۸۲٬۶۱۸
ویرایش
جز
جایگزینی متن - ' '''' به '''''
جز (جایگزینی متن - 'هـ.ش' به 'ش') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') |
||
| (۲۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | {{جعبه اطلاعات کتاب | ||
| تصویر =NUR10429J1.jpg | | تصویر =NUR10429J1.jpg | ||
| عنوان =شرح نظم الدر (شرح قصیده تاییه ابن فارض) | | عنوان =شرح نظم الدر (شرح قصیده تاییه ابن فارض) | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد]] ( | [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد]] (نویسنده) | ||
[[جودی نعمتی، اکرم]] (تصحيح و تنظيم) | [[جودی نعمتی، اکرم]] (تصحيح و تنظيم) | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۲: | ||
| چاپ =1 | | چاپ =1 | ||
| شابک =964-6781-96-9 | | شابک =964-6781-96-9 | ||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =10429 | |||
| کتابخوان همراه نور =10429 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''شرح نظم الدر (شرح قصيده تائيه كبراى ابن فارض)'''، از آثار ادبى - عرفانى حكيم و عارف و فقيه و شاعر و اديب مشهور، [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى]] (770 - 835ق)، به زبان فارسى است. اين كتاب، شرح قصيده تائيه كبرى، شاهكار و سروده [[ابن فارض، عمر بن علی|ابوحفص عمر بن على]]، مشهور به [[ابن فارض، عمر بن علی|ابن فارض]] (576 - 632ق) است. | '''شرح نظم الدر (شرح قصيده تائيه كبراى ابن فارض)'''، از آثار ادبى - عرفانى حكيم و عارف و فقيه و شاعر و اديب مشهور، [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى]] (770 - 835ق)، به زبان فارسى است. اين كتاب، شرح قصيده تائيه كبرى، شاهكار و سروده [[ابن فارض، عمر بن علی|ابوحفص عمر بن على]]، مشهور به [[ابن فارض، عمر بن علی|ابن فارض]] (576 - 632ق) است. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۰: | ||
خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، به تصحيح و تحقيق اين رساله همت نهاده است. | خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، به تصحيح و تحقيق اين رساله همت نهاده است. | ||
== ساختار == | ==ساختار== | ||
كتاب با ساختار زير تنظيم شده است: | كتاب با ساختار زير تنظيم شده است: | ||
| خط ۵۵: | خط ۵۲: | ||
متن اصلى كتاب، شرح ترتيبى است و بر اساس قصيده تائيه [[ابن فارض، عمر بن علی|ابن فارض]] سامان يافته است و طبقه‌بندى خاصى ندارد، جز آنكه مؤلف در آغاز، مقدمه‌اى مشتمل بر يك «اصل» و چهارده «وصل» ذكر كرده است. | متن اصلى كتاب، شرح ترتيبى است و بر اساس قصيده تائيه [[ابن فارض، عمر بن علی|ابن فارض]] سامان يافته است و طبقه‌بندى خاصى ندارد، جز آنكه مؤلف در آغاز، مقدمه‌اى مشتمل بر يك «اصل» و چهارده «وصل» ذكر كرده است. | ||
نثر [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] در «شرح نظم الدر»، به‌شدت متأثر از زبان عربى است و [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] چه در زمينه مفردات و چه در قلمرو تركيبات، با گشاده‌رويى فراوان به پيشواز زبان عربى مى‌رود و حتى در مواردى واژگان عربى را چنان بى‌اعتدال در اين رساله مى‌نشاند كه عرصه را بر صاحب‌خانه تنگ مى‌كند؛ لذا موارد بسيارى مشاهده مى‌شود كه تنها ساختمان دستورى و حروف و افعال از آن