجادى در خارج، متحقّق نشود، زيرا كه «ممكن»، خود، در موجود شدن، محتاج به ديگرى است و با وجود اين، چگونه مىتواند ديگرى را ايجاد كند؟ لیکن ما مىبينيم كه موجودات بىحدّ و حصر ايجاد شدهاند و ايجاد مىشوند، پس ناچار بايد واجبالوجودى باشد كه خلقت هر موجودى و فيضان هر فيض وجودى از ذات مقدّس او باشد. | ||
برهان | برهان پنجم<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=53&viewType=html ر.ک: همان، ص53]</ref>، مبتنى بر معجزات و كرامات انبيا و اولیا است، زيرا كه عقل حكم مىكند كه این امور غريبه كه از پيغمبران و امامان صادر شده است، از قبيل اژدها شدن عصا و زنده نمودن اموات و برگردانيدن خورشيد و شقّ شدن ماه و تسبيح نمودن سنگريزه و جارى شدن آب از میان انگشتان و غير اينها از معجزات و كرامات، امورى است كه از انسان صادر نمىتواند شد، پس بايد صانع حكيمیباشد كه صدور این قبيل امور به سبب قدرت كامله و حكمت شامله او باشد. | ||
برهان ششم بر اثبات | برهان ششم بر اثبات صانع<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=55&viewType=html ر.ک: همان، ص55]</ref>، عبارت است از اتّفاق همه طوايف و فرق بر وجود صانع، زيرا كه جمیع عقلاى عالم و علماى بنى آدم قائلند به اينكه این عالم را صانعى است حكيم و خالقى است عليم و از این جهت اثبات صانع را از جمله اصول دين نشمردهاند، زيرا كه اصول، بايد كه امورى چند باشد كه ضرورى دين اسلام باشد، اما مخالف و منكرى داشته باشد و شكى نيست كه این همه صاحبان فهم و ادراك، اتفاق بر امر غلط نمىكنند. | ||
مؤلف، يادآور مىشود كه همه طوايف انسان، معتقد به وجود صانع هستند مگر سه طايفه كه عبارتند از: سوفسطاييه، ملاحده تناسخيه و دهريه. | مؤلف، يادآور مىشود كه همه طوايف انسان، معتقد به وجود صانع هستند مگر سه طايفه كه عبارتند از: سوفسطاييه، ملاحده تناسخيه و دهريه. | ||
برهان هفتم، عبارت است از برهان فطرت. توضيح آنكه همه مردم در حالت اضطرار، بىفكر و اختيار از روى الجا و اضطرار، پناه به كسى مىبرند كه صانع ايشان است و اين، از آن رو است كه میان خالق و مخلوق و مالك و مملوك و بنده و مولى ربط خاصى مىباشد كه نمىتوان حقيقت آن را بيان نمود، بنا بر این بندگان در وقتى كه دستشان از جمیع اسباب و وسايل و همه امور و علايق كوتاه شود، از همه امیدها ناامید شوند، بدون تفكر و تأمل و بىانديشه و تخيّل، پناه به صانع حقيقى و مسبب الاسباب خود مىبرند و از این جهت، در آن وقت هر دعایى مىكنند، مستجاب مىشود، زيرا كه در آن وقت، خداى خود را شناختهاند و يقين از برای ايشان حاصل شده است و معرفت با يقين، البته سبب استجابت دعوات مىشود و این معنى از برای همه مردم حاصل است و از این جهت در آيات قرآنى و احاديث ائمّه طاهرين آمده است كه شناختن خداوند فطرى است و احتياج به دليل ندارد؛ يعنى هر گاه مردم را به حال خود واگذارند و ايشان، دست از تعصّب و جاهليّت و تقليد پدر و مادر بردارند، با قطع نظر از دليل، خالق خود را مىشناسند و پى به هستى او مىبرند و از این جهت بعضى از محقّقين گفتهاند كه كفّار اگر چه در ظاهر منكر صانعند، در باطن در پيش خود اقرار و اعتراف به وجود و هستى او دارند. | برهان هفتم، عبارت است از برهان فطرت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=57&viewType=html ر.