مثنوی معنوی بر اساس نسخه قونیه

مثنوي معنوي بر اساس نسخه قونيه
پدیدآوران	مولوي، جلال‎‌الدين محمد بن محمد (نویسنده) سروش، عبد الکريم (مصحح) سروش، عبد الکريم (مقدمه‌نویس)
ناشر	شرکت انتشارات علمي و فرهنگي
مکان نشر	ايران - تهران
سال نشر	1376ش.
چاپ	دوم
زبان	فارسی
کد کنگره	‏

مثنوی معنوی بر اساس نسخه قونیه به تصحیح و پیش‌گفتار عبدالکریم سروش؛ این کتاب، یکی دیگر از تصحیح‌های مشهور و معتبر نسخه قونیه است که توسط یکی از مدرسان نامدار مثنوی انجام گرفته است. اصل نسخۀ قونیه در موزۀ مزار مولانا نگهداری می‌شود؛ از روی این نسخه یک بار توسط مرکز نشر دانشگاهی (تهران) و بار دیگر از سوی یکی از نهادهای کشور ترکیه نسخه عکسی نفیس، تهیه و منتشر شده است؛ مصحح، دو نسخه عکسی را اساس کارش قرار داده و همه جا به نسخه مصحح نیکلسون و نسخه بدل‌های وی نیز مراجعه کرده و اختلاف‌های مهم متن اساس با متن مصحح نیکلسون را که موارد آن بسیار اندک است در پاورقی نشان داده است.

سروش با اینکه در پیش‌گفتار، اصالت نسخه عبدالله قونوی را زیر سؤال می‌برد؛ در عین حال در قرائت و تصحیح این متن، کوشیده است تغییرات کمتری اعمال کند و هدفش این بوده که متنی بسیار نزدیک به اصل تهیه نماید. لذا از نقطه و نشانه‌گذاری به شیوه جدید استفاده نکرده و رسم‌الخط معمول امروز را هم به ندرت به کار برده است.

او در معرفی این متن می‌گوید: این نسخه اینک با تفاوت بسیار اندک در رسم‌الخط همان است که بر ناطقه جلال‌الدین جاری شده و بر ناصیه دفتر نشسته ... شیوۀ ما شاید مبتدیان را در فهم سخن مولانا به زحمت افکند و آنان را در تشخیص مواضع وقف و وصل سخن یا اخباری و استفهامی بودن کلام یاری نکند، اما بی‌شک، با اجتهاد آزاد محققان مزاحمت نخواهد کرد و اصالت و طراوت نیالوده و دست نخورده سخن جلال‌الدین را به آنان ارمغان خواهد نمود.

یکی از روش‌هایی که سروش در کار تصحیح ابیات به عنوان معیار برای تشخیص و کشف موارد درست از نادرست استفاده کرده، سازگاری یا ناسازگاری مفهوم ابیات با جهان‌بینی مولانا است؛ به عنوان مثال از نگاه وی «بشنو این نی ...» و «در نفیرم...» که در دو بیت اول برخی نسخه‌های مثنوی آمده با اندیشه و جهان‌بینی مولانا سازگارتر و از نظر معنا عمیق‌تر است تا «بشنو از نی...» و «از نفیرم ...» که در برخی نسخه‌های دیگر آمده است و در نتیجه وی در موارد اختلاف نسخ، بیشتر با این معیار، آنچه را از نظر معنی مناسب‌تر دیده، انتخاب کرده است.

مصحح، جزئیات کار تصحیح، نحوۀ رسم الخط املای کلمه‌ها و حرکت‌گذاری و استفاده از حواشی نسخه خطی را در پیش‌گفتار کتاب فهرست‌وار توضیح داده است.

متن حاضر، در دو جلد با شماره صفحات پیاپی و در قطع و اندازۀ بسیار مناسب انتشار یافته و تا حدودی با اقبال خوانندگان و به خصوص اهل تحقیق مواجه شده است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.