حركة الإصلاح الشيعي: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (جایگزینی متن - 'نويسنده' به 'نویسنده') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۴: | خط ۴: | ||
| عنوان‌های دیگر =علماء جبل عامل و ادباؤه من نهاية الدولة العثمانية الي بداية استقلال لبنان | | عنوان‌های دیگر =علماء جبل عامل و ادباؤه من نهاية الدولة العثمانية الي بداية استقلال لبنان | ||
| پدیدآوران = | | پدیدآوران = | ||
[[مرون، | [[مرون، سابرینا]] (نویسنده) | ||
[[امين، هيثم]] (مترجم) | [[امين، هيثم]] (مترجم) | ||
[[فخرالدين، جودت]] (مصحح) | [[فخرالدين، جودت]] (مصحح) | ||
| زبان = | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =DS 89 /ج2م9 | | کد کنگره =DS 89 /ج2م9 | ||
| موضوع = | | موضوع = | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| چاپ =2 | | چاپ =2 | ||
| تعداد جلد =1 | | تعداد جلد =1 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =12309 | |||
| کتابخوان همراه نور =12309 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| پس از = | | پس از = | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
}} | }} | ||
'''حركة الإصلاح الشيعي ''' با نام کامل «حركة الإصلاح الشيعي علماء جبل عامل و أدباؤه من نهاية الدولة العثمانية الی بداية استقلال لبنان»، رساله دکترای سابرینا مرون (Sabrina Mervin) خاورشناس و شیعه‌شناس فرانسوی است که در سال‌های 1992-1996م در منطقه سوریه و لبنان اقامه داشته و به پژوهش مشغول بوده است. در این کتاب جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل و ادبای این منطقه از اواخر دولت عثمانی تا ابتدای استقلال لبنان مورد بررسی قرار داده است. کتاب توسط | '''حركة الإصلاح الشيعي''' با نام کامل «حركة الإصلاح الشيعي علماء جبل عامل و أدباؤه من نهاية الدولة العثمانية الی بداية استقلال لبنان»، رساله دکترای [[مرون، سابرینا|سابرینا مرون]] (Sabrina Mervin) خاورشناس و شیعه‌شناس فرانسوی است که در سال‌های 1992-1996م در منطقه سوریه و لبنان اقامه داشته و به پژوهش مشغول بوده است. در این کتاب جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل و ادبای این منطقه از اواخر دولت عثمانی تا ابتدای استقلال لبنان مورد بررسی قرار داده است. کتاب توسط «[[امين، هيثم|هیثم الامین]]» از فرانسوی به عربی ترجمه و توسط [[فخرالدين، جودت|جودت فخرالدین]] تحقیق و ارجاع‌نویسی شده است. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و نه فصل است. هر یک از فصول از بخش‌هایی تشکیل شده که خود حاوی عناوینی است. | کتاب مشتمل بر یک مقدمه و نه فصل است. هر یک از فصول از بخش‌هایی تشکیل شده که خود حاوی عناوینی است. | ||
نکته قابل‌توجه در این پژوهش کثرت و تنوع مصادر و منابع است که مؤلف در پژوهش خود از 816 منبع بهره گرفته است. وی علاوه بر منابع عربی خطی و چاپ شده از 415 اثر چاپ شده به زبان انگلیسی و فرانسه و 49 سند از بایگانی وزارت خارجه فرانسه استفاده کرده است.<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص38</ref>. | نکته قابل‌توجه در این پژوهش کثرت و تنوع مصادر و منابع است که مؤلف در پژوهش خود از 816 منبع بهره گرفته است. وی علاوه بر منابع عربی خطی و چاپ شده از 415 اثر چاپ شده به زبان انگلیسی و فرانسه و 49 سند از بایگانی وزارت خارجه فرانسه استفاده کرده است.<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص38</ref>. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