ک: همان، ص57]</ref>. توضيح آنكه همه مردم در حالت اضطرار، بىفكر و اختيار از روى الجا و اضطرار، پناه به كسى مىبرند كه صانع ايشان است و اين، از آن رو است كه میان خالق و مخلوق و مالك و مملوك و بنده و مولى ربط خاصى مىباشد كه نمىتوان حقيقت آن را بيان نمود، بنا بر این بندگان در وقتى كه دستشان از جمیع اسباب و وسايل و همه امور و علايق كوتاه شود، از همه امیدها ناامید شوند، بدون تفكر و تأمل و بىانديشه و تخيّل، پناه به صانع حقيقى و مسبب الاسباب خود مىبرند و از این جهت، در آن وقت هر دعایى مىكنند، مستجاب مىشود، زيرا كه در آن وقت، خداى خود را شناختهاند و يقين از برای ايشان حاصل شده است و معرفت با يقين، البته سبب استجابت دعوات مىشود و این معنى از برای همه مردم حاصل است و از این جهت در آيات قرآنى و احاديث ائمّه طاهرين آمده است كه شناختن خداوند فطرى است و احتياج به دليل ندارد؛ يعنى هر گاه مردم را به حال خود واگذارند و ايشان، دست از تعصّب و جاهليّت و تقليد پدر و مادر بردارند، با قطع نظر از دليل، خالق خود را مىشناسند و پى به هستى او مىبرند و از این جهت بعضى از محقّقين گفتهاند كه كفّار اگر چه در ظاهر منكر صانعند، در باطن در پيش خود اقرار و اعتراف به وجود و هستى او دارند. | ||
باب دوم، در صفات بارى تعالى: این باب، خود، داراى یک مقدمه و دو فصل است. در مقدمه، درباره صفات ذات و صفات فعل توضيحاتى داده شده و یکى از دو | باب دوم، در صفات بارى تعالى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=61&viewType=html ر.ک: همان، ص61]</ref>: این باب، خود، داراى یک مقدمه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=63&viewType=html ر.ک: همان، ص63]</ref> و دو فصل است. در مقدمه، درباره صفات ذات و صفات فعل توضيحاتى داده شده و یکى از دو فصل<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=71&viewType=html ر.ک: همان، ص71]</ref>، به صفات ثبوتى و ديگرى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=83&viewType=html ر.ک: همان، ص83]</ref>، به صفات سلبى خداوند اختصاص يافته است. | ||
باب سوم، در باب نبوت محمد(ص): این باب، داراى چهار فصل است كه موضوعات ذيل را مورد بررسى قرار مىدهد: سه فصل نخست، به نبوت عامه و آخرين فصل، به نبوت خاصه اختصاص يافته است. وجوب بعثت انبيا، عصمت نبى، راه شناخت پيامبر، در اثبات نبوت حضرت خاتم(ص) عناوین مباحث این فصول را تشكيل مىدهد. | باب سوم، در باب نبوت محمد(ص)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=89&viewType=html ر.ک: همان، ص89]</ref>: این باب، داراى چهار فصل است كه موضوعات ذيل را مورد بررسى قرار مىدهد: سه فصل نخست، به نبوت عامه و آخرين فصل، به نبوت خاصه اختصاص يافته است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=105&viewType=html ر.ک: همان، ص105]</ref>. وجوب بعثت انبيا، عصمت نبى، راه شناخت پيامبر، در اثبات نبوت حضرت خاتم(ص) عناوین مباحث این فصول را تشكيل مىدهد. | ||
باب چهارم، در امامت: این باب، داراى هفت فصل است كه به بررسى موضوعات ذيل مىپردازد: فصل اوّل، در اثبات احتياج به وجود امام(ع)؛ فصل دوم، در اينكه امامت از اصول دين | باب چهارم، در امامت<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=119&viewType=html ر.ک: همان، ص119]</ref>: این باب، داراى هفت فصل است كه به بررسى موضوعات ذيل مىپردازد: فصل اوّل، در اثبات احتياج به وجود امام(ع)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=127&viewType=html ر.ک: همان، ص127]</ref>؛ فصل دوم، در اينكه امامت از اصول دين است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=137&viewType=html ر.ک: همان، ص137]</ref>؛ فصل سوّم، در اينكه در امامت، عصمت شرط است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=139&viewType=html ر.ک: همان، ص139]</ref>؛ فصل چهارم، در اثبات اينكه امام بايد افضل از ساير مردم باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=143&viewType=html ر.ک: همان، ص143]</ref>؛ فصل پنجم در اثبات اينكه امام بايد منصوص باشد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=145&viewType=html ر.ک: همان، ص145]</ref>؛ فصل ششم در اثبات اينكه جناب مستطاب امیرالمؤمنين، وصى و خليفه بلا فصل پيامبر(ص) است<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=149&viewType=html ر.ک: همان، ص149]</ref>؛ فصل هفتم، در اثبات امامت ساير ائمه اثنا عشر(ع)<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=213&viewType=html ر.ک: همان، ص213]</ref>. | ||
