آنچه گفتم جملگی احوال توست

آنچه گفتم جملگی احوال توست
پدیدآوران	کتابی، احمد (نویسنده)
ناشر	پژوهشگاه علوم انسانی و فرهنگی
مکان نشر	تهران
سال نشر	1389
چاپ	اول
کد کنگره	‏

آنچه گفتم جملگی احوال توست نوشته احمد کتابی، این کتاب، درآمدی است بر بررسی مفاهیم روانشناسی در آثار مولوی و شامل یک مقدمه دو بخش می‌شود: در بخش نخست، با عنوان «برخی مفاهیم روانشناختی در آثار مولانا» انعکاس یازده موضوع جدید روانشناسی در آثار مولانا، به ویژه در تمثیلات نمادین مثنوی او، ردیابی و بررسی شده است. این یازده موضوع عبارت است از: فرافکنی؛ توجیه(یا دلیل تراشی)؛ ضمیر ناخودآگاه؛ اجزای متشکّله روان: نهاد و خود و فراخود؛ کشاکش بین اجزای شخصیت انسان؛ والایش (تصعید)؛ روانکاوی؛ خودفریبی؛ تعبیر رویا؛ انحرافات جنسی.

روش کار به این ترتیب است که نخست با مراجعه به متون موثّق روان‌شناسی و روانپزشکی تعریف یا توضیحی اجمالی از موضوع‌ها و مفاهیم مورد بررسی ارائه کرده، سپس به استناد شواهد مستخرج از آثار مولانا، از طریق تطبیق و مقایسه، به بررسی وجوه تشابه اشتراک (و احیاناً وجوه افتراق) آن‌ها پرداخت است.

در بخش دوم، با عنوان مفاهیم «نفسِ امّاره» ، «نفسِ لوّامه» و نفس مطمئنه در آثار مولوی، که از مفهوم‌های بسیار مشهور و رایج در حوزه‌های اخلاق، عرفان و معرفت النّفس اسلامی است، با مفاهیم «نهاد»، «فراخود» در روانشناسی جدید مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفته و سپس به ردیابی آن‌ها در آثار مولانا پرداخته شده است. در تبیین و تشریح مفهوم نفس امّاره با استفاده از مثنوی، چهارده مورد از تمثیل‌ها و تشبیه‌های مربوط به نفس، مورد بررسی قرار گرفته و همچنین نُه نمونه از ترفندها و خصایص نفس امّاره با مثال‌هایی از مثنوی و دیوان کبیر به ترتیب بیان شده است. در بیان مفهوم نفس لوّامه، تنها چند بیت از حکایت ایاز و سعایت دشمنانش بررسی شده است و نیز در بیان مفهوم نفس مطمئنّه نیز تنها چند بیت از مثنوی و دیوان کبیر ذکر شده است.

این دو بخش، پیش از این به صورت دو مقاله مستقل به مناسبت سال مولانا (۲۰۰۷ م./1386ش.) در دو ویژه‌نامۀ فرهنگ (شمارۀ پیاپی ۶۳ -۶۴) و آیینۀ میراث (شماره پیاپی ۳۸)، چاپ و منتشر شده و اکنون با بسط بیشتر و الحاق حواشی و ضمایم جدید و ویرایش نو، عرضه شده است. فهرست منابع و مآخذ و نمایه اشخاص، موضوعات، کتاب‌ها و مقالات در پایان کتاب درج است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.