نویسنده در مقدمه کتاب پیشینه حرکت اصلاحی را مورد مطالعه قرار داده و معتقد است که «هنری لاووست» عهده‌دار ثبت و تحلیل تحولات جنبش اصلاح در میان اهل سنت و در میان شیعیان عرب‌زبان نیز «ورنراند» آغازگر این حرکت بوده است. ورنراند شاگردانش را نیز به این حوزه مطالعاتی سوق داد. پیش از او اهتمام به جریانات و جنبش‌های اصلاح | نویسنده در مقدمه کتاب پیشینه حرکت اصلاحی را مورد مطالعه قرار داده و معتقد است که «هنری لاووست» عهده‌دار ثبت و تحلیل تحولات جنبش اصلاح در میان اهل سنت و در میان شیعیان عرب‌زبان نیز «ورنراند» آغازگر این حرکت بوده است. ورنراند شاگردانش را نیز به این حوزه مطالعاتی سوق داد. پیش از او اهتمام به جریانات و جنبش‌های اصلاح شیعی -یا به تعبیر خاورشناسان انگلیسی یا آلمانی زبان جنبش عصریسازی- بسیار اندک بود. البته پیش از پرداختن به آن باید به این نکته اشاره کرد که بحث و بررسی‌ها در تاریخ معاصر، پیرامون جنبش اصلاحی در میان اهل سنت به جهان عرب منحصر شده بود، چنانکه پژوهش پیرامون حرکت اصلاحی شیعه نیز تنها به ایران محدود می‌شد و در واقع مطالعه و پژوهش درباره شیعیان عرب‌زبان قربانی تقسیم کار پژوهشگران در حوزه فعالیت‌های علمی شد و پژوهش‌های مستقلی درباره شیعیان عرب‌زبان انجام نگرفت، مگر آنچه اخیراً در نوشته‌های «بیار ژان لویزار» و اسحاق نقاش درباره شیعیان عراق، انعکاس یافته است.<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص38؛ مقدمه، ص12-11</ref>. | ||
وی سپس محدوده پژوهش حاضر را «اصلاح بزرگان دینی شیعه جبل عامل از اواخر دولت عثمانی تا روی کار آمدن دولت لبنان مستقل» دانسته و در انتخاب این منطقه جغرافیایی چنین استدلال می‌کند که این قلمرو جغرافیایی، سرزمینی عالم پرور و مهد علمای شیعه امامیه به شمار می‌آید سپس تأکید می‌کند که «گرچه این پژوهش از | وی سپس محدوده پژوهش حاضر را «اصلاح بزرگان دینی شیعه جبل عامل از اواخر دولت عثمانی تا روی کار آمدن دولت لبنان مستقل» دانسته و در انتخاب این منطقه جغرافیایی چنین استدلال می‌کند که این قلمرو جغرافیایی، سرزمینی عالم پرور و مهد علمای شیعه امامیه به شمار می‌آید سپس تأکید می‌کند که «گرچه این پژوهش از جهت قلمرو جغرافیایی به منطقه جبل عامل محدود می‌شود، سکونت و فعالیت پنجاه ساله [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] (مجتهد بزرگ اصلاح‌طلب جبل عاملی) در منطقه شیعه‌نشین دمشق، موجب شد تا بارها کار پژوهش و تحقیق را در دمشق دنبال کنیم»<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص40؛ مقدمه، ص13</ref>. | ||