باب پنجم، در بيان حقيقت معاد: در این باب، مؤلف، با يادآورى این نكته كه انسان از دو بخش؛ يعنى بدن و روح تشكيل يافته، لذات و آلام را به دو قسم جسمى و روحى تقسيم كرده و بر این اساس، معاد را نيز به معاد جسمانى و روحانى تقسيم مىكند، آنگاه در تعريف معاد جسمانى، چنين مىگوید: «معاد جسمانى»، عبارت است از مبعوث شدن بدن و رسيدن آن به لذّات جسمانیّه كه عبارت است از «ثواب» يا به آلام جسمانیّه كه عبارت است از «عذاب». | باب پنجم، در بيان حقيقت معاد<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=223&viewType=html ر.ک: همان، ص223]</ref>: در این باب، مؤلف، با يادآورى این نكته كه انسان از دو بخش؛ يعنى بدن و روح تشكيل يافته، لذات و آلام را به دو قسم جسمى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=225&viewType=html ر.ک: همان، ص225]</ref> <ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=226&viewType=html ر.ک: همان، ص226]</ref>و روحى<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=227&viewType=html ر.ک: همان، ص227]</ref> <ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=227&viewType=html ر.ک: همان، ص227]</ref>تقسيم كرده و بر این اساس، معاد را نيز به معاد جسمانى و روحانى تقسيم مىكند، آنگاه در تعريف معاد جسمانى، چنين مىگوید: «معاد جسمانى»، عبارت است از مبعوث شدن بدن و رسيدن آن به لذّات جسمانیّه كه عبارت است از «ثواب» يا به آلام جسمانیّه كه عبارت است از «عذاب»<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=227&viewType=html ر.ک: همان، ص227-228]</ref>. | ||
«معاد روحانى» هم عبارت است از رسيدن روح به لذّات روحانیّه يا به آلام روحانیّه. | «معاد روحانى» هم عبارت است از رسيدن روح به لذّات روحانیّه يا به آلام روحانیّه<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=228&viewType=html ر.ک: همان، ص228]</ref>. | ||
وى، سپس معاد جسمانى را مورد قبول نه تنها همه مسلمانان و نه تنها مورد اجماع همه ارباب ملل و شرايع، بلكه مورد قبول گروهى از ملحدان و دهريه و تناسخيه مىداند، اما درباره معاد روحانى مىگوید: جمعى آن را انكار كردهاند و آنچه مذهب محقّقين حكما و مدقّقين ارباب شريعت و فقها و متألّهين از عرفا است، آن است كه هر دو قسم معاد ثابت است و مىگویند بعد از مفارقت نفس از بدن، از برای او لذّات يا آلام روحانى خواهد بود تا اينكه جناب الهى اموات را زنده گرداند و ارواح ايشان را به ابدان آنها بازگرداند و بعد از تعلّق ارواح به ابدان، از برای ايشان هم لذّات جسمانیّه و هم لذّات روحانیّه، هر دو خواهد بود. | وى، سپس معاد جسمانى را مورد قبول نه تنها همه مسلمانان و نه تنها مورد اجماع همه ارباب ملل و شرايع، بلكه مورد قبول گروهى از ملحدان و دهريه و تناسخيه مىداند، اما درباره معاد روحانى مىگوید: جمعى آن را انكار كردهاند و آنچه مذهب محقّقين حكما و مدقّقين ارباب شريعت و فقها و متألّهين از عرفا است، آن است كه هر دو قسم معاد ثابت است و مىگویند بعد از مفارقت نفس از بدن، از برای او لذّات يا آلام روحانى خواهد بود تا اينكه جناب الهى اموات را زنده گرداند و ارواح ايشان را به ابدان آنها بازگرداند و بعد از تعلّق ارواح به ابدان، از برای ايشان هم لذّات جسمانیّه و هم لذّات روحانیّه، هر دو خواهد بود<ref>[https://noorlib.ir/book/view/3666/%D8%A3%D9%86%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86?pageNumber=228&viewType=html ر.ک: همان، ص228]</ref>. | ||