زبان فارسى است و اگر سهم زبان عربى را از آنها برداريم، چيزى برجاى نمى‌ماند. تركيبات «شرح نظم الدر»، يكى از ويژگى‌هاى | نثر [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] در «شرح نظم الدر»، به‌شدت متأثر از زبان عربى است و [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] چه در زمينه مفردات و چه در قلمرو تركيبات، با گشاده‌رويى فراوان به پيشواز زبان عربى مى‌رود و حتى در مواردى واژگان عربى را چنان بى‌اعتدال در اين رساله مى‌نشاند كه عرصه را بر صاحب‌خانه تنگ مى‌كند؛ لذا موارد بسيارى مشاهده مى‌شود كه تنها ساختمان دستورى و حروف و افعال از آن زبان فارسى است و اگر سهم زبان عربى را از آنها برداريم، چيزى برجاى نمى‌ماند. تركيبات «شرح نظم الدر»، يكى از ويژگى‌هاى سبک [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] در رساله مزبور است. ساختار اين تركيبات نيز بيش از آنكه از عناصر فارسى مايه گرفته باشد، وام‌دار زبان عربى است. با وجود اين اثرپذيرى از زبان عربى، ذكر يك نكته ضرورى است و آن اينكه صائن‌الدين هنگامى كه از بيان علمى مطالب فارغ مى‌شود، كمتر تحت تأثير عربى باقى مى‌ماند و به‌خصوص در مطالب عاطفى و تغزلى، گرايش او را به فارسى سره و عبارات روان و آهنگين، به‌روشنى مى‌بينيم و جملات معترضه پى‌درپى كه ناشى از اطناب‌جويى نويسندگان اين دوره است و موجب دورى از مطلب اصلى و پيچيدگى كلام مى‌گردد، در «شرح نظم الدر» فراوان است و مشكل زمانى چند برابر مى‌شود كه برخى مسامحه‌هاى دستورى نيز در آنها راه پيدا مى‌كند؛ مثلاًترتيب دستورى واژه‌ها در هم مى‌ريزد، اجزاى افعال مركب از هم جدا مى‌شود و «را»ى زايد در ميانشان راه مى‌يابد و سرانجام جملات طويل بدون فعل رها مى‌شوند؛ گويا خود نویسنده نيز مقصود را گم مى‌كند. [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] «شرح نظم الدر» را به سبک نثر فنى معتدل نگاشته است. اين سبک در آن روزگار، رونق پيشين خود را از دست داده بود و رساله مورد بحث از اين ديدگاه داراى ارزش است. البته قلم [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] در غير از مواردى كه به مسائل علمى مى‌پردازد و نيز غير از مقدمه و «وصل»هاى مقدمه، به سادگى مى‌گرايد، اما در مجموع مى‌توان گفت كه «شرح نظم الدر» نمونه‌اى است از نثر فنى در پايان دوره رونق اين سبک. صائن‌الدين در رساله مورد بحث، به انواع آرايه‌هاى سخن از سجع، ترصيع، موازنه، جناس، مراعات نظير و نيز انواع صور خيال توجه دارد. تركيبات ابداعى در كانون زيبايى‌هاى نثر [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] قرار گرفته است. اين تركيبات خوش‌آهنگ، بيشتر از نوع وصفى هستند و اغلب با موصوف خود تضمين مزدوج مى‌سازند<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و ده</ref> | ||
== گزارش محتوا == | == گزارش محتوا == | ||
