تفسیر السمرقندي: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

[[پرونده:NUR01398J1.jpg|بندانگشتی|تفسیر السمرقندي]]

{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"

! نام کتاب!! data-type='bookName'|تفسیر السمرقندي

|-

|نام های دیگر کتاب

|data-type='otherBookNames'|بحر العلوم

|-

|data-type='authors'|[[سمرقندی، نصر بن محمد]] (نويسنده)

|زبان  

|data-type='language'|عربی

|کد کنگره  

|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏‎‏BP‎‏ ‎‏93‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏8‎‏ت‎‏7‎‏

|موضوع  

|data-type='subject'|تفاسیر اهل سنت - قرن 4ق.

|ناشر  

|data-type='publisher'|دار الفکر

|مکان نشر  

|data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان

|سال نشر  

|data-type='publishYear'| 1416 هـ.ق یا 1996 م

'''تفسير السمرقندي''' كه به «بحرالعلوم» نام‌گذارى شده است و در 3 جلد وزيرى به زبان عربى شامل تمام قرآن مى‌باشد، مانند: [[جامع البيان في تفسير القرآن (تفسير الطبري)|تفسير طبرى]] از تفاسير مأثور به شمار مى‌رود. حاجى خليفه در [[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|كشف الظنون]] مى‌نويسد: «بحرالعلوم كتابى مشهور،دقيق و مفيد است كه زين الدين قاسم بن قطلوبغاى حنفى احاديثش را تخريج كرده است». با رويكرد نقلى تفسير، احاديث بسيارى در بيان مفاهيم آيات قرآن در آن آمده است و مؤلف نظريات تفسيرى صحابه و تابعين از جمله عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود، ابى بن كعب، مجاهد، حسن بصرى و ديگران از اصحاب تفاسير نقلى مانند مقاتل بن سليمان، قتادة و تفاسير لغويين مانند: زجاج، فراء، ابن قتيبة دينورى و ابوعبيدة معمر بن مثنى را نقل نموده است. [[سمرقندی، نصر بن محمد |سمرقندى]] قبل از تفسير، مقدمات عمده‌اى در علوم قرآن و مباحث آن ذكر نكرده و فقط به بيانى مختصر در تشويق به طلب تفسير، رواياتى در فضيلت قرآن و تفسير و شرايط آن و نهى از تفسير به رأى و ادلة آن اكتفا كرده است.

مؤلف به ذكر مجرد روايات و استشهادات تفسيرى بسنده كرده و جز اندك مواردى به ترجيح اقوال نمى‌پردازد، در موارد بسيار اندك متعرض اختلاف قرائت‌ها مى‌شود؛ مانند آيه 124 سوره بقره ''' «لا ينال عهدي الظالمين» ''' ...<ref>ج 1، صفحه 90</ref>در صورت امكان، آيات قرآن كريم را با عنايت به ديگر آيات، شرح و تفسير مى‌كند؛ مانند: آيه 36 سوره آل‌عمران ''' «و اني اعيذها بك و ذريتها من الشيطان الرجيم» ''' ...<ref>جلد 1، ص 208</ref>گاهى هم به مباحث لغوى و زبانى مى‌پردازد.

برخى روايات اسراييلى در اين تفسير آمده است؛ امّا در شيوه بيان، عدم اعتماد او به اسرائيليات پيداست. البته اشاره‌اى به بيان ضعيف و نقد روايات نمى‌نمايد؛ مانند آيه 102 سوره بقره ''' «و ما انزل على الملكين هاروت و ماروت» ''' و آيه 36 بقره ''' «فازلهما الشيطان عنها» ''' و ...<ref>آيه 250 بقره</ref>''' «و لما برزوا لجالوت و جنوده» ''' ...<ref>به ترتيب ج 1، صفحات 79-44-164</ref>

تفسير سمرقندى از ذكر مباحث نظرى نيز خالى نيست و در موارد بسيارى برخى پندارهاى سست پيرامون تناقض ظاهرى برخى آيات را طرح و به ردّ آن پرداخته است؛ مانند آيه 29 سوره بقره ''' «هو الذى خلق لكم ما في الارض جميعاً ثم استوى الى السماء فسواهن سبع سموات...» ''' ...<ref>ج 1، ص 39</ref>

در آيات احكام، به اختصار قناعت نموده، حكم فقهى را به اندازه مورد نياز در تفسير آيه و در اغلب موارد بدون استدلال و نقل اقوال ديگر مذاهب، بيان مى‌دارد. از جمله مواردى كه به نقل اقوال و استدلال جزيى مى‌پردازد، ...<ref>آيه 38 سوره مائده</ref>، ''' «و السارق و السارقه...» ''' ...<ref>جلد 1، صفحه 388</ref>، و آيه 33 سوره مائده ...<ref>ج 1، صفحه 386</ref>مى‌باشد.

سمرقندى گاهى نيز به اسباب نزول آيات به نقل از صحابه، تابعين و ديگر تفاسير، مى‌پردازد؛ مانند: آيه 3 و 4 سوره مائده ...<ref>ج 1، ص 369 و 370</ref>

مفسر با وجود رعايت اختصار گاهى به بيان وقايع و قصص تاريخى نيز مبادرت مى‌نمايد؛ مانند: آيه14 سوره مائده ''' «...فاغرينا بينهم العداوة و البغضاء...» ''' ...<ref>ج 1، صفحه 376 و 377</ref>،شامل داستان پولس و نصارى و تقسيمات فرق مسيحيت.

سمرقندى در شأن نزول آيه 55 سوره مائده ''' «انما وليكم الله و رسوله و الذين امنوا الذين يقيمون الصلاة و يؤتون الزكاة و هم راكعون» ''' صدقه دادن انگشتر نقره توسط [[علی بن ابی‎طالب(ع)، امام اول|حضرت على(ع)]] به فقير را ذكر مى‌نمايد و نيز در آيه 61 سوره آل‌عمران (آيه مباهله)، به همراه آوردن حضرت [[امام على(ع)]] فاطمه(س) و حسنين (ع)را توسط پيامبر(ص)جهت مباهله نقل مى‌نمايد ...<ref>جلد 1، صفحه 220</ref>اما ذيل آيه 33 سوره احزاب ''' «انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا» '''در جلد 3 صفحه 60 از ذكر مصداق اهل بيت خوددارى مى‌نمايد، ضمن اينكه «رجس» را به اثم (گناه) معنا مى‌كند و در ''' «يطهّركم تطهيرا» '''، تطهير را از اثم و ذنوب (گناه) دانسته است.

#چاپ بغداد ابتداى قرن 15 هجرى توسط اللجنة الوطنية للاحتفال بمطلع القرن الخامس عشر،در چاپخانه الارشاد و تحقيق دكتر عبدالرحيم احمد الزقه، به سال 1405ق/ 1985م در 3 مجلد.

# دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهى، به كوشش [[خرمشاهی، بهاءالدین|بهاء الدين خرمشاهى]]، جلد 1، ص 672 و جلد 2، ص 1216.

# المفسرون حياتهم و منهجهم، سيد [[ایازی، محمدعلی|محمدعلى ايازى]]، صفحه 173.

# التفسير و المفسرون، دكتر ذهبى، جلد 1، ص 224.

[[رده:متون تفاسیر]]