انسان‌شناسی در منظر مولوی

انسان‌شناسی در منظر مولوی
پرونده:NUR.....J1.jpg
پدیدآوران	جمال‌زاده، عبدالرضا (نویسنده)
ناشر	انتشارات رازیان
مکان نشر	قم
سال نشر	1388
چاپ	اول
کد کنگره	‏

انسان‌شناسی در منظر مولوی تألیف عبدالرضا جمال‌زاده؛ این کتاب، به مباحث خودشناسی از دیدگاه مولانا در مثنوی پرداخته و این موضوع را علاوه بر مثنوی، از نظر آیات، نهج‌البلاغه و گفتار عالمان عرفان و فلسفه نیز مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. پیش از ورود در بحث خودشناسی، به عنوان مقدمه، به اختصار، به زندگانی مولانا و ارزش کتاب مثنوی، شخصیت مولانا در کلام اندیشمندان و توصیف مثنوی در کلام خود مولانا، اشاره دارد.

در بحث خودشناسی و معرفت نفس که در مکتب عرفانی اسلام به عنوان مقدمۀ شناخت خدا و معاد مطرح است، به بررسی و تعریف نفس راه‌ها و موانع شناخت نفس از منظر مولانا پرداخته و به تأیید دیدگاه مولانا و بسط موضوع، دیدگاه‌های ملاصدرا، علامه طباطبایی و جوادی آملی را نیز تبیین کرده است. همچنین ویژگی‌های نفس اماره، دشواری‌های پیکار با آن و خطرهای ناشی از مسامحۀ با نفس، از دیدگاه مولانا مورد بحث قرار گرفته است.

مولانا نفس امّاره را به چیزهایی چون جادوگر، دزد، زاغ، سوسمار، سگ، نره‌خر، خارپشت، خرگوش، اژدها، بُت، خزان، و دوزخ تشبیه کرده است. این تشبیهات در بخش دیگر این کتاب ذکر شده است. در ادامه، به بررسی حقیقت نفس بازگشته و این سؤال را که آیا تعریف حقیقی نفس ممکن است یا نه مطرح نموده و نظریه حکما را در مورد در این مورد آورده و مسئله کیفیت ارتباط نفس با بدن را نیز از منظر فخررازی به تفصیل بیان کرده است. سپس از نگاه مثنوی مسائلی چون: پرداختن به امور نفسانی، خیالات و اوهام، وابستگی به امور دنیوی، ارتباط با مردم، از عوامل تباهی و فساد نفسانی شمار شده است.

در این کتاب، همچنین با استفاده از مثنوی، ویژگی‌های انسان از منظر مولانا، به این ترتیب بررسی و بیان شده است: انسان‌ها مانند معادن گوناگون‌اند؛ خلقت انسان برای نمایان ساختن حکمت الهی؛انسان علت غایی خلقت؛ انسان مجموعه‌ای از استعدادهای متضاد؛انسان در باطن عالم اکبر؛ انسان‌ها به سه دسته‌اند: کامل، متوسط، و ناقص.

در پایان با استفاده از مثنوی و آثار حکما، به اختصار، دوازده ویژگی برای انسان کامل، به قرار ذیل، بیان شده:انسان کامل به منزلۀ مردمک چشم، دعای انسان کامل غلغله در هفت آسمان؛ برتر از کعبه؛ همیشه در وجد و مستی؛ هادی عقل؛ جان شریعت و تقوا؛ زندگی در لامکان؛ روزی‌ها روزی خوار اوست؛ برتر از انسان‌های صد قرن؛ مساوی با هزاران جبرئیل؛ واسطۀ فیض؛ آگاه بر ضمایر.

بحث انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و صدرالدین قونوی از آخرین مطالب این کتاب می‌باشد. فهرست منابع در پاورقی آمده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.