الف) مقدمه مصحح كتاب: دكتر اكرم جودى نعمتى دو مقدمه دارد؛ در مقدمه اول تحت عنوان پيشگفتار، با اشاره به اهميت تائيه ابن فارض و شرح على بن محمد تركه اصفهانى، روش تحقيق و نسخه‌هاى مورد استفاده خود را معرفى و از استادان و ساير ياورانش در به ثمر رساندن تصحيح كتاب، تشكر كرده است. در مقدمه دوم، تحت عنوان مقدمه مصحح كه مفصل و عالمانه و مستند و تحليلى است و شامل بيش از صد صفحه مى‌شود، توضيحات بسيار سودمندى درباره شرح حال و منزلت علمى سراينده تائيه كبرا (ابن فارض) و همچنين شارح آن ([[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى]]) و همچنين گزارش جامع و گويايى از مباحث مطرح در كتاب ذكر كرده است. | الف) مقدمه مصحح كتاب: دكتر اكرم جودى نعمتى دو مقدمه دارد؛ در مقدمه اول تحت عنوان پيشگفتار، با اشاره به اهميت تائيه ابن فارض و شرح على بن محمد تركه اصفهانى، روش تحقيق و نسخه‌هاى مورد استفاده خود را معرفى و از استادان و ساير ياورانش در به ثمر رساندن تصحيح كتاب، تشكر كرده است. در مقدمه دوم، تحت عنوان مقدمه مصحح كه مفصل و عالمانه و مستند و تحليلى است و شامل بيش از صد صفحه مى‌شود، توضيحات بسيار سودمندى درباره شرح حال و منزلت علمى سراينده تائيه كبرا (ابن فارض) و همچنين شارح آن ([[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى]]) و همچنين گزارش جامع و گويايى از مباحث مطرح در كتاب ذكر كرده است. | ||
ب) متن اصلى كتاب: «شرح نظم الدر»، كتاب حب الهى و تفسير عاشقانه هستى بر مبناى عرفان [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است. [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] با براعت استهلالى كه در آن به كار گرفته، اين معنا را به خواننده مى‌رساند كه سراسر كتاب، گفتگو درباره همين يك اصل است: '''«يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ»''' (مائده: 54): | ب) متن اصلى كتاب: «شرح نظم الدر»، كتاب حب الهى و تفسير عاشقانه هستى بر مبناى عرفان [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] است. [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] با براعت استهلالى كه در آن به كار گرفته، اين معنا را به خواننده مى‌رساند كه سراسر كتاب، گفتگو درباره همين يك اصل است:'''«يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ»''' (مائده: 54): | ||
«حمد بى‌حد، خداى را كه نهال بود و نابود از رياض اراضى «كان الله» مقطوع كرده، در عين آن قطع، حضرتى را كه كشته‌زار حبوب «يُحِبُّهُمْ» شايد، وصل گردانيد و به آبيارى '''«رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ»'''، آن را سرسبز و شاداب داشته، مستعد ريع ظهور انوار و ثمار «يُحِبُّونَهُ» ساخت و شگفت آنكه «يُحِبُّهُمْ» پيش از «يُحِبُّونَهُ» باشد. آن شوريده هم كه صائن‌الدين را در كمند جذبه خويش داشت، پيش‌تر گفته بود: «اصل عشق از قدم رود، نقطه «باء» «يُحِبُّهُمْ»، به‌تخمى در زمين «يُحِبُّونَهُ» افكندند، لا بل آن نقطه در «هم» افگندند تا «يُحِبُّونَهُ» برآمد. چون عبهر عشق برآمد، تخم، همرنگ ثمره بود و ثمره، همرنگ تخم»<ref>سوانح غزالى، ص 83</ref> | «حمد بى‌حد، خداى را كه نهال بود و نابود از رياض اراضى «كان الله» مقطوع كرده، در عين آن قطع، حضرتى را كه كشته‌زار حبوب «يُحِبُّهُمْ» شايد، وصل گردانيد و به آبيارى'''«رَحْمَتِي وَسِعَتْ كُلَّ شَيءٍ»'''، آن را سرسبز و شاداب داشته، مستعد ريع ظهور انوار و ثمار «يُحِبُّونَهُ» ساخت و شگفت آنكه «يُحِبُّهُمْ» پيش از «يُحِبُّونَهُ» باشد. آن شوريده هم كه صائن‌الدين را در كمند جذبه خويش داشت، پيش‌تر گفته بود: «اصل عشق از قدم رود، نقطه «باء» «يُحِبُّهُمْ»، به‌تخمى در زمين «يُحِبُّونَهُ» افكندند، لا بل آن نقطه در «هم» افگندند تا «يُحِبُّونَهُ» برآمد. چون عبهر عشق برآمد، تخم، همرنگ ثمره بود و ثمره، همرنگ تخم»<ref>سوانح غزالى، ص 83</ref> | ||
