۱۱۸٬۶۸۳
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'ه‌ه' به 'ه‌ه') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
| زبان =عربی | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =CT 203 /ع4ذ9 | | کد کنگره =CT 203 /ع4ذ9 | ||
| موضوع =اسلام -- | | موضوع =اسلام -- سرگذشت‌نامه | ||
حلب - | حلب - سرگذشت‌نامه | ||
کشورهای | کشورهای اسلامى - سرگذشت‌نامه | ||
| ناشر =مؤسسة الرسالة | | ناشر =مؤسسة الرسالة | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| شابک = | | شابک = | ||
| تعداد جلد =25 | | تعداد جلد =25 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =18220 | ||
| کتابخوان همراه نور =18220 | |||
| کد پدیدآور =00487 | | کد پدیدآور =00487 | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
}} | }} | ||
'''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد| | '''سير أعلام النبلاء'''، اثر [[ذهبی، محمد بن احمد|شمس‌الدین ابوعبدالله محمد بن احمد بن عثمان ذهبی]] (متوفی 748ق)، از زندگينامه‌هاى عام به زبان عربى، مشتمل است بر شرح‌حال اعلام و مشاهير برجستۀ شرق و غرب جهان اسلام صحابه‌شناسى، سیره‌شناسى و شناخت رجال و طبقات راویان احادیث نبوى و مورد توجه بسیارى از سیره‌نویسان و مورخان پس از نویسنده قرار گرفته است. | ||
اعلام مزبور شامل خلفا و ملوك، امرا، سلاطين، وزراء، نقبا، قضات، قرّاء، محدثين، فقها، ادبا، لغويان، نحاة، شعرا، ارباب ملل و نحل و متكلمين و فلاسفه است.<ref> ر.ک: روغنی، شهره، ص182</ref> | |||
این کتاب که به اعلام اختصاص دارد، با نامهای مختلفى در میان علما شناخته شده است؛ از جمله آن را «تاريخ النبلاء»، «تاريخ العلماء النبلاء»، «كتاب النبلاء»، «أعيان النبلاء» و «سير النبلاء» نامیده‌اند؛ اما عنوان اصلى کتاب که در نسخه‌های عصر مؤلف موجود است، همان «سير أعلام النبلاء» می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/24236/1/91 ر.ک: مقدمه، ج1، ص91]</ref>. | |||
تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | تحقیق این اثر توسط جمعی از محققین و تحت اشراف شعیب ارنؤوط صورت گرفته است. | ||
| خط ۴۶: | خط ۵۱: | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
مقدمه بشار عواد معروف در دو فصل تهیه شده است؛ فصل اول به بررسی مسائلی از قبیل محیطی (دمشق) که ذهبی در آنجا پرورش یافته، مهاجرتهای متعدد ایشان جهت فراگیری علوم از مناطق مختلف، بررسی عقاید ذهبی و تأثیرگذاری [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]، مزی، برزالی در تبلور فکری ایشان، بررسی فعالیتهای دوگانه علمی ایشان، یعنی آثار و تدریس و بررسی و شمارش آثار ایشان اختصاص یافته است. در فصل دوم به اهمیت کتاب سیر و روش [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در این اثر پرداخته شده است. در این فصل، بعد از بررسی نام کتاب و تاریخ نگارش آن، به تعداد جلدهای کتاب و محتوای آن پرداخته شده است. نویسنده در این قسمت به شبهات وارده پاسخ گفته است. شیوه ترتیب مطالب کتاب و اختلاف آن با دیگر آثار [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و بررسی محتوای آن، از دیگر مطالب این فصل | مقدمه بشار عواد معروف در دو فصل تهیه شده است؛ فصل اول به بررسی مسائلی از قبیل محیطی (دمشق) که ذهبی در آنجا پرورش یافته، مهاجرتهای متعدد ایشان جهت فراگیری علوم از مناطق مختلف، بررسی عقاید ذهبی و تأثیرگذاری [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تیمیه]]، مزی، برزالی در تبلور فکری ایشان، بررسی فعالیتهای دوگانه علمی ایشان، یعنی آثار و تدریس و بررسی و شمارش آثار ایشان اختصاص یافته است. در فصل دوم به اهمیت کتاب سیر و روش [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] در این اثر پرداخته شده است. در این فصل، بعد از بررسی نام کتاب و تاریخ نگارش آن، به تعداد جلدهای کتاب و محتوای آن پرداخته شده است. نویسنده در این قسمت به شبهات وارده پاسخ گفته است. شیوه ترتیب مطالب کتاب و اختلاف آن با دیگر آثار [[ذهبی، محمد بن احمد|ذهبی]] و بررسی محتوای آن، از دیگر مطالب این فصل می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/7 ر.ک: همان، ص7-159]</ref>. | ||
