تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام

تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام
پدیدآوران	تفضلی، احمد (نويسنده) آموزگار یگانه، ژاله (سایر)
ناشر	سخن
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1378ش
چاپ	3
موضوع	ادبیات ایرانی - پیش از اسلام - تاریخ و نقد - ادبیات پهلوی - تاریخ و نقد
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR 78/ت7ت2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام نوشته احمد تفضلی، به کوشش ژاله آموزگار، مجموعه کاملی است همچون دائرة‌المعارفی که نویسنده دانشمند آن، با تبحر علمی و روشی درست و عالمانه و با احاطه و دسترسی کاملی که به منابع داشته، آثار ادبی پیش از اسلام را می‌شناسند.

این اثر مشتمل بر یک مقدمه کوتاه و هشت بخش اصلی است که دوره‌های گوناگون ادبیات ایران پیش از اسلام را از نظر می‌گذراند. در مقدمه، مطالبی درباره اهمیت ادبیات شفاهی در ایران باستان آمده، به ‌ویژه اینکه چرا در ایران قبل از اسلام معمول نبوده که آثار دینی و ادبی را روی کاغذ بیاورند. در بخش مربوط به ادبیات مادی از آنجام که هیچ سند و نوشته‌ای از آن دوره برجای نمانده، از آثار مورخان یونانی که اشاره به داستان‌ها و روایت‌ها و افسانه‌های رایج در ایران دارند، مطالبی نقل شده است.

در فصل مربوط به ادبیات فارسی باستان (دوره هخامنشی) کتیبه‌های هخامنشی، همراه با تاریخ و محل و توضیح مندرجات آن‌ها، معرفی گردیده‌اند. در بخش مربوط به ادبیات اوستایی، پس از شناساندن اوستا، اوستای گاهانی و اوستای متأخر و بخش‌های مختلف آن و مندرجات‌شان، سرگذشت اوستا به بحث گذاشته می‌شود. بخش بعدی کتاب، به معرفی ادبیات اشکانی اختصاص دارد. از آنجایی که هیچ نوشته دینی و غیردینی از این زمان در دست نیست، کتیبه‌های پارتی از سنگ‌نبشته و چرم‌نبشته و سفال نبشته و خطوط روی دیوار و یا سکه‌ها معرفی شده‌اند. در بخش مربوط به ادبیات دوره ساسانی، آنچه از کتیبه‌های این دوره به خط پهلوی کتیبه‌ای یا پهلوی کتاب به‌دست آمده، اعم از اینکه دوزبانه، سه زبانه و کتیبه‌های سلطنتی یا خصوصی باشند، نقل گردیده‌اند.

مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بخش کتاب، شناساندن آثار مربوط به دوره پهلوی است که با بحثی درباره زند و پازند آغاز می‌شود و سپس تألیف‌های متعددی که در موضوع‌های گوناگون به‌جای مانده، به‌صورت بخش‌های جداگانه معرفی شده‌اند. از مهم‌ترین آنها می‌توان به متون فلسفی و کلامی، کشف و شهود و پیشگویی، افسون و تعویذ، اخلاقیات، اندرزنامه‌ها، رسالات کشورداری، چیستان‌ها، مناظره و مفاخره، تاریخ و جغرافیا، فقه و حقوق اشاره کرد. بخش بعدی مربوط به معرفی همه آثار مانوی است؛ اعم از آنچه به مانی منسوب است و یا پیروان او نگاشته‌اند. آخرین بخش نیز درباره ادبیات زبان‌های ایرانی میانه شرقی مثل سغدی، سکایی، خوارزمی و بلخی، اعم از آثار بودایی یا مانوی و مسیحی است.

منابع مقاله

شرفایی، محسن؛ اکبری چناری، علی، کتاب‌شناسی توصیفی ادیان (دفتر چهارم: ادیان ایران باستان)، مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی، چاپ اول، 1396.