[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] همانند ديگر عرفا معتقد است كه عشق عبارت از «ميل ذاتى همه اعيان موجودات» است كه در تمام هستى، از مبدأ آفرينش تا منتهاى عالم آميزش و آلايش وجود دارد و موجب مى‌شود اعيان از قوه به فعل درآيند<ref>چهارده رساله، ص 7</ref> | [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] همانند ديگر عرفا معتقد است كه عشق عبارت از «ميل ذاتى همه اعيان موجودات» است كه در تمام هستى، از مبدأ آفرينش تا منتهاى عالم آميزش و آلايش وجود دارد و موجب مى‌شود اعيان از قوه به فعل درآيند<ref>چهارده رساله، ص 7</ref> | ||
او در «شرح نظم الدر» تجلى و سير عشق را در عالم هستى تصوير مى‌كند و تائيه ابن فارض، زمينه مناسبى براى اين تصوير است. صائن‌الدين، در شرح و پروردن قصيده مذكور كه زكات نفس تزكيه‌شده ابن فارض بر سائلان كوى طلب است، به مجموعه ميراث عرفان اسلامى توجه دارد. «شرح نظم الدر» تحت تأثير مستقيم جهان‌بينى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] نوشته شده است و افكار و اقوال [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در سراسر آن به‌روشنى ديده مى‌شود. گفتار بزرگان و مشايخ صوفيه نيز مانند [[غزالی، احمد بن محمد|احمد غزالى]]، [[حلاج، حسین بن منصور|حسين بن منصور حلاج]]، بايزيد بسطامى، جنيد بغدادى، ابراهيم خواص، شيخ ابوالسعود و ديگران، به اقتضاى مقام، آرايه اين رساله شده و [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] را در معنارسانى يارى كرده‌اند <ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و يك</ref> | او در «شرح نظم الدر» تجلى و سير عشق را در عالم هستى تصوير مى‌كند و تائيه ابن فارض، زمينه مناسبى براى اين تصوير است. صائن‌الدين، در شرح و پروردن قصيده مذكور كه زكات نفس تزكيه‌شده ابن فارض بر سائلان كوى طلب است، به مجموعه ميراث عرفان اسلامى توجه دارد. «شرح نظم الدر» تحت تأثير مستقيم جهان‌بينى [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] نوشته شده است و افكار و اقوال [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]] در سراسر آن به‌روشنى ديده مى‌شود. گفتار بزرگان و مشايخ صوفيه نيز مانند [[غزالی، احمد بن محمد|احمد غزالى]]، [[حلاج، حسین بن منصور|حسين بن منصور حلاج]]، بايزيد بسطامى، جنيد بغدادى، ابراهيم خواص، شيخ ابوالسعود و ديگران، به اقتضاى مقام، آرايه اين رساله شده و [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] را در معنارسانى يارى كرده‌اند<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و يك</ref> | ||
[[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]]، در مقدمه «شرح نظم الدر»، مى‌نويسد كه عالم حقيقت، گسترده‌تر از آن است كه كلام و الفاظ در معناى قراردادى و منطقى بتوانند از عهده بيان آن برآيند؛ | [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]]، در مقدمه «شرح نظم الدر»، مى‌نويسد كه عالم حقيقت، گسترده‌تر از آن است كه كلام و الفاظ در معناى قراردادى و منطقى بتوانند از عهده بيان آن برآيند؛ بنابراین، به پيروى از قرآن، زبان تشبيه و تمثيل را در پيش مى‌گيرد تا هم اهل معنى از حقايق آن برخوردار شوند و هم اهل ظاهر از صورت مجازى بى‌بهره نمانند<ref>شرح نظم الدر، ص 12 - 14 و همان، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و يك</ref> | ||
