یادداشتهای استاد مطهری: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    (صفحه ای تازه حاوی «<div class='wikiInfo'> [[پرونده:NUR03322J1.jpg|بندانگش» ایجاد کرد.)
     
    بدون خلاصۀ ویرایش
     
    (۴۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۷ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR03322J1.jpg|بندانگشتی|یادداشتهای استاد مطهری]]
    | تصویر =NUR03322J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =یادداشتهای استاد مطهری
    |+ |
    | پدیدآوران =  
    |-
    [[مطهری، مرتضی]] (نویسنده)
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|یادداشتهای استاد مطهری
    | زبان =فارسی
    |-
    | کد کنگره =‏BP‎‏ ‎‏4‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ی‎‏2
    |نام های دیگر کتاب
    | موضوع =
    |data-type='otherBookNames'|
    اسلام - مجموعه‌ها
    |-
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[مطهری، مرتضی]] (نويسنده)
    |-
    |زبان  
    |data-type='language'|فارسی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏BP‎‏ ‎‏4‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ی‎‏2
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|اسلام - مجموعه‎ها


    فلسفه اسلامی - مقاله‌ها وخطابه‌ها
    فلسفه اسلامی - مقاله‌ها وخطابه‌ها


    مطهری، مرتضی، ۱۲۹۹ - ۱۳۵۸ - یادداشت‏ها
    مطهری، مرتضی، ۱۲۹۹ - ۱۳۵۸ - یادداشت‏ها
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    صدرا
    |data-type='publisher'|صدرا
    | مکان نشر =تهران - ایران
    |-
    | سال نشر = 1378 ش یا 1420 ق  
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|تهران - ایران
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'|1358 هـ.ش یا 1399 هـ.ق یا 1979 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|3322
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE03322AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | شابک =978-964-5600-61-8
    | تعداد جلد =15
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =03322
    | کتابخوان همراه نور =03322
    | کد پدیدآور =


    == معرفى اجمالى ==
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


     
    '''یادداشت‌هاى استاد مطهرى'''، اثر [[مطهری، مرتضی|مرتضى مطهرى]](متوفی 1358ش)، مجموعه‌اى است مشتمل بر کلیه یادداشت‌هاى آن متفکر شهید که به مرور ایام، نگاشته‌اند. این اثر توسط انتشارات صدرا براى اولین بار در سال 1378ش، به زیور طبع آراسته شده است.
    «يادداشت‌هاى استاد مطهرى»، اثر مرتضى مطهرى، مجموعه‌اى است مشتمل بر كليه يادداشت‌هاى آن متفكر شهيد كه به مرور ايام، نگاشته‌اند. اين اثر توسط انتشارات صدرا براى اولين بار در سال 1378ش، به زيور طبع آراسته شده است.


    == ساختار ==
    == ساختار ==
    مجموع یادداشت‌ها در پانزده جلد، تنظیم شده و در ابتداى تمام آن‌ها (به‌جز جلد دهم)، مقدمه‌اى از ناشر در اشاره به اهم موضوعات هر جلد، آغازگر مباحث مى‌باشد.


    یادداشت‌هاى گردآمده در این اثر، در سه بخش کلى مرتب شده‌اند:


    مجموع يادداشت‌ها در سيزده جلد، تنظيم شده و در ابتداى تمام آن‌ها (به‌جز جلد دهم)، مقدمه‌اى از ناشر در اشاره به اهم موضوعات هر جلد، آغازگر مباحث مى‌باشد.
    #یادداشت‌هایى که در دفترچه‌هایى با شماره مسلسل نوشته شده‌اند که بیشتر مربوط به ایام طلبگى و دوران جوانى استاد شهید است؛
     
    #یادداشت‌هایى که موضوعات آن‌ها به ترتیب حروف الفبا مرتب شده‌اند و هر موضوعى در حرف مربوط قرار گرفته است؛
    يادداشت‌هاى گردآمده در اين اثر، در سه بخش كلى مرتب شده‌اند:
    #یادداشت‌هایى که چون موضوع آن‌ها دامنه‌دار بوده و حجم بیشترى را اشغال مى‌کرده است، به‌طور مجزا و خارج از ترتیب الفبا نگهدارى مى‌شده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38205/1/13 مقدمه ناشر، ص13]</ref>.
     
    1. يادداشت‌هايى كه در دفترچه‌هايى با شماره مسلسل نوشته شده‌اند كه بيشتر مربوط به ايام طلبگى و دوران جوانى استاد شهيد است؛
     
    2. يادداشت‌هايى كه موضوعات آن‌ها به ترتيب حروف الفبا مرتب شده‌اند و هر موضوعى در حرف مربوط قرار گرفته است؛


    3. يادداشت‌هايى كه چون موضوع آن‌ها دامنه‌دار بوده و حجم بيشترى را اشغال مى‌كرده است، به‌طور مجزا و خارج از ترتيب الفبا نگهدارى مى‌شده‌اند (مقدمه ناشر، ص 13).
    این یادداشت‌ها به سه مناسبت تحریر شده‌اند:


