ابن وکیل، محمد بن عمر: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات زندگی‌نامه | عنوان = ابن مرحل، ابوعبدالله محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد | تصویر = NUR00000.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = | نام کامل = محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد؛ | نام‌های دیگر = ابن مرحل، ابوعبدالله محم...» ایجاد کرد) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۹ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۴:۵۸
| ابن مرحل، ابوعبدالله محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد؛ |
| نام‌های دیگر | ابن مرحل، ابوعبدالله محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد؛ |
| لقب | صدرالدين؛ |
| تخلص | ابن مرحل، این وکیل، ابن خطیب؛ |
| نسب | قرشی؛ |
| نام پدر | عمر بن مكى بن عبدالصمد؛ |
| ولادت | 655ق؛ |
| محل تولد | دمياط؛، مصر؛ |
| محل زندگی | مصر، شام؛ |
| رحلت | 716ق؛ |
| مدفن | گورستان قرافه در قاهره كنار قبر شافعى؛ |
| طول عمر | 61؛ |
| خویشاوندان | |
| دین | اسلام؛ |
| مذهب | شافعى؛ |
| پیشه | فقیه (صاحب فتوا)، شاعر؛ |
| منصب | خطیب جامع اموی؛ |
| اطلاعات علمی | |
| اجازه اجتهاد از | |
| درجه علمی | فقیه (صاحب فتوا)، شاعر؛ |
| مشایخ | عمر بن مكى، قاسم اربلى و مسلم ابن علاّن؛ |
| معاصرین | عبدالله بن مروان فارقى، نايب سلطان، جمال‌الدين اقش افرم، سلطان ناصر، ابن تيميه؛ |
| شاگردان | زين‌الدين محمد بن عبدالله، دواداری؛ |
| برخی آثار | 1- الاشباه و النظائر؛ |
ابن مُرَحَّل، ابوعبدالله محمد بن عمر بن مكى بن عبدالصمد، ملقب به صدرالدين (شوال 665 -24 ذيحجة 716/ ژوئية 1267-9 مارس 1317)، شاعر و فقيه شافعى.
وجه تسمیه
از آنجا كه پدرش وكيل (متصدی) بيت‌المال دمشق بود، وی به ابن وكيل نيز شهرت يافته است. گاه او را ابن جوهری و ابن خطيب نيز خوانده‌اند.
ولادت
ابن مرحل در دمياط مصر چشم به جهان گشود و در دمشق پرورش يافت.
اساتید
از مشايخ او مى‌توان به پدرش عمر بن مكى، قاسم اربلى و مسلم ابن علاّن اشاره كرد.
تدریس
ابن مرحل به طور مداوم بين شام و مصر درآمد و شد بود.
به مدت 7 سال مشيخة دارالحديث اشرفيه را برعهده داشت و در مدارس شام و مصر به تدريس اشتغال ورزيد.
وی از اولين كسانى بود كه در مدرسة ناصرية قاهره - پس از افتتاح آن در 703ق - به تدريس پرداخت.
شاگردان
با اين وصف از شاگردان و راويان وی تنها برادرزاده‌اش زين‌الدين محمد بن عبدالله و دواداری را كه در كتاب كنزالدرر از وی روايت كرده است، مى‌شناسيم.
ترک دمشق
ابن مرحل در 703ق به جای عبدالله بن مروان فارقى، به عنوان خطيب جامع اموی دمشق تعيين گرديد، ولى به زودی با مخالفت شديدی روبه‌رو شد كه به بركناری او از اين سمت انجاميد. وی گويا در اين پيشامد به فساد اخلاقى متهم شد و كارش به بد نامى كشيد و از اين رو دمشق را ترك گفت. آنگاه رهسپار حلب شد و در آنجا به تدريس پرداخت و از منزلت خوبى برخوردار گرديد. پس از چندی توسط نايب سلطان به مصر دعوت شد و تقريباً تا پايان عمر از آنجا بيرون نرفت.
وفات
در آنجا (مصر) درگذشت و در گورستان قرافه در قاهره كنار قبر شافعى به خاك سپرده شد.
دخالت‌های سیاسی
ابن مرحل تا حدودی در جريان‌های سياسى روزگار خود در شام و مصر دخيل بود. از جمله توسط جمال‌الدين اقش افرم والى دمشق جهت اخذ بيعت از امرا برای بيبرس - كه با سلطان ناصر رقابت داشت - اعزام گرديد. همچنين اطلاعاتى در مورد توان جنگى و سازمان دهى نظامى نيروهای سلطان ناصر، برای افرم فراهم آورد، و نيز برخى موارد ديگر كه در منابع ذكر شده است.
شخصیت علمی
از نظر شخصيت علمى برخى از شرح‌حال نويسان، مثلاً ابن شاكر، و سبكى به آگاهى او در زمينة فقه و حديث و غير آنها اشاره كرده و برخى ديگر گفته‌اند كه وی در 22 سالگى فتوا مى‌داده است، ولی در بيشتر منابع از شعر و ادب او سخن رفته است.
مناظره، حدیث، شعر
ابن مرحل اهل مناظره نيز بود و مناظراتى با ابن تيميه داشت.
در مورد حديث، سبكى يادآور شده كه چيزی از حديث ابن مرحل به دست او نرسيده است. دربارة شعر ابن مرحل نكته‌ای كه بايد بدان اشاره كرد، اين است كه به گفتة برخى با وجود تبحری كه در فنون شعری داشته، گاه اشعار ديگران را به خود نسبت مى‌داده است.
پاره‌ای از اشعار ابن مرحل در منابع گوناگون آمده است. به علاوه در فهرست نسخه‌های خطى ادبيات موزة عراق، دو مجموعه با شماره‌های 1523 و 1534 معرفى شده كه در آنها پاره‌ای از اشعار ابن وكيل (كه احتمالاً همين ابن مرحل است) به چشم مى‌خورد.
آثار
تنها اثر بازمانده از ابن مرحل:
1- الاشباه و النظائر،
است كه در فقه شافعى نوشته شده است.
ظاهراً مطالب اين كتاب توسط ابن مرحل جمع‌آوری شده، ولى او خود فرصتى برای تدوين آن نيافته بوده است، تا آنكه برادرزاده‌اش آن را تدوين كرد و خود نيز مطالبى بر آن افزود. از اين اثر دو نسخة خطى در كتابخانه‌های ازهريه و چستربيتى موجود است.
[۱].
پانویس
- ↑ سلماسى، مهدی، ج4، ص601-600
منابع مقاله
سلماسى، مهدی، دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائر‌ه‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377.