خلاصه، قصه عشق در «شرح نظم الدر»، به زبان تمثيل و به روايت صائن‌الدين متأثر از [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، با بيانى روان و آسان چنين است: | خلاصه، قصه عشق در «شرح نظم الدر»، به زبان تمثيل و به روايت صائن‌الدين متأثر از [[ابن عربی، محمد بن علی|ابن عربى]]، با بيانى روان و آسان چنين است: | ||
| خط ۸۲: | خط ۷۷: | ||
#شهسوار عشق چون خواهد كه مملكت حقيقت عاشق را مركز حكومت خود سازد، شمشير جبارى به دست معشوق داده، او را با لشكر فتان حسن، متوجه وجود عاشق كند كه اگر عمارت‌گونه‌اى از رسوم و عقايد و صفات پسنديده در وجود او باقى مانده باشد، منهدم سازد، تا نتواند پايگاهى براى اشرار و اغيار گردد. آنچه از صفات وجودى در مملكت وجود عاشق بود، از قبل معشوق بود؛ هر آينه چون معشوق بر تخت سلطنت نشست، عاشق هر چه داشت، تسليم كرد و روى به خرابات نيستى نهاد كه وطن اصلى وى بود<ref>شرح نظم الدر، ص 24 - 25</ref> | #شهسوار عشق چون خواهد كه مملكت حقيقت عاشق را مركز حكومت خود سازد، شمشير جبارى به دست معشوق داده، او را با لشكر فتان حسن، متوجه وجود عاشق كند كه اگر عمارت‌گونه‌اى از رسوم و عقايد و صفات پسنديده در وجود او باقى مانده باشد، منهدم سازد، تا نتواند پايگاهى براى اشرار و اغيار گردد. آنچه از صفات وجودى در مملكت وجود عاشق بود، از قبل معشوق بود؛ هر آينه چون معشوق بر تخت سلطنت نشست، عاشق هر چه داشت، تسليم كرد و روى به خرابات نيستى نهاد كه وطن اصلى وى بود<ref>شرح نظم الدر، ص 24 - 25</ref> | ||
#در اين حال، عاشق، هرچه دارد، قلم فنا بر آنها مى‌كشد، اما چون هنوز مرام و مراد خود مى‌جويد، غذاى او وصال و انبساط باشد و از فراق و جفا كه روزى خاص ملازمان آستان وفاست، محروم ماند، پس دائما از شدايد جور و عدوان، ترسان و هراسان باشد و نامش در زمره خامان و ناتمامان ثبت گردد. در اين مرحله، اگر رابطه حقيقى او با عشق، قوى بوده باشد، به يك شمشير ديگر كارش آخر كند و الا از مجاوران اين مقام، باقى ماند<ref>شرح نظم الدر، ص 25 - 27</ref> | #در اين حال، عاشق، هرچه دارد، قلم فنا بر آنها مى‌كشد، اما چون هنوز مرام و مراد خود مى‌جويد، غذاى او وصال و انبساط باشد و از فراق و جفا كه روزى خاص ملازمان آستان وفاست، محروم ماند، پس دائما از شدايد جور و عدوان، ترسان و هراسان باشد و نامش در زمره خامان و ناتمامان ثبت گردد. در اين مرحله، اگر رابطه حقيقى او با عشق، قوى بوده باشد، به يك شمشير ديگر كارش آخر كند و الا از مجاوران اين مقام، باقى ماند<ref>شرح نظم الدر، ص 25 - 27</ref> | ||
#چون اطراف و اكناف مملكت حقيقت عاشق، توسط معشوق از نام و نشان اغيار | #چون اطراف و اكناف مملكت حقيقت عاشق، توسط معشوق از نام و نشان اغيار پاک شد، حضرت عشق به تسخير شهرستان نفس كه حرم‌سراى وى در آن واقع است، فرمان مى‌دهد. سپهسالار «وهم» كه از سرداران آن مملكت است و پيش از اين به هنگام رخنه كردن در ايالت عقل، جان‌سپارى خود را به عشق ثابت كرده است، با جميع اتباع و اشياع خود، به استقبال عشق مى‌رود. والى عقل، چون اسباب شوكت و حكومت خويش را متلاشى مى‌بيند، به‌ناچار شمشير و كفن در دست، متوجه بساطبوسى عشق مى‌شود. حضرت عشق، او را به‌واسطه صدق و صفاى پيشين، عفو مى‌كند و به جهت تدبيرى كه در حل و عقد امور دارد، وزارت خويش را بدو مى‌سپارد<ref>شرح نظم الدر، ص 27 - 29</ref> | ||
