وحدت ادیان و مولانا

وحدت ادیان و مولانا
پرونده:NUR.....J1.jpg
پدیدآوران	شالویی، محمود (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1391
چاپ	اول
کد کنگره	‏

وحدت ادیان و مولانا تألیف محمود شالویی؛ این کتاب، پژوهشی جدید در یکی موضوعات مهم مثنوی، یعنی وحدت اصول ادیان از منظر مولاناست که شامل سه بخش در شانزده فصل می‌شود. بخش اول، از فصل یکم تا سوم را در خود جای داده و شامل مطالب مقدماتی است. در فصل اول، ابتدا به بررسی زند گانی و شرح حال مولانا و معرفی استادان، شاگردان و معاصران او می‌پردازد و در ادامه، به طور گذرا به توجه شدید مولانا به قرآن و حدیث و همچنین به تعبّد، اخلاق و سیر و سلوک او و نیز به برخی اندیشه‌های مخالف (جنجالی)او اشاره دارد. فصل دوم و سوم، دربارۀ شناخت آثار منظوم و منثور مولاناست که در این میان مضامین مثنوی و شروح فارسی و غیر فارسی آن را فهرست‌وار معرفی میکند.

بخش دوم، با عنوان دین، از فصل چهارم تا نهم را در بردارد. در فصل چهارم از تعریف دین، حقیقت دین، واحد بودن حقیقت دین، همگانی بودن اعتقاد دینی و نقش دین سخن می‌گوید. فصل پنجم، با عنوان وحدت ادیان است که با ذکر ابیاتی از مثنوی با درون مایۀ وحدت و همچنین با برشمردن اشتراک طولی ادیان در شش مورد و بیان عناصر وحدت بخش ادیان در نُه مورد، هر کدام را در حدّ نیاز توضیح می‌دهد. در ادامه، بحث وحدت ادیان را از دیدگاه ابن عربی، هگل، جان هیک مطرح می‌کند و با این پرسش مهم که آیا همۀ ادیان و مذاهب بر حق است به موضوع کثرت گرایی دینی می‌پردازد. در فصل ششم، به بیان اختلاف ادیان و تفاوت شرایع پرداخته و در فصل هفتم با معرفی دین اسلام به عنوان خلاصۀ ادیان پیشین ویژگی‌های فکر همزیستی و اجتماعی آن را بیان کرده است. فصل هشتم، با موضوع اولیا، و انبیاء،اوصاف مشترک پیامبران، هدف و پیام مشترک آن‌ها مورد اشاره قرار گرفته و درادامه، دیدگاه زکریای رازی، ابن راوندی و ملاصدرا دربارۀ نقش وحدت بخش یا اختلاف انگیز ابیا مطرح شده است.

فصل نهم، با این سؤال آغاز می‌شود که آیا در هر عصر تنها یک راه برای رستگاری وجود دارد؟ در پاسخ آن دیدگاه برخی صاحب‌نظران، خصوصاً ابن عربی را تشریح می‌کند که اغلب به صراط مستقیم همۀ راه‌ها اشاره یا تصریح دارند. آنگاه،احادیث و اقوال پیامبر(ص) در موضوع دین، انبیا و اولیا را که در ابیات مثنوی انعکاس یافته به صورت تطبیقی ذکر می‌کند.

بخش سوم، با عنوان وحدت ادیان از دید گاه مولوی، در واقع هدف اصلی کتاب است و از فصل دهم تا شانزدهم در آن جای دارد. در فصل دهم با استفاده از ابیات مثنوی، نظریات مولانا در مورد امتیازات و ابعاد گوناگون انبیا و اولیا شرح و تفسیر شده است. در فصل یازدهم، مفهوم عشق از دیدگاه مولانا و در فصل دوازدهم قلمرو معرفتی او به اختصار مورد اشاره قرارگرفته است. در فصل سیزدهم، ابتدا به این موضوع پرداخته که از نظر مولوی هرکس به اندازۀ درک و فهمش جهان را می‌بیند و مطابق سطح فکر خود قضاوت می‌کند و در ادامه، به این نکته می‌رسد که از نظر مولانا اختلاف مذاهب به سبب اختلاف دیدگاه و یا اغلب اختلاف لفظی صرف است. در فصل چهاردهم، با طرح مسأله وحدت وجود وارد مباحث عمیق‌تر می‌شود و با تبیین مفهوم وحدت وجود از نگاه مولانا، ابیاتی از مثنوی با درون مایه وحدت وجود را شرح و بسط می‌دهد. فصل پانزده، وحدت ادیان از دیگاه مولوی را بررسی می کند که ایشان اصول ادیان را واحد و اختلاف و دشمنی را از آثار جهل و غفلت می‌داند و بعد نظر معروف او را که می‌گوید همۀ مذاهب نه حق خالص است و نه باطل محض شرح می‌دهد. در ادامه، مذهب و کیش مولانا و رفتار نیک مولانا با پیروان سایر ادیان و ابیاتی از مثنوی با درون مایه عشق را بیان می‌کند. در فصل پایانی، بیش از ده داستان مثئوی که مربوط به وحدت ادیان است شرح و تفسیر شده است. فهرست منابع که عمدتاً فارسی است، در هفت صفحه درج شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.