==وضعيت کتاب== | ==وضعيت کتاب== | ||
انيس الموحدين، در سال 1325ق، همراه کتاب [[كنز الرموز]] به چاپ رسيده و توسط [[عبدالرسول جواهرى]]، به عربى برگردانده شده است. | انيس الموحدين، در سال 1325ق، همراه کتاب [[كنز الرموز]] به چاپ رسيده و توسط [[عبدالرسول جواهرى]]، به عربى برگردانده شده است. | ||
خط ۶۷: | خط ۶۵: | ||
نسخه حاضر در برنامه، با تصحيح و پاورقى شهيد آیتالله [[قاضى طباطبايى]] و فهرست مطالب منتشر شده است. | نسخه حاضر در برنامه، با تصحيح و پاورقى شهيد آیتالله [[قاضى طباطبايى]] و فهرست مطالب منتشر شده است. | ||
== | ==پانويس == | ||
<references /> | |||
==منابع مقاله== | |||
#مقدمه و متن کتاب | |||
#[[:noormags:951750|روحانىنژاد، حسین، شرح حال و آثار محقق نراقى،آینه پژوهش» فروردين و ارديبهشت 1381 - شماره 73 (8 صفحه - از 63 تا 70)]]. | |||
#دائرةالمعارف تشيع، ج 2، ص591. | |||
#وبلاگ محمد صادق روحانى، /7/8 1387 - 1429/10/29. | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||
[[تحقیق درباره اول اربعین حضرت سيدالشهداء(ع)]] | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
خط ۸۰: | خط ۸۴: | ||
[[رده:کلام و عقاید]] | [[رده:کلام و عقاید]] | ||
[[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]] | [[رده:آثار کلی (مناظرات کلامی، مذاهب کلامی)]] | ||
[[رده:اردیبهشت (1401)]] |
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۸
أنیس الموحدین | |
---|---|
پدیدآوران | نراقی، مهدی بن ابیذر (نویسنده)
قاضی طباطبایی، محمدعلی (مصحح) حسنزاده آملی، حسن (مقدمهنویس) |
ناشر | الزهرا(س) |
مکان نشر | تهران - ایران |
سال نشر | 1369 ش |
چاپ | 2 |
موضوع | شیعه - اصول دین شیعه - عقاید |
زبان | فارسی |
تعداد جلد | 1 |
کد کنگره | BP 211/3 /ن4الف8 |
نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
انيس الموحدين، کتابى است كلامى در اصول دين و مذهب شيعه، به زبان فارسی، نوشته ملا محمد مهدى بن ابىذر نراقى (م 1209ق).
هدف نراقى اول، از تأليف این کتاب، آشنايى شيعه با مسائل اعتقادى به شيوهاى استدلالى و برهانى بوده است. وى، در مقدمهى کتاب، مىنویسد: «و بايد این علم و معرفت، ناشى از دليل و برهان باشد و از روى تقليد نباشد، لهذا این بىبضاعت را به خاطر رسيد كه رسالهاى در اثبات مطالب مذكور، تأليف نمايد و آن را با عبارات واضحه بيان نمايد تا كافهى فرقهى محقّه-كثرهم الله، از اين، فايض گردند.[۱]»
ساختار
کتاب، مشتمل بر مقدمهاى به قلم آیتالله حسن حسنزاده آملى[۲]، مقدمه مؤلف[۳] و پنج باب مىباشد.
گزارش محتوا
باب اول، در اثبات صانع تعالى شأنه[۴]: در این باب، مؤلف، هفت دليل بر اثبات صانع اقامه مىكند: دليل و برهان نخست، همان برهان حدوث است. برهان دوم[۵] و سوم[۶]، برهان امكان و وجوب است؛ با این تفاوت كه در برهان سوم، پاى دور و تسلسل به میان نمىآيد، بر خلاف برهان دوم. برهان بعدى[۷]، برهانى است كه بهمنيار از شاگردان شيخ، ابوعلى سينا، اقامه كرده مبنى بر اينكه هر گاه واجبالوجودى نباشد، لازم مىآيد كه هيچ خلق و ايجادى در خارج، متحقّق نشود، زيرا كه «ممكن»، خود، در موجود شدن، محتاج به ديگرى است و با وجود اين، چگونه مىتواند ديگرى را ايجاد كند؟ لیکن ما مىبينيم كه موجودات بىحدّ و حصر ايجاد شدهاند و ايجاد مىشوند، پس ناچار بايد واجبالوجودى باشد كه خلقت هر موجودى و فيضان هر فيض وجودى از ذات مقدّس او باشد.