در فصل نخست کتاب ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی منطقه جبل عامل یا به تعبیر گویاتر «جبل العلماء» برشمرده شده و چگونگی راه یافتن تشیع به این سرزمین تشریح شده و به سلسله عالمان بزرگ و خاندان‌های علم پرور و دانش‌دوست که ضامن استمرار سنت و سلوک شیعی در این ناحیه بوده‌اند، اشاره شده است.<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص36</ref>. | در فصل نخست کتاب ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی منطقه جبل عامل یا به تعبیر گویاتر «جبل العلماء» برشمرده شده و چگونگی راه یافتن تشیع به این سرزمین تشریح شده و به سلسله عالمان بزرگ و خاندان‌های علم پرور و دانش‌دوست که ضامن استمرار سنت و سلوک شیعی در این ناحیه بوده‌اند، اشاره شده است.<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص36</ref>. | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۵: | ||
در چهارمین فصل کتاب، به چگونگی نفوذ و راه یافتن اندیشه‌های اصلاحطلبی به این منطقه پرداخته است. برخی از موضوعات این فصل چنین است: مبانی نظری اصلاحطلبی و سیر تطور آن در جهان اهل سنت و زمینه‌ها و بسترهای آن در میان شیعیان؛ چگونگی تعامل عالمان شیعی با این جنبش در جبل عامل و نجف؛ تأثیر علمای ایرانی و همچنین مشروطیت بر تحولات علمی اجتماعی شامات<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص37</ref>. | در چهارمین فصل کتاب، به چگونگی نفوذ و راه یافتن اندیشه‌های اصلاحطلبی به این منطقه پرداخته است. برخی از موضوعات این فصل چنین است: مبانی نظری اصلاحطلبی و سیر تطور آن در جهان اهل سنت و زمینه‌ها و بسترهای آن در میان شیعیان؛ چگونگی تعامل عالمان شیعی با این جنبش در جبل عامل و نجف؛ تأثیر علمای ایرانی و همچنین مشروطیت بر تحولات علمی اجتماعی شامات<ref>ر.ک: مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، ص37</ref>. | ||
فصل پنجم در چهار بخش فراهم آمده است. اصلاح و اصلاحطلبی در عرصه تعلیم و تربیت نوباوگان شیعه و اقدامات مرحوم سید محسن امین در زمینه تأسیس مدارس جدید در دمشق و اصلاح مدارس در صور توسط مرحوم سید عبدالحسین | فصل پنجم در چهار بخش فراهم آمده است. اصلاح و اصلاحطلبی در عرصه تعلیم و تربیت نوباوگان شیعه و اقدامات مرحوم [[امین، سید محسن|سید محسن امین]] در زمینه تأسیس مدارس جدید در دمشق و اصلاح مدارس در صور توسط مرحوم [[شرفالدین، سید عبدالحسین|سید عبدالحسین شرفالدین]] و مرحوم حبیب آل ابراهیم در بعلبک و اقدامات انجمن علمای جبل عامل در زمینه‌های تعلیم و تربیت مطالب بخش اول را تشکیل می‌دهد. روابط و مناسبات تعلیمی و تربیتی علمای دین و جامعه شیعی جبل عامل و سازوکارها و عوامل مختلفی که در این باب دخیل بودند بخش بعدی را تشکیل می‌دهد. اصلاحات و اندیشه‌های اصلاح‌طلبانه در حوزه زبان و ادبیات عرب، کارآمد و امروزی کردن آن در پاسخ‌گویی به تحولات عصر موضوع بخش سوم و اصلاح و اصلاحطلبی در نجف و اندیشه‌های مرحوم سید محسن امین و مرحوم محسن شراره در این زمینه و چالش‌ها و دشواری‌های اندیشه اصلاحی در حوزه علمیه نجف، پایانبخش مطالب فصل پنجم است.<ref>همان</ref>. | ||
فصل ششم بحث مفصلی است در زمینه آیین و شعائر عاشورا و تأثیر | فصل ششم بحث مفصلی است در زمینه آیین و شعائر عاشورا و تأثیر جنبش اصلاحطلبی در آن. نویسنده ابتدا دیدگاه عالمان دین خطه جبل عامل را درباره مسائل «بدعت، تصوف و نقل و دفن اموات در عتبات مقدسه» تشریح می‌کند و سپس به مسئله اصلاح شعارهای عاشورا در اندیشه شیعی آن زمان در شامات، عراق و ایران می‌پردازد. طلیعه‌داران اصلاح در این زمینه‌ها مانند [[امین، سید حسن|سید محسن امین]]، [[موسی شراره]] و برخی علمای دین در عراق و ایران و عکس‌العمل روحانیت و مرجعیت شیعه در قبال طرح مسئله اصلاحات و چالش‌ها و دشواری‌های راه و همچنین تأثیر و تأثر تشیع عربی از فارسی (ایرانی) در زمینه آیین‌ها، مناسک و شعائر عاشورا از جمله مهم‌ترین مطالبی است که در این فصل بررسی شده است<ref>همان</ref>. | ||
