مولانا و ادب ارادت

مولانا و ادب ارادت
پدیدآوران	خلجی، علی (نویسنده)
ناشر	انتشارات ترفند
مکان نشر	تهران
سال نشر	1388
چاپ	اول
موضوع	مولوی، جلال‌الدین‌ محمد بن‌ محمد، ۶۰۴ - ۶۷۲ق‌. - نقد و تفسیر,مرید و مراد,آداب‌ طریقت‌,اخلاق‌ عرفا‌نی‌
کد کنگره	‏PIR 5305/خ۸م۸

مولانا و ادب ارادت تألیف علی خلجی، این کتاب، در چهار فصل، سعی دارد اندیشه‌های تربیتی و عرفانی مولانا را در قالب سیر یک سالک و از مرحلۀ یک انسان معمولی تا عروج او به مرتبه و مقام انسان کامل بیان نماید و در این میان الگویی از یک انسان کامل ارائه دهد که در مثنوی در چهرۀ پیر، جلوه‌گر شده است.

نگارنده، برای روشن ساختن موضوعات کتاب از شواهد و مستندات بسیاری از منابع و مآخذ قدیم و جدید استفاده کرده و تمامی شواهد و استنادها را علاوه بر اینکه در داخل گیومه قرار داده، پر رنگ‌تر نیز چاپ کرده است.

عناوین فصل‌های کتاب، عبارت است از: کلیات؛ ادب؛ دربارۀ پیر؛ مرید(آداب و رسوم، اعمال، احوال، اخلاق و رفتار).

در فصل اول، نخست اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر مولانا و شاعران بنام و مورد توجه وی و همچنین مهم‌ترین ویژگی‌های ادبیات شعری مثنوی را به دقت مورد بررسی قرار داده است و نیز خصوصیات عرفان مولانا و سرجشمه‌های تصوف و عرفان اسلامی را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که تصوف اسلامی به ویژه مولانا در مثنوی از قرآن و حدیث بیشترین تأثیر را پذیرفته است.

فصل دوم، به بررسی ادب سیر و سلوک صوفیان اختصاص دارد. ابتدا معنی و مفهوم ادب را از منظر صوفیان و عارفان توضیح داده و مراعات آن را طبق اصول این فرقه، شرط اولین قدم در راستای سلوک مریدان دانسته است. بعد این مطلب را که گاه بی‌ادبی عارف کامل، ادب محسوب می‌شود از نگاه مولانا بررسی نموده است.

در فصل سوم، دربارۀ پیر سخن گفته است. ابتدا معنای پیر و قطب را توضیح داده، آنگاه اوصاف پیران و مقام آن‌ها را در مثنوی مورد تحقیق قرار داده و برای آنان اوصافی را برشمرده است. در ادامه، با استناد به رسالۀ قشیریه، تذکرةالاولیا و کشف المحجوب هجویری بر انتخاب و داشتن پیر توسط مرید تأکید کرده و نظر مولانا را که در این زمینه بیش از دیگران اصرار دارد، نقل کرده است. همچنین دیدگاه وی را دربارۀ فواید اختیار پیر و خطرهای سلوک بی‌پیر، بیان داشته، و در عین حال به دلیل وجود پیران مدعی، مریدان را به حزم و احتیاط کامل توصیه نموده است. بحث آداب و صفات شیخی از بخش‌های دیگر این فصل است.

فصل چهارم، شامل مباحث مرید است که در آن آداب و رسوم، اعمال ، احوال، اخلاق و رفتار و در کل اوصاف مرید را در هشت عنوان مورد بررسی قرار داده است. نخست معنای مرید، هدف مرید و تفاوت مرید و مراد را مطرح نموده و سلسله اعمالی که در عرف صوفیه مقامات گفته می‌شود و مرید ملزم به رعایت آن‌ها است بیان کرده است. همچنین صفاتی که نشانۀ آراستگی مریدان است و در اصطلاح صوفیه احوال نامیده می‌شود، با ابیات مثنوی شرح و توضیح داده است. در آخر، اخلاق و رفتار شایستۀ مریدان با پیران را با استفاده از آثار مولانا و دیگران، فهرست وار مورد اشاره قرار داده است. در پایان کتاب، فهرست منابع و مآخذ مندرج است.

منابع مقاله

عالمی، محمدعَلَم، کتاب‌شناسی توصیفی مولانا (شامل جدیدترین تحقیقات و قدیمی‌ترین کتاب‌های مولوی پژوهی)، قم، انتشارات دانشگاه قم، 1392ش.