#حضرت عشق پس از آنكه به دستيارى معشوق و شمشير حسن، مملكت باطن عاشق را مسخر و سركشان را قلع و قمع مى‌كند، مملكت را هنوز خالى از غبار اغيار نمى‌يابد. پس اسب جفا را تنگ برمى‌كشد و با شمشير جبارى رو به‌سوى حقيقت عاشق مى‌نهد و به تيغ بى‌دريغ «وحدت»، نام و نشان «اثنينيت» را قطع و محو مى‌كند. حرم‌سراى حقيقت عاشق به‌جز آوازه «ليس في الدار غيرنا ديار»، هيچ صدا نمى‌دهد<ref>شرح نظم الدر، ص 29 - 30</ref> | #حضرت عشق پس از آنكه به دستيارى معشوق و شمشير حسن، مملكت باطن عاشق را مسخر و سركشان را قلع و قمع مى‌كند، مملكت را هنوز خالى از غبار اغيار نمى‌يابد. پس اسب جفا را تنگ برمى‌كشد و با شمشير جبارى رو به‌سوى حقيقت عاشق مى‌نهد و به تيغ بى‌دريغ «وحدت»، نام و نشان «اثنينيت» را قطع و محو مى‌كند. حرم‌سراى حقيقت عاشق به‌جز آوازه «ليس في الدار غيرنا ديار»، هيچ صدا نمى‌دهد<ref>شرح نظم الدر، ص 29 - 30</ref> | ||
#خصوصيت عاشقى، اقتضاى وحدت و اطلاق مى‌كند و از اين جهت به معشوق، غيرت مى‌ورزد و حتى از ديدار او بر خود هم رشك مى‌برد. از همين خصوصيت بود كه ابليس را افتاد آنچه افتاد<ref>شرح نظم الدر، ص 30 - 31</ref> | #خصوصيت عاشقى، اقتضاى وحدت و اطلاق مى‌كند و از اين جهت به معشوق، غيرت مى‌ورزد و حتى از ديدار او بر خود هم رشك مى‌برد. از همين خصوصيت بود كه ابليس را افتاد آنچه افتاد<ref>شرح نظم الدر، ص 30 - 31</ref> | ||
| خط ۸۹: | خط ۸۴: | ||
#بهره انبياى نخستين از نبوت، فقط طرف عاشقى محض بود و در نتيجه دعوتشان بيشتر مايل به تنزيه مى‌نمود؛ تا نوبت به ابراهيم خليل رسيد كه نور معشوقى به بارگاه نبوت تابيدن گرفت. پس دعوت او بر مبادى صفات ثبوتى قرار گرفت كه مبانى اركان تشبيه است. كمال اين مرتبه معشوقى و محبوبى به حضرت محمد(ص) ختم مى‌شود<ref>شرح نظم الدر، ص 33 - 35</ref> | #بهره انبياى نخستين از نبوت، فقط طرف عاشقى محض بود و در نتيجه دعوتشان بيشتر مايل به تنزيه مى‌نمود؛ تا نوبت به ابراهيم خليل رسيد كه نور معشوقى به بارگاه نبوت تابيدن گرفت. پس دعوت او بر مبادى صفات ثبوتى قرار گرفت كه مبانى اركان تشبيه است. كمال اين مرتبه معشوقى و محبوبى به حضرت محمد(ص) ختم مى‌شود<ref>شرح نظم الدر، ص 33 - 35</ref> | ||
در روايت اين قصه، آنچه كه «شرح نظم الدر» را از آثار مشابه و حتى از «مشارق الدرارى» كه شرح ديگرى است بر تائيه كبراى ابن فارض و صائن‌الدين از آن بهره فراوان برده است، ممتاز مى‌كند، توجه شارح به ابعاد هنرى و ادبى است. [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] كه از اديبان دوره تيمورى است، در نوشته‌هاى خود و به‌خصوص در رساله مورد بحث، تنها به بيان علمى مطالب عرفانى نمى‌پردازد، بلكه او در نگارش خود به شيوه پيشينيان مايل است و نثر منشيانه را در نظر دارد <ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و چهار</ref> | در روايت اين قصه، آنچه كه «شرح نظم الدر» را از آثار مشابه و حتى از «مشارق الدرارى» كه شرح ديگرى است بر تائيه كبراى ابن فارض و صائن‌الدين از آن بهره فراوان برده است، ممتاز مى‌كند، توجه شارح به ابعاد هنرى و ادبى است. [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]] كه از اديبان دوره تيمورى