ذهبی این اثر را بعد از کتاب تاريخ الإسلام نگاشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/92 ر.ک: همان، ص92]</ref> و شامل ترجمه خلفا، ملوک، امرا، سلاطین، وزرا، نقبا، قضات، قرا، محدثین، فقها، ادبا، لغویان، نحویان، شعرا، متکلمین، فلاسفه و... | ذهبی این اثر را بعد از کتاب تاريخ الإسلام نگاشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/92 ر.ک: همان، ص92]</ref> و شامل ترجمه خلفا، ملوک، امرا، سلاطین، وزرا، نقبا، قضات، قرا، محدثین، فقها، ادبا، لغویان، نحویان، شعرا، متکلمین، فلاسفه و... می‌باشد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/110 ر.ک: همان، ص110]</ref>. ذهبی در انتخاب اعلام فقط به بزرگان اطراف خود اکتفا ننموده، بلکه سراسر جهان اسلام از غرب (اندلس) تا دورترین نقاط شرق مسلمان را مد نظر داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/111 ر.ک: همان، ص111]</ref>. ایشان در ترجمه اشخاص، به اسم، نسب، لقب، کنیه، نسب، تولد و مدت عمر، محل زندگی، اساتید، شاگردان، آثار علمی و ادبی و اجتماعی، جایگاه علمی، عقیده، توثیق یا عدم توثیق، تاریخ وفات و... توجه داشته است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/115 ر.ک: همان، ص115]</ref>. | ||
مفهوم طبقه در کتاب‌های مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتاب‌ها | مفهوم طبقه در کتاب‌های مختلف ذهبى مثل «تذكره الحفاظ»، تاريخ الإسلام» و «سير أعلام النبلاء»، به یک معنا نبوده و از ترتیب و محتواى متفاوتى برخوردار است. بااینکه او در همه این کتاب‌ها شرح‌حال راویان احادیث نبوى را از زمان پیامبر اسلام(ص) تا عصر خودش تدوین نموده است، اما در یک کتاب هفده طبقه را ذکر نموده، در کتابى یازده طبقه و در کتاب دیگر نیز چهل طبقه را ملاک کار خود قرار داده است. در طبقه‌بندی کتاب‌های ذهبى، دوره‌های زمانى مشخصى نیز وجود ندارد؛ مثلاً در یک کتاب از سال 13 تا 93ق را یک طبقه در نظر گرفته و در کتابى دیگر مثلاً از سال 13 تا 60ق را یک طبقه لحاظ کرده است. | ||
ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتاب‌های دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمی‌شود؛ | ذهبى در تدوین کتاب «سير أعلام النبلاء»، به ترجمه رجالى پرداخته است که غالباً ً در کتاب‌های دیگر در این زمینه، مثل «[[المنتظم في تاريخ الأمم و الملوك|المنتظم]]» [[ابن جوزی، عبدالرحمن بن علی|ابن الجوزى]] و «[[الكامل في التاريخ]]» [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثیر]] یافت نمی‌شود؛ ازاین‌رو حائز اهمیت است. یکى از منابع مهم او در تدوین مطالب این کتاب، تاریخ بغداد است؛ اما بسیارى از مطالب آن را مورد نقد و ابطال قرار داده و حتى احادیث ساختگى فراوانى را متذکر شده است که بغدادى و ابونعیم اصفهانى بدون توجه به ساختگى بودن آنها، به نقل آنها پرداخته‌اند. او با یادآورى این مسئله مهم، نکات ارزشمندى را در حدیثشناسی و رجال حدیث بیان کرده است. | ||
از | از ویژگی‌های مهم کتاب «سير أعلام النبلاء» می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: | ||
# شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمی‌شود؛ | # شرح حالهایی که ذهبى براى راویان ذکر کرده است، در بسیارى از موارد، منحصربهفرد بوده و در هیچ کتابى یافت نمی‌شود؛ ازاین‌رو ابهامات فراوانى را از رجال حدیث می‌زداید. | ||
# ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژه‌ای اکتفا نکرده و همه فرقه‌ها و | # ذهبى در شرح حال راویان احادیث نبوى، به یک فرقه، مذهب، قبیله و مکان و زمان ویژه‌ای اکتفا نکرده و همه فرقه‌ها و مکان‌های اسلامى را در این مجموعه گردآورى کرده است. این ویژگى نیز از خصوصیتهای مهم آثار ذهبى، به‌ویژه کتاب حاضر است. | ||
# ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، | # ذهبى از جمله معدود دانشمندانى است که از آثار علمى دانشمندان شیعه، به‌ویژه در زمینه تاریخ و تراجم استفاده کرده و بخش‌های عمده‌ای از آثار آنان را نقل کرده است و با توجه به مفقود بودن