مولویه پس از مولانا

مولويه پس از مولانا
پدیدآوران	گولپینارلی، عبدالباقی (نویسنده) هاشم‌پور سبحانی، توفیق (مترجم)
ناشر	نشر علم
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1382ش.
چاپ	يکم
موضوع	مولويه مولوي، جلال‌الدين محمد بن محمد، 604 - 672ق.
کد کنگره	‏

مولویه پس از مولانا تألیف عبدالباقی گولپینارلى، ترجمه و توضیح از توفیق هاشم‌پور سبحانی، این کتاب، فراز و نشیب تاریخ چهارصد ساله مولویان را بر اساس اسناد معتبر تاریخی مورد تحقیق و بررسی قرار داده است؛ و در حال حاضر این اثر دربارۀ شناخت تاریخ طریقت مولویه، آداب، ارکان، خانقاه، مشایخ بزرگ و کتاب‌های عمدۀ آنان منبع معتبر و منحصر به فرد به حساب می‌آید.

مؤلف از دانشمندان بزرگ تُرک و از پیروان طریقت مولویه است و حدود 150 اثر در موضوع‌های تاریخ، ادبیات و تصوف دارد. دیدگاه شخصی او دربارۀ طریقت مولویه این است که مولویه بعد از مولانا و بلافاصله با آداب خاصی پی‌ریزی نشده بود، از این رو رساله‌هایی که بعدها دربارۀ طریقت مولویه نوشته شد (و این فرقه بر اساس آن‌ها شکل گرفت)، پیش از آنکه هویت طریقت را عرضه کند، افکار نویسندگانشان را منعکس می‌کند و در نتیجه نوشته‌های آن‌ها از اندیشه‌های بنیانگذاران عملی طریقت (مولانا) به دور مانده است؛ حتی مولویان و دوستداران مولانا، چنان از مولانا فاصله گرفتند که خواندن آثار او را ضروری تشخیص نمی‌دادند.

مؤلف می‌نویسد در فرایند این تحقیق کوشیده است که از بی‌طرفی دور نشود، از صدور احکام قطعی پرهیز کند، مطالب عرضه شده را با اسناد محقق سازد، وقایع را با علل به وجود آورنده آنها همراه آورد و نتایج آن را فاش کند و همچنین توسعه طریقت، تأسیس آن، از بین رفتن آن و مناسباتش با دیگر طریقت‌ها را منصفانه بررسی نماید.

کتاب شامل پیش‌گفتار مترجم، مقدمه مؤلف و پنج فصل است. در پیش گفتار، زندگانی اندیشه و آثار مؤلف به اختصار معرفی شده است. در مقدمه، با عنوان سرآغاز، اوضاع آشفته سیاسی، نظامی و جنگ‌های سده هفتم و هشتم هجری آناتولی را به اجمال بررسی و به این نکته اشاره می‌کند که مردمان خسته از جنگ‌ها و خشونت‌ها، رفتار انسانی و انسان دوستی مولانا و منش آشتی آفرین او را می‌جستد و در چنین فضایی بود که کم‌کم طریقت مولویه شکل گرفت و قوت پیدا کرد.

در فصل اول، ابتدا منابع و مآخذ عمده تاریخ مولویه، از جمله کتاب رساله سپهسالار، مناقب العارفین و تذکره شعرای مولویه معرفی شده است و در ادامه به شرح زندگانی اجتماعی نخستین جانشینان مولانا و مروجان طریقت وی، مانند حسام‌الدین، سلطان ولد و عارف چلبی و دیگر چلبیان پرداخته است.

فصل دوم، به شناسایی طریقت مولویه اختصاص دارد و این موضوع را در پنج بخش ذیل به تفصیل بررسی نمده است: مولویه چگونه طریقی است؟؛ رونق و زوال کار مولویان در طول تاریخ؛ مولویه در زندگانی سیاسی اجتماعی؛ مولویه و ادیان دیگر؛ طریقت‌های مرتبط با مولویه، و معرفی خانقاه‌های معروف مولوی.

در فصل سوم، به شرح آداب و مراسم ویژه مولویه پرداخته و نخست نحوۀ دو مراسم سماع و مقابله را توضیح داده؛ آنگاه مدارج طریقت نزد مولویه را تشریح کرده است.

در فصل چهارم، ویژگی‌های ادبیات مولوی و موسیقی مولوی بیان شده و در فصل پنجم، قطعاتی از اشعار افلاکی، دیوانه محمد چلبی، یوسف سینه چاک، خدایی، شاهدی و مانند اینها، به عنوان نمونه‌هایی از شعر مولویه ذکر شده است.

قابل ذکر است که از نظر نگارنده این اثر، جلد دوم کتاب مولانا جلال‌الدین، به حساب می‌آید و در پی تکمیل آن نگارش یافته است.

در پایان، کتاب‌شناسی مآخذ و فهرست اعلام مندرج است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.