برهان پنجم[۸]، مبتنى بر معجزات و كرامات انبيا و اولیا است، زيرا كه عقل حكم مىكند كه این امور غريبه كه از پيغمبران و امامان صادر شده است، از قبيل اژدها شدن عصا و زنده نمودن اموات و برگردانيدن خورشيد و شقّ شدن ماه و تسبيح نمودن سنگريزه و جارى شدن آب از میان انگشتان و غير اينها از معجزات و كرامات، امورى است كه از انسان صادر نمىتواند شد، پس بايد صانع حكيمیباشد كه صدور این قبيل امور به سبب قدرت كامله و حكمت شامله او باشد.
برهان ششم بر اثبات صانع[۹]، عبارت است از اتّفاق همه طوايف و فرق بر وجود صانع، زيرا كه جمیع عقلاى عالم و علماى بنى آدم قائلند به اينكه این عالم را صانعى است حكيم و خالقى است عليم و از این جهت اثبات صانع را از جمله اصول دين نشمردهاند، زيرا كه اصول، بايد كه امورى چند باشد كه ضرورى دين اسلام باشد، اما مخالف و منكرى داشته باشد و شكى نيست كه این همه صاحبان فهم و ادراك، اتفاق بر امر غلط نمىكنند.
مؤلف، يادآور مىشود كه همه طوايف انسان، معتقد به وجود صانع هستند مگر سه طايفه كه عبارتند از: سوفسطاييه، ملاحده تناسخيه و دهريه.
برهان هفتم، عبارت است از برهان فطرت[۱۰]. توضيح آنكه همه مردم در حالت اضطرار، بىفكر و اختيار از روى الجا و اضطرار، پناه به كسى مىبرند كه صانع ايشان است و اين، از آن رو است كه میان خالق و مخلوق و مالك و مملوك و بنده و مولى ربط خاصى مىباشد كه نمىتوان حقيقت آن را بيان نمود، بنا بر این بندگان در وقتى كه دستشان از جمیع اسباب و وسايل و همه امور و علايق كوتاه شود، از همه امیدها ناامید شوند، بدون تفكر و تأمل و بىانديشه و تخيّل، پناه به صانع حقيقى و مسبب الاسباب خود مىبرند و از این جهت، در آن وقت هر دعایى مىكنند، مستجاب مىشود، زيرا كه در آن وقت، خداى خود را شناختهاند و يقين از برای ايشان حاصل شده است و معرفت با يقين، البته سبب استجابت دعوات مىشود و این معنى از برای همه مردم حاصل است و از این جهت در آيات قرآنى و احاديث ائمّه طاهرين آمده است كه شناختن خداوند فطرى است و احتياج به دليل ندارد؛ يعنى هر گاه مردم را به حال خود واگذارند و ايشان، دست از تعصّب و جاهليّت و تقليد پدر و مادر بردارند، با قطع نظر از دليل، خالق خود را مىشناسند و پى به هستى او مىبرند و از این جهت بعضى از محقّقين گفتهاند كه كفّار اگر چه در ظاهر منكر صانعند، در باطن در پيش خود اقرار و اعتراف به وجود و هستى او دارند.
باب دوم، در صفات بارى تعالى[۱۱]: این باب، خود، داراى یک مقدمه[۱۲] و دو فصل است. در مقدمه، درباره صفات ذات و صفات فعل توضيحاتى داده شده و یکى از دو فصل[۱۳]، به صفات ثبوتى و ديگرى[۱۴]، به صفات سلبى خداوند اختصاص يافته است.
باب سوم، در باب نبوت محمد(ص)[۱۵]: این باب، داراى چهار فصل است كه موضوعات ذيل را مورد بررسى قرار مىدهد: سه فصل نخست، به نبوت عامه و آخرين فصل، به نبوت خاصه اختصاص يافته است[۱۶]. وجوب بعثت انبيا، عصمت نبى، راه شناخت پيامبر، در اثبات نبوت حضرت خاتم(ص) عناوین مباحث این فصول را تشكيل مىدهد.