است، در نوشته‌هاى خود و به‌خصوص در رساله مورد بحث، تنها به بيان علمى مطالب عرفانى نمى‌پردازد، بلكه او در نگارش خود به شيوه پيشينيان مايل است و نثر منشيانه را در نظر دارد<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص يك‌صد و چهار</ref> عقايد حروفى [[ترکه اصفهانی، علی بن محمد|صائن‌الدين]]، گاهى با عرفان نظرى آميخته مى‌شود. در مقدمه «شرح نظم الدر» و در بيان دليل عدم استفاده انبيا از شعر، مى‌گويد كه «اعيان ثابته» كه صور اسماء الهى‌اند و عرش كه محل ظهور آن صور است، در قالب احكام صور شرعى بيان شده است تا هر كسى بتواند از معانى آنها بهره‌مند گردد؛ درحالى‌كه اگر از شعر و رموز حرفى استفاده مى‌شد، معانى آن فقط صيد رمزدانان حروفى بود<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص هشتاد و سه</ref> | ||
ج) ترجمه فارسى قصيده تائيه كبرى: از آنجا كه صائن‌الدين، از ظاهر بسيارى ابيات در «شرح نظم الدر» دور افتاده و به تأويل قصيده پرداخته، مصحح محترم، خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، قصيده تائيه كبراى ابن فارض را از آغاز تا انجام با دقت به فارسى روان ترجمه و ابيات آن را از 1 تا 760 شماره‌گذارى و به كتاب ضميمه كرده است<ref>شرح نظم الدر، ص 309 - 370</ref> | ج) ترجمه فارسى قصيده تائيه كبرى: از آنجا كه صائن‌الدين، از ظاهر بسيارى ابيات در «شرح نظم الدر» دور افتاده و به تأويل قصيده پرداخته، مصحح محترم، خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، قصيده تائيه كبراى ابن فارض را از آغاز تا انجام با دقت به فارسى روان ترجمه و ابيات آن را از 1 تا 760 شماره‌گذارى و به كتاب ضميمه كرده است<ref>شرح نظم الدر، ص 309 - 370</ref> | ||
د) فهرست‌ها: مصحح محترم فهرست‌هاى متعددى براى كتاب فراهم آوده كه در بين آنها، «فهرست توضيحى احاديث»<ref>ص 379 - 411</ref>، مشتمل بر تحقيق و نكته‌سنجى‌هاى ايشان است. «فهرست اصطلاحات و تعبيرات حكمى و عرفانى»<ref>ص 487 - 497</ref> | د) فهرست‌ها: مصحح محترم فهرست‌هاى متعددى براى كتاب فراهم آوده كه در بين آنها، «فهرست توضيحى احاديث»<ref>ص 379 - 411</ref>، مشتمل بر تحقيق و نكته‌سنجى‌هاى ايشان است. «فهرست اصطلاحات و تعبيرات حكمى و عرفانى»<ref>ص 487 - 497</ref> نيز مفيد و مناسب، ولى فاقد استناد و شرح و توضيح است. | ||
در پايان، گفتنى است كه: | در پايان، گفتنى است كه: | ||
| خط ۱۰۹: | خط ۱۰۴: | ||
سركار خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، كتاب «شرح نظم الدر» را بر اساس شش نسخه خطى و با راهنمايى دكتر [[شفیعی کدکنی، محمدرضا|محمدرضا شفيعى كدكنى]] تصحيح كرده و همراه با مقدمه‌اى سودمند و افزودن فهارس فنى منتشر كرده است. در بين اين شش نسخه، نسخه اساس و اقدم نسخ، در مجموعه رسائل صائن‌الدين جاى دارد و در زمان حيات مؤلف به تاريخ 828ق كتابت شده است. در چندين جاى اين مجموعه خط و امضاى صائن‌الدين وجود دارد كه از نظر اعتبار نسخه پايگاه خاصى بدان مى‌بخشد. خوشبختانه ضبط اين نسخه بسيار دقيق، درست و قابل اعتماد است. در حواشى اين نسخه، مطالب مفيدى وجود دارد كه برخى از خود مؤلف است و برخى به خط جديدترى با امضاى نورى نوشته شده است. در پايان نسخه نيز دو جا مهر «عبده على نورى» ديده مى‌شود و بر اساس نظر [[شفیعی کدکنی، محمدرضا|استاد شفيعى كدكنى]] احتمالاً وى همان [[نوری، علی بن جمشید|ملا على نورى]] از فقها و حكماى اماميه قرن سيزدهم باشد كه شايد مجموعه مورد بحث را در تملك داشته و بر آن حاشيه نوشته است. حواشى او كه بيشتر در برگ‌هاى نخستين است، در پاورقى‌ها ذكر شده است. نسخه مزبور در اختيار مرحوم محمدتقى بهار بوده و پس از او به كتابخانه مجلس شورا منتقل شده است و اكنون تحت شماره 10196 نگهدارى مى‌شود<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص سيزده</ref> | سركار خانم دكتر اكرم جودى نعمتى، كتاب «شرح نظم الدر» را بر اساس شش نسخه خطى و با راهنمايى دكتر [[شفیعی کدکنی، محمدرضا|محمدرضا شفيعى كدكنى]] تصحيح كرده و همراه با مقدمه‌اى سودمند و افزودن فهارس فنى منتشر كرده است. در بين اين شش نسخه، نسخه اساس و اقدم نسخ، در مجموعه رسائل صائن‌الدين جاى دارد و در زمان حيات مؤلف به تاريخ 828ق كتابت شده است. در چندين جاى اين مجموعه خط و امضاى صائن‌الدين وجود دارد كه از نظر اعتبار نسخه پايگاه خاصى بدان مى‌بخشد. خوشبختانه ضبط اين نسخه بسيار دقيق، درست و قابل اعتماد است. در حواشى اين نسخه، مطالب مفيدى وجود دارد كه برخى از خود مؤلف است و برخى به خط جديدترى با امضاى نورى نوشته شده است. در پايان نسخه نيز دو جا مهر «عبده على نورى» ديده مى‌شود و بر اساس نظر [[شفیعی کدکنی، محمدرضا|استاد شفيعى كدكنى]] احتمالاً وى همان [[نوری، علی بن جمشید|ملا على نورى]] از فقها و حكماى اماميه قرن سيزدهم باشد كه شايد مجموعه مورد بحث را در تملك داشته و بر آن حاشيه نوشته است. حواشى او كه بيشتر در برگ‌هاى نخستين است، در پاورقى‌ها ذكر شده است. نسخه مزبور در اختيار مرحوم محمدتقى بهار بوده و پس از او به كتابخانه مجلس شورا منتقل شده است و اكنون تحت شماره 10196 نگهدارى مى‌شود<ref>شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص سيزده</ref> | ||
==پانویس == | ==پانویس== | ||
<references /> | <references/> | ||
| خط ۱۱۸: | خط ۱۱۳: | ||
#شرح نظم الدر (شرح قصيده تائيه كبراى ابن فارض)، صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى، تصحيح و تحقيق اكرم جودى نعمتى، نشر ميراث مكتوب و اهل قلم، تهران 1384ش. | #شرح نظم الدر (شرح قصيده تائيه كبراى ابن فارض)، صائن‌الدين على بن محمد تركه اصفهانى، تصحيح و تحقيق اكرم جودى نعمتى، نشر ميراث مكتوب و اهل قلم، تهران 1384ش. | ||
#دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جمعى از نويسندگان زير نظر سيد [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|كاظم موسوى بجنوردى]]، تهران مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج4، چاپ دوم 1377ش. | #دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، جمعى از نويسندگان زير نظر سيد [[موسوی بجنوردی، محمدکاظم|كاظم موسوى بجنوردى]]، تهران مركز دايرةالمعارف بزرگ اسلامى، ج4، چاپ دوم 1377ش. | ||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[شرح تائية إبن الفارض الکبري]] | |||
[[مشارق الدراري شرح تائيه ابن فارض]] | |||
[[المحب المحبوب، أو، شرح تائية الحراق و إبن الفارض في الحب الإلهي]] | |||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۹: | ||
[[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (آسیایی)]] | ||
[[رده:زبان و ادبیات عربی]] | [[رده:زبان و ادبیات عربی]] | ||