موضوع تقریب بین مذاهب اسلامی فصل هفتم کتاب را تشکیل می‌دهد که ریشه‌ها، اصول، عملکرد و نتایج اندیشه تقریب و تفاهم بین تشیع و تسنن را بررسی می‌کند. گفت‌و‌گوها، مناظرات، رسایل متبادله، نوشته‌ها و کتاب‌هایی که موافق یا مخالف مسئله تقریب در آن برهه معین عرضه و ارائه شده به‌تفصیل بررسی و تحلیل شده است.<ref>همان، ص38</ref>. | موضوع تقریب بین مذاهب اسلامی فصل هفتم کتاب را تشکیل می‌دهد که ریشه‌ها، اصول، عملکرد و نتایج اندیشه تقریب و تفاهم بین تشیع و تسنن را بررسی می‌کند. گفت‌و‌گوها، مناظرات، رسایل متبادله، نوشته‌ها و کتاب‌هایی که موافق یا مخالف مسئله تقریب در آن برهه معین عرضه و ارائه شده به‌تفصیل بررسی و تحلیل شده است.<ref>همان، ص38</ref>. | ||
هشتمین فصل کتاب به مبارزات | هشتمین فصل کتاب به مبارزات ملیگرایانه در منطقه جبل عامل اختصاص یافته که ایام حاکمیت عثمانی‌ها و سپس دوران قیمومیت و اشغال نظامی منطقه توسط فرانسوی‌ها را در برمی‌گیرد<ref>همان</ref>. | ||
نویسنده در آخرین فصل، تحولات داخلی شیعیان را در عرصه‌های سیاسی اجتماعی در جامعه طایفه‌ای لبنان بحث و تحلیل کرده است.<ref>همان</ref>. | نویسنده در آخرین فصل، تحولات داخلی شیعیان را در عرصه‌های سیاسی اجتماعی در جامعه طایفه‌ای لبنان بحث و تحلیل کرده است.<ref>همان</ref>. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۹: | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
این اثر در سال 2000 میلادی در فرانسه به چاپ رسیده و سه سال بعد به عربی ترجمه و در بیروت منتشر شده است. | این اثر در سال 2000 میلادی در فرانسه به چاپ رسیده و سه سال بعد به عربی ترجمه و در بیروت منتشر شده است. | ||
ضمایمی به کتاب ملحق شده که چنین است: شرح‌حال شخصیت‌های برجسته جبل عامل (عالمان دین، ادیبان و صاحب‌منصبان)؛ شجره‌نامه خاندان شرفالدین و صدر؛ ائمه(ع) و بقاع متبرکه آنان؛ تاریخ شمار رویدادها و حوادث مهم منطقه شامات؛ فهرست مصاحبه و گفت‌و‌گو با شخصیت‌های | ضمایمی به کتاب ملحق شده که چنین است: شرح‌حال شخصیت‌های برجسته جبل عامل (عالمان دین، ادیبان و صاحب‌منصبان)؛ شجره‌نامه خاندان شرفالدین و صدر؛ ائمه(ع) و بقاع متبرکه آنان؛ تاریخ شمار رویدادها و حوادث مهم منطقه شامات؛ فهرست مصاحبه و گفت‌و‌گو با شخصیت‌های مهم که اطلاعاتی در اختیار مؤلف قرار داده‌اند؛ فرهنگ اصطلاحات به‌کار رفته در کتاب<ref>همان</ref>. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
#مقدمه و متن کتاب. | #مقدمه و متن کتاب. | ||
# مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، «جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کتاب ماه دین، آبان و آذر 1384، شماره 97 و 98، صفحه 36 تا | #[[:noormags:34396|مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، «جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کتاب ماه دین، آبان و آذر 1384، شماره 97 و 98، صفحه 36 تا 41]]. | ||
==وابسته‌ها== | ==وابسته‌ها== | ||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[رده:کتاب‌شناسی]] | [[رده:کتاب‌شناسی]] | ||