    اين يادداشت‌ها به سه مناسبت تحرير شده‌اند:
    اول، استاد شهید در حین مطالعه کتب، مطالب جالب توجه - و احیانا با اظهار نظر خود - را در محل خود، از نظر ترتیب الفبایى یادداشت کرده‌اند و در واقع، یک حافظه کتبى براى خود ساخته‌اند که در صورت نیاز، به‌آسانى مطلب مورد نظر را پیدا کنند؛


    اول، استاد شهيد در حين مطالعه كتب، مطالب جالب توجه - و احيانا با اظهار نظر خود - را در محل خود، از نظر ترتيب الفبايى يادداشت كرده‌اند و در واقع، يك حافظه كتبى براى خود ساخته‌اند كه در صورت نياز، به‌آسانى مطلب مورد نظر را پيدا كنند؛
    مناسبت دوم، سخنرانى‌هاى استاد است که ایشان قبل از هر سخنرانى، مطالب آن را به‌صورت نسبتا مشروح یادداشت مى‌کرده‌اند؛


    مناسبت دوم، سخنرانى‌هاى استاد است كه ايشان قبل از هر سخنرانى، مطالب آن را به‌صورت نسبتا مشروح يادداشت مى‌كرده‌اند و مناسبت سوم، موضوعات جالب توجه و مورد نيازى بوده است كه به ذهن استاد خطور مى‌كرده و قلم‌فرسايى در آن زمينه را لازم مى‌ديده‌اند (مقدمه ناشر، ص 13).
    مناسبت سوم، موضوعات جالب توجه و مورد نیازى بوده است که به ذهن استاد خطور مى‌کرده و قلم‌فرسایى در آن زمینه را لازم مى‌دیده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38205/1/13 همان]</ref>.


    در اين كتاب، برخى از ارجاعات استاد كه مطابق شماره صفحات دست‌نويس و گاه ناظر به يادداشت‌هاى حروف بعدى از حروف الفبا بود و امكان قرار دادن شماره صفحه نسخه چاپ‌شده به‌جاى آن وجود نداشت و در نتيجه مفيد فايده‌اى نبود، حذف گرديده است (همان، ص 14).
    در این کتاب، برخى از ارجاعات استاد که مطابق شماره صفحات دست‌نویس و گاه ناظر به یادداشت‌هاى حروف بعدى از حروف الفبا بود و امکان قرار دادن شماره صفحه نسخه چاپ‌شده به‌جاى آن وجود نداشت و در نتیجه مفید فایده‌اى نبود، حذف گردیده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38205/1/14 همان، ص 14]</ref>.


    == گزارش محتوا ==
    ==گزارش محتوا==
    جلد اول دربردارنده یادداشت‌هاى مربوط به حرف «الف» مى‌باشد که برخى از موضوعات آن، عبارت است از: اختلاف در قرآن، اخلاص، اخوان المسلمین، ادبیات، اراده اخلاقى، ارزش‌ها، آزادى عقیده، آگاهى، آمریکا، آینده انسان، الهامات و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38205/1/15 ج 1]</ref>.


    جلد دوم، شامل یادداشت‌هاى استاد در بخش حروف الفبایى «ب»، «پ»، «ت» و «ج» و همچون جلد اول، مشتمل بر مطالب گوناگونى است که از نظر اختصار و طولانى بودن، مختلفند؛ به‌طورى‌که گاه در حد فیش‌بردارى است و اجمالا به مطلبى اشاره شده است و گاه به‌صورت یک مقاله است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38207/1/11 مقدمه ناشر، ج 2، ص 11]</ref>.


    جلد اول دربردارنده يادداشت‌هاى مربوط به حرف «الف» مى‌باشد كه برخى از موضوعات آن، عبارت است از: اختلاف در قرآن، اخلاص، اخوان المسلمين، ادبيات، اراده اخلاقى، ارزش‌ها، آزادى عقيده، آگاهى، آمريكا، آينده انسان، الهامات و... (ج 1).
    برخى از موضوعات مطرح‌شده در این جلد، عبارتند از: بانک، بت‌پرستى، بخت و شانس، برنارد شاو و اسلام، بلایا و شداید و سختى‌ها، بن‌بلا، بودیزم، پوچى در نسل جدید ایران، پیرى و جوانى، پیغمبران و فیلسوفان، تاریخ فقه و فقها، تبلیغ، تجمل، تحریفات، تحولات اجتماعى، ترس و دلهره، تربیت نااهلان، تزکیه نفس، جاذبه و دافعه على(ع)، جامعه و تاریخ، جاه و مقام از نظر اسلام و...