این آثار، می‌توان لااقل بخشى از محتواى آنها را از کتاب‌های ذهبى استخراج و استفاده کرد؛ مثلاً کتاب‌های تاریخى و رجالى شیخ منتجب‌الدین رازى صاحب «الفهرست» و ابن ابىطى از مهمترین منابع او بشمار می‌رود. | ||
# ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس | # ذهبى از نزدیکترین دوستان و مریدان ابن تیمیه بوده و بر همین اساس کینه‌توزی‌ها و دشمنی‌های خاص با شیعیان و عقاید شیعه داشت و این عداوتها را در کتاب‌های خود و در ذیل شرح حال عده‌ای از راویان شیعه اظهار کرده است. او اصطلاحاتى را در ردّ و تضعیف راویان شیعه ذکر کرده که مورد توجه علماى اهل سنت واقع شده است. برخى از این تعابیر عبارتند از: «متهمٌ في دينه»، «قليل‌الدين»، «متروكٌ»، «دجّالٌ»، «كذّابٌ» و «مجهولٌ». البته او علی‌رغم چنین رفتارى که با شخصیتها و علماى شیعه داشته، آثار علماى شیعه را در ردیف منابع دست‌اول خود براى تدوین کتاب‌هایش قرار داد و حتى از علماى برجسته شیعه تجلیل و تمجید فراوانى به عمل آورده است. | ||
# کتاب‌های ذهبى براى محققان و علماى شیعه از چند نظر داراى اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وى از این قبیل است. | # کتاب‌های ذهبى براى محققان و علماى شیعه از چند نظر داراى اهمیت است که وجود مطالب و احادیث شیعه در آثار وى از این قبیل است. | ||
# نقد و جرح سند و متن احادیث از | # نقد و جرح سند و متن احادیث از ویژگی‌های مهم کتاب‌های ذهبى، به‌ویژه «سير أعلام النبلاء» است که در کمتر کتابى یافت می‌شود. این نقد و جرحها در بسیارى از موارد برضد عقاید اهل سنت و به‌ویژه سلفیه (وهابیون) می‌باشد که برخى از علماى شیعه از آنها بهره برده‌اند. این کتاب بارها در لبنان، مصر و هند در بیش از بیست مجلد به چاپ رسیده است<ref>ر.ک: بخش کتابشناسی کتب اهل سنت، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
محققین برای تحقیق این اثر از چهار نسخه بهره برده‌اند که وصف هریک و چگونگی تحقیق آن، | محققین برای تحقیق این اثر از چهار نسخه بهره برده‌اند که وصف هریک و چگونگی تحقیق آن، به‌صورت مبسوط در مقدمه جلد اول ذکر شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/147 ر.ک: مقدمه، ج1، ص147-159]</ref>. | ||
در ابتدای کتاب، تصاویری خطی از نسخ مورد استفاده محققین به معرض نمایش گذاشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/160 ر.ک: ج1، ص160-168]</ref>. | در ابتدای کتاب، تصاویری خطی از نسخ مورد استفاده محققین به معرض نمایش گذاشته شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/28601/1/160 ر.ک: ج1، ص160-168]</ref>. | ||
دو جلد پایانی این کتاب | دو جلد پایانی این کتاب بیست‌وپنج جلدی، حاوی فهارس فنی است. در جلد بیست‌وچهارم فهرست آیات، احادیث، مؤلفین، ضربالمثلها، کلماتی که نویسنده به تفسیر آنها پرداخته، نام آثار، اماکن و طبقات و در جلد بیست‌وپنجم، فهرست مصادر، اعلام، اسانید، اقوام و جماعات، اشعار و مصادر تحقیق کتاب آمده است. | ||
پاورقی‌ها به ذکر مطالب متنوعی، از قبیل مستند کردن مطالب کتاب، معرفی برخی از آثار و اماکن و اشخاص، ذکر اشتباهات و تحریفات برخی از نسخ، توضیح و رفع ابهام از برخی اصطلاحات و واژگان، بررسی نوع سند از حیث صحت و ضعف، کیفیت ضبط واژگان و... اختصاص یافته است. | |||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references /> | <references/> | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
# مقدمه و متن کتاب. | # مقدمه و متن کتاب. | ||
# | # [https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248648&catid=24055 پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی] | ||
https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=23&lid=0&mid=248648&catid=24055 | #روغنی، شهره، کتابشناسی گزیده توصیفی تاریخ و تمدن ملل اسلامی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)، 1382ش | ||
== وابسته‌ها == | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
| خط ۸۶: | خط ۹۲: | ||
[[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | [[رده:سرگذشت‌نامه‌ها]] | ||