[[رده: تاریخ (عمومی)]] | |||
[[رده: تاریخ آسیا]] | |||
نسخهٔ کنونی تا ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۰
| حركة الإصلاح الشيعي | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مرون، سابرینا (نویسنده)
امين، هيثم (مترجم) فخرالدين، جودت (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | علماء جبل عامل و ادباؤه من نهاية الدولة العثمانية الي بداية استقلال لبنان |
| ناشر | دار النهار |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | مجلد1: 2008م , |
| چاپ | 2 |
| موضوع | اسلام - تجديد حيات فکري
اصلاح طلبان جبل عامل - روحانیت شيعه - جبل عامل (لبنان) - تاريخ مجتهدان و علما - جبل عامل (لبنان) - سرگذشت‌نامه |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 89 /ج2م9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
حركة الإصلاح الشيعي با نام کامل «حركة الإصلاح الشيعي علماء جبل عامل و أدباؤه من نهاية الدولة العثمانية الی بداية استقلال لبنان»، رساله دکترای سابرینا مرون (Sabrina Mervin) خاورشناس و شیعه‌شناس فرانسوی است که در سال‌های 1992-1996م در منطقه سوریه و لبنان اقامه داشته و به پژوهش مشغول بوده است. در این کتاب جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل و ادبای این منطقه از اواخر دولت عثمانی تا ابتدای استقلال لبنان مورد بررسی قرار داده است. کتاب توسط «هیثم الامین» از فرانسوی به عربی ترجمه و توسط جودت فخرالدین تحقیق و ارجاع‌نویسی شده است.
ساختار
کتاب مشتمل بر یک مقدمه و نه فصل است. هر یک از فصول از بخش‌هایی تشکیل شده که خود حاوی عناوینی است.
نکته قابل‌توجه در این پژوهش کثرت و تنوع مصادر و منابع است که مؤلف در پژوهش خود از 816 منبع بهره گرفته است. وی علاوه بر منابع عربی خطی و چاپ شده از 415 اثر چاپ شده به زبان انگلیسی و فرانسه و 49 سند از بایگانی وزارت خارجه فرانسه استفاده کرده است.[۱].
گزارش محتوا
نویسنده در مقدمه کتاب پیشینه حرکت اصلاحی را مورد مطالعه قرار داده و معتقد است که «هنری لاووست» عهده‌دار ثبت و تحلیل تحولات جنبش اصلاح در میان اهل سنت و در میان شیعیان عرب‌زبان نیز «ورنراند» آغازگر این حرکت بوده است. ورنراند شاگردانش را نیز به این حوزه مطالعاتی سوق داد. پیش از او اهتمام به جریانات و جنبش‌های اصلاح شیعی -یا به تعبیر خاورشناسان انگلیسی یا آلمانی زبان جنبش عصریسازی- بسیار اندک بود. البته پیش از پرداختن به آن باید به این نکته اشاره کرد که بحث و بررسی‌ها در تاریخ معاصر، پیرامون جنبش اصلاحی در میان اهل سنت به جهان عرب منحصر شده بود، چنانکه پژوهش پیرامون حرکت اصلاحی شیعه نیز تنها به ایران محدود می‌شد و در واقع مطالعه و پژوهش درباره شیعیان عرب‌زبان قربانی تقسیم کار پژوهشگران در حوزه فعالیت‌های علمی شد و پژوهش‌های مستقلی درباره شیعیان عرب‌زبان انجام نگرفت، مگر آنچه اخیراً در نوشته‌های «بیار ژان لویزار» و اسحاق نقاش درباره شیعیان عراق، انعکاس یافته است.[۲].
