ابن شعار، مبارک بن احمد

ابن‌شَعّار، ابوالبرکات کمال‌الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی
نام کامل	ابن‌شَعّار، ابوالبرکات کمال‌الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی
نام‌های دیگر	ابوالبرکات کمال‌الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی
لقب	کمال‌الدین
نسب	ابن احمد بن حمدان موصلی
نام پدر	احمد بن حمدان
ولادت	۵۹۳ق
محل تولد	موصل، عراق
رحلت	۶۵۴ق
طول عمر	61
دین	اسلام
پیشه	ادیب و مورخ
منصب	دیوانی
اطلاعات علمی
معاصرین	ابن‌خلکان
برخی آثار	1- عقودالجمان فی شعراء هذا الزمان؛ 2- تحفهالوزراء

ابن شَعار، ابوالبرکات کمال‌الدین، مبارک بن احمد بن حمدان موصلی (۵۹۳ ـ ۶۵۴ق/ ۱۱۹۶ ـ ۱۲۵۶م)، ادیب و مورخ.

تولد و وفات

وی در صفر 593ق در موصل زاده شد و در جمادلی الآخر654ق در حلب درگذشت.

از جزئیات زندگی و استادان و آموخته‌های او هیچ اطلاعی در دست نیست. تنها می‌دانیم که در ۶۲۸ ق در اربل منصبی دیوانی داشته است.

آثار

شهرت وی عمدتاً ناشی از کتاب:

1- عقودالجمان فی شعراء هذا الزمان است.

ابن‌فُوَطی روایت می‌کند که ابن‌شعار مدت ۵۰ سال در سفر و حضر به گردآوری شرح احوال و گزیدۀ اشعار شاعران عصر خویش مشغول بوده است.

از روایات منابع چنین برمی‌آید که وی برای آگاهی از شرح حال و آثار شاعران و بزرگان عصر خویش که احیاناً برخی از آنان مناصب حکومتی نیز داشتند، اغلب خود به دیدار آنان می‌شتافته تا از زبان ایشان شرح حال و گزیده‌ای از اشعارشان را بشنود و در کتاب خود بیاورد. برخی از این ملاقاتها را ابن‌فوط و یونینی نقل کرده‌اند.

وی ظاهراً با ابن‌خلکان که معاصر او بوده، دوستی و همنشینی داشته و بی‌شک به همین دلیل ابن‌خلکان او را «صاحبنا» خوانده است

ابن‌شعار نخست ذیلی به معجم‌الشعراء مرزبانی با عنوان:

2- تحفهالوزراء نگاشت و در آن به شرح حال و آثار شاعران تا ۶۰۰ ق / ۱۲۰۳ م پرداخت. و پس از اتمام آن در ۶۳۱ق به تألیف عقودالجمان پرداخت و در آن به گفتۀ خود وی شرح حال و آثار شاعرانی را نوشت که سدۀ ۷ ق را درک کرده بودند. از این رو نظر بروکلمان که تحفهالوزراء را با عقودالجمان یکی انگاشته، صحیح به نظر نمی‌رسد.

عقود‌الجمان که مورد استفادۀ مؤلفانی چون ابن‌صابونی، ابن‌ابی‌الوفا، ابن‌فوطی و حتی ابن‌خلکان بوده، در ۱۰ جلد و به ترتیب حروف الفبا نوشته شده است. نسخه‌ای از آن، بجز جلدهای ۲ و ۸، به شماره‌های ۲۳۲۳ تا ۲۳۳۰ در کتابخانۀ اسعد افندی موجود است.

در پاره‌ای مآخذ دو اثر مختلف به نام‌های عقودالجمان فی شعراءِ هذا الزمان و قلائد الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان به وی نسبت داده شده، اما با توجه به اینکه مؤلف خود در مقدمۀ عقود‌الجمان آن را قلائد‌الجمان فی فرائد شعراء هذا الزمان نامیده، چنین به نظر می‌رسد که یک اثر دو عنوان یافته، ولی نام عقود‌الجمان شهرت بیشتری پیدا کرده است. یونینی نیز کتابی به نام قلائد‌الفرائد را به ابن‌شعّار نسبت داده که آن هم ظاهراً همین اثر است. حاجی‌خلیفه و بغدادی تذکره‌ای را نیز در ۱۲ جلد به ابن‌شعار نسبت داده‌اند که در هیچ یک از منابع کهن اشاره‌ای به آن نشده است.

منابع مقاله

حشمت‌پسند، بشری، دائره‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377