باب چهارم، در امامت[۱۷]: این باب، داراى هفت فصل است كه به بررسى موضوعات ذيل مىپردازد: فصل اوّل، در اثبات احتياج به وجود امام(ع)[۱۸]؛ فصل دوم، در اينكه امامت از اصول دين است[۱۹]؛ فصل سوّم، در اينكه در امامت، عصمت شرط است[۲۰]؛ فصل چهارم، در اثبات اينكه امام بايد افضل از ساير مردم باشد[۲۱]؛ فصل پنجم در اثبات اينكه امام بايد منصوص باشد[۲۲]؛ فصل ششم در اثبات اينكه جناب مستطاب امیرالمؤمنين، وصى و خليفه بلا فصل پيامبر(ص) است[۲۳]؛ فصل هفتم، در اثبات امامت ساير ائمه اثنا عشر(ع)[۲۴].
باب پنجم، در بيان حقيقت معاد[۲۵]: در این باب، مؤلف، با يادآورى این نكته كه انسان از دو بخش؛ يعنى بدن و روح تشكيل يافته، لذات و آلام را به دو قسم جسمى[۲۶] [۲۷]و روحى[۲۸] [۲۹]تقسيم كرده و بر این اساس، معاد را نيز به معاد جسمانى و روحانى تقسيم مىكند، آنگاه در تعريف معاد جسمانى، چنين مىگوید: «معاد جسمانى»، عبارت است از مبعوث شدن بدن و رسيدن آن به لذّات جسمانیّه كه عبارت است از «ثواب» يا به آلام جسمانیّه كه عبارت است از «عذاب»[۳۰].
«معاد روحانى» هم عبارت است از رسيدن روح به لذّات روحانیّه يا به آلام روحانیّه[۳۱].
وى، سپس معاد جسمانى را مورد قبول نه تنها همه مسلمانان و نه تنها مورد اجماع همه ارباب ملل و شرايع، بلكه مورد قبول گروهى از ملحدان و دهريه و تناسخيه مىداند، اما درباره معاد روحانى مىگوید: جمعى آن را انكار كردهاند و آنچه مذهب محقّقين حكما و مدقّقين ارباب شريعت و فقها و متألّهين از عرفا است، آن است كه هر دو قسم معاد ثابت است و مىگویند بعد از مفارقت نفس از بدن، از برای او لذّات يا آلام روحانى خواهد بود تا اينكه جناب الهى اموات را زنده گرداند و ارواح ايشان را به ابدان آنها بازگرداند و بعد از تعلّق ارواح به ابدان، از برای ايشان هم لذّات جسمانیّه و هم لذّات روحانیّه، هر دو خواهد بود[۳۲].
وضعيت کتاب
انيس الموحدين، در سال 1325ق، همراه کتاب كنز الرموز به چاپ رسيده و توسط عبدالرسول جواهرى، به عربى برگردانده شده است.
نسخه حاضر در برنامه، با تصحيح و پاورقى شهيد آیتالله قاضى طباطبايى و فهرست مطالب منتشر شده است.
پانويس
- ↑ ر.ک: ج1، ص39
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص12
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص39
- ↑ ر.ک: همان، ص44
- ↑ ر.ک: همان، ص49
- ↑ ر.ک: همان، ص52
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص55
- ↑ ر.ک: همان، ص57
- ↑ ر.ک: همان، ص61
- ↑ ر.ک: همان، ص63
- ↑ ر.ک: همان، ص71
- ↑ ر.ک: همان، ص83
- ↑ ر.ک: همان، ص89
- ↑ ر.ک: همان، ص105
- ↑ ر.ک: همان، ص119
- ↑ ر.ک: همان، ص127
- ↑ ر.ک: همان، ص137
- ↑ ر.ک: همان، ص139
- ↑ ر.ک: همان، ص143
- ↑ ر.ک: همان، ص145
- ↑ ر.ک: همان، ص149
- ↑ ر.ک: همان، ص213
- ↑ ر.ک: همان، ص223
- ↑ ر.ک: همان، ص225
- ↑ ر.ک: همان، ص226
- ↑ ر.ک: همان، ص227
- ↑ ر.ک: همان، ص227
- ↑ ر.ک: همان، ص227-228
- ↑ ر.ک: همان، ص228
- ↑ ر.ک: همان، ص228
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب
- روحانىنژاد، حسین، شرح حال و آثار محقق نراقى،آینه پژوهش» فروردين و ارديبهشت 1381 - شماره 73 (8 صفحه - از 63 تا 70).
- دائرةالمعارف تشيع، ج 2، ص591.
- وبلاگ محمد صادق روحانى، /7/8 1387 - 1429/10/29.