وی سپس محدوده پژوهش حاضر را «اصلاح بزرگان دینی شیعه جبل عامل از اواخر دولت عثمانی تا روی کار آمدن دولت لبنان مستقل» دانسته و در انتخاب این منطقه جغرافیایی چنین استدلال می‌کند که این قلمرو جغرافیایی، سرزمینی عالم پرور و مهد علمای شیعه امامیه به شمار می‌آید سپس تأکید می‌کند که «گرچه این پژوهش از جهت قلمرو جغرافیایی به منطقه جبل عامل محدود می‌شود، سکونت و فعالیت پنجاه ساله سید محسن امین (مجتهد بزرگ اصلاح‌طلب جبل عاملی) در منطقه شیعه‌نشین دمشق، موجب شد تا بارها کار پژوهش و تحقیق را در دمشق دنبال کنیم»[۳].
در فصل نخست کتاب ویژگی‌های تاریخی و جغرافیایی منطقه جبل عامل یا به تعبیر گویاتر «جبل العلماء» برشمرده شده و چگونگی راه یافتن تشیع به این سرزمین تشریح شده و به سلسله عالمان بزرگ و خاندان‌های علم پرور و دانش‌دوست که ضامن استمرار سنت و سلوک شیعی در این ناحیه بوده‌اند، اشاره شده است.[۴].
در فصل دوم موقعیت اقتصادی این منطقه و طبقات اجتماعی و همچنین طوایف گوناگونی که در آن به سر برده و می‌برند بررسی شده است. آثار اجتماعی و اقتصادی اصطلاحات عصر عثمانی بر زندگانی مردمان این خطه و نقش شیوخ و رؤسای عشایر و طوایف مختلف نیز مورد بحث واقع شده است. مقام و مکانت علما و مناسبات جامعه علمی شیعه با مردم از یک‌سو و زعما و حکام از سوی دیگر و همچنین مداقه‌ای در برخی شعائر و آیین‌های رایج میان مردمان جبل عامل، مطالب فرجامین این فصل را به خود اختصاص داده است.[۵].
سپس در سومین فصل با عنوان عالم کیست؟ علما و خصایص و ویژگی‌های صنفی طبقاتی آن، روابط روحانیت با عوام، اهتمام به شعر و ادب در میان این طبقه، خاندان‌های بزرگ علمی، روابط سببی و نسبی میان علما، مبانی نظری اهتمام به علم و بزرگداشت عالمان، سیطره و نفوذ معنوی و روحی عالمان دین و کنکاشی از تصویر این طبقه در ذهن و ضمیر مردمان، از جمله موضوعات این فصل است. در انتهای این فصل تصاویر مهمی از عالمان دین، حوادث، شخصیت‌های برجسته جبل عامل و اماکن گوناگون آمده است برخی از این تصاویر منحصربه‌فرد و دارای ارزش تاریخی است.[۶].
در چهارمین فصل کتاب، به چگونگی نفوذ و راه یافتن اندیشه‌های اصلاحطلبی به این منطقه پرداخته است. برخی از موضوعات این فصل چنین است: مبانی نظری اصلاحطلبی و سیر تطور آن در جهان اهل سنت و زمینه‌ها و بسترهای آن در میان شیعیان؛ چگونگی تعامل عالمان شیعی با این جنبش در جبل عامل و نجف؛ تأثیر علمای ایرانی و همچنین مشروطیت بر تحولات علمی اجتماعی شامات[۷].
فصل پنجم در چهار بخش فراهم آمده است. اصلاح و اصلاحطلبی در عرصه تعلیم و تربیت نوباوگان شیعه و اقدامات مرحوم سید محسن امین در زمینه تأسیس مدارس جدید در دمشق و اصلاح مدارس در صور توسط مرحوم سید عبدالحسین شرفالدین و مرحوم حبیب آل ابراهیم در بعلبک و اقدامات انجمن علمای جبل عامل در زمینه‌های تعلیم و تربیت مطالب بخش اول را تشکیل می‌دهد. روابط و مناسبات تعلیمی و تربیتی علمای دین و جامعه شیعی جبل عامل و سازوکارها و عوامل مختلفی که در این باب دخیل بودند بخش بعدی را تشکیل می‌دهد. اصلاحات و اندیشه‌های اصلاح‌طلبانه در حوزه زبان و ادبیات عرب، کارآمد و امروزی کردن آن در پاسخ‌گویی به تحولات عصر موضوع بخش سوم و اصلاح و اصلاحطلبی در نجف و اندیشه‌های مرحوم سید محسن امین و مرحوم محسن شراره در این زمینه و چالش‌ها و دشواری‌های اندیشه اصلاحی در حوزه علمیه نجف، پایانبخش مطالب فصل پنجم است.[۸].
فصل ششم بحث مفصلی است در زمینه آیین و شعائر عاشورا و تأثیر جنبش اصلاحطلبی در آن. نویسنده ابتدا دیدگاه عالمان دین خطه جبل عامل را درباره مسائل «بدعت، تصوف و نقل و دفن اموات در عتبات مقدسه» تشریح می‌کند و سپس به مسئله اصلاح شعارهای عاشورا در اندیشه شیعی آن زمان در شامات، عراق و ایران می‌پردازد. طلیعه‌داران اصلاح در این زمینه‌ها مانند سید محسن امین، موسی شراره و برخی علمای دین در عراق و ایران و عکس‌العمل روحانیت و مرجعیت شیعه در قبال طرح مسئله اصلاحات و چالش‌ها و دشواری‌های راه و همچنین تأثیر و تأثر تشیع عربی از فارسی (ایرانی) در زمینه آیین‌ها، مناسک و شعائر عاشورا از جمله مهم‌ترین مطالبی است که در این فصل بررسی شده است[۹].
موضوع تقریب بین مذاهب اسلامی فصل هفتم کتاب را تشکیل می‌دهد که ریشه‌ها، اصول، عملکرد و نتایج اندیشه تقریب و تفاهم بین تشیع و تسنن را بررسی می‌کند. گفت‌و‌گوها، مناظرات، رسایل متبادله، نوشته‌ها و کتاب‌هایی که موافق یا مخالف مسئله تقریب در آن برهه معین عرضه و ارائه شده به‌تفصیل بررسی و تحلیل شده است.[۱۰].
هشتمین فصل کتاب به مبارزات ملیگرایانه در منطقه جبل عامل اختصاص یافته که ایام حاکمیت عثمانی‌ها و سپس دوران قیمومیت و اشغال نظامی منطقه توسط فرانسوی‌ها را در برمی‌گیرد[۱۱].
نویسنده در آخرین فصل، تحولات داخلی شیعیان را در عرصه‌های سیاسی اجتماعی در جامعه طایفه‌ای لبنان بحث و تحلیل کرده است.[۱۲].
وضعیت کتاب
این اثر در سال 2000 میلادی در فرانسه به چاپ رسیده و سه سال بعد به عربی ترجمه و در بیروت منتشر شده است. ضمایمی به کتاب ملحق شده که چنین است: شرح‌حال شخصیت‌های برجسته جبل عامل (عالمان دین، ادیبان و صاحب‌منصبان)؛ شجره‌نامه خاندان شرفالدین و صدر؛ ائمه(ع) و بقاع متبرکه آنان؛ تاریخ شمار رویدادها و حوادث مهم منطقه شامات؛ فهرست مصاحبه و گفت‌و‌گو با شخصیت‌های مهم که اطلاعاتی در اختیار مؤلف قرار داده‌اند؛ فرهنگ اصطلاحات به‌کار رفته در کتاب[۱۳].
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- مطبعه‌چی اصفهانی، سید مصطفی، «جنبش اصلاح دینی علمای جبل عامل»، پایگاه مجلات تخصصی نور، کتاب ماه دین، آبان و آذر 1384، شماره 97 و 98، صفحه 36 تا 41.