    جلد دوم، شامل يادداشت‌هاى استاد در بخش حروف الفبايى «ب»، «پ»، «ت» و «ج» و همچون جلد اول، مشتمل بر مطالب گوناگونى است كه از نظر اختصار و طولانى بودن، مختلفند؛ به‌طورى‌كه گاه در حد فيش‌بردارى است و اجمالا به مطلبى اشاره شده است و گاه به‌صورت يك مقاله است (مقدمه ناشر، ج 2، ص 11).
    جلد سوم، شامل یادداشت‌هاى نویسنده تحت حروف الفبایى «ح» و «خ» است. در این جلد، مانند سایر مجلدات، از موضوعات مهم و مورد نیاز جامعه بحث شده است که مى‌تواند مورد استفاده محققین قرار گیرد و مانند سایر آثار نویسنده، براى همگان سودمند است. اهم این موضوعات عبارتند از: حافظشناسى، حرکت‌ها و جنبش‌هاى جدید دینى، حقوق و حدود، حکومت اسلامى، خطابه و منبر، خوارج، خیر و شر و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38207/1/9 همان، ج 2، ص 9]</ref>.


    برخى از موضوعات مطرح‌شده در اين جلد، عبارتند از: بانك، بت‌پرستى، بخت و شانس، برنارد شاو و اسلام، بلايا و شدايد و سختى‌ها، بن‌بلا، بوديزم، پوچى در نسل جديد ايران، پيرى و جوانى، پيغمبران و فيلسوفان، تاريخ فقه و فقها، تبليغ، تجمل، تحريفات، تحولات اجتماعى، ترس و دلهره، تربيت نااهلان، تزكيه نفس، جاذبه و دافعه على(ع)، جامعه و تاريخ، جاه و مقام از نظر اسلام و...
    جلد چهارم، شامل یادداشت‌هاى الفبایى تحت حروف «د»، «ذ» و «ر» است و همچون مجلدات قبلى، از موضوعات مختلفى بحث مى‌کند که برخى از اهم آن‌ها، عبارتند از: دعا، دنیا از نظر اسلام، آینده دین، ذکر خدا، ربا، روابط بین‌الملل اسلامى، مسئله روح، روحانیت شیعه، رهبرى و مدیریت اسلامى و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38211/1/11 همان، ج 4، ص 11]</ref>.


    جلد سوم، شامل يادداشت‌هاى نويسنده تحت حروف الفبايى «ح» و «خ» است. در اين جلد، مانند ساير مجلدات، از موضوعات مهم و مورد نياز جامعه بحث شده است كه مى‌تواند مورد استفاده محققين قرار گيرد و مانند ساير آثار نويسنده، براى همگان سودمند است. اهم اين موضوعات عبارتند از: حافظشناسى، حركت‌ها و جنبش‌هاى جديد دينى، حقوق و حدود، حكومت اسلامى، خطابه و منبر، خوارج، خير و شر و... (همان، ج 2، ص 9).
    بخشى از مطالب مربوط به موضوع «ربا» که تقریرات درس استاد در مدرسه مروى تهران بوده و به ملاحظه ایشان نیز رسیده بوده است، قبلا در کتاب «مسئله ربا» به چاپ رسیده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38211/1/11 همان]</ref>.


    جلد چهارم، شامل يادداشت‌هاى الفبايى تحت حروف «د»، «ذ» و «ر» است و همچون مجلدات قبلى، از موضوعات مختلفى بحث مى‌كند كه برخى از اهم آن‌ها، عبارتند از: دعا، دنيا از نظر اسلام، آينده دين، ذكر خدا، ربا، روابط بين‌الملل اسلامى، مسئله روح، روحانيت شيعه، رهبرى و مديريت اسلامى و... (همان، ج 4، ص 11).
    جلد پنجم، به حروف «ز» و «س» اختصاص یافته است. برخى از موضوعات این جلد از این قرار است: مقتضیات زمان، زن در اسلام، حقوق زن، فلسفه زهد، سؤال در مسائل و موضوعات دینى، سخن و قلم، عوامل سعادت بشر، اخلاق و آداب سفر و سیاست. آنچه در این جلد قابل تأمل مى‌باشد، آن است که حدود 340 صفحه از 500 صفحه این کتاب به بحث حقوق زن و یادداشت‌هایى پیرامون مسائل زنان پرداخته است.


    بخشى از مطالب مربوط به موضوع «ربا» كه تقريرات درس استاد در مدرسه مروى تهران بوده و به ملاحظه ايشان نيز رسيده بوده است، قبلا در كتاب «مسئله ربا» به چاپ رسيده است (همان).
    [[مطهری، مرتضی|شهید مطهرى]] زمانى به بحث درباره حقوق زنان پرداخت که کسى به رفع مسائل پیش آمده از طرف فرهنگ غرب و یا تعصب و جمودیت فکرى، به‌طور جدى به آن نمى‌پرداخت. عده‌اى به نام تمدن، حقوق وضع‌شده موجود براى مردان را، به زنان هم تسرى مى‌دادند، گویى که زنان تنها سقف آرزوهایشان، شبه مردان شدن است و عده‌اى هم عقیده داشتند، حداقل آزادى براى زنان، بهترین وضع و خدمت به اوست! نویسنده در این جلد با استفاده از متون اسلامى و زبانى روان، پویا و خلاق، به رفع مسائل پیش آمده، برآمده است.


    جلد پنجم، به حروف «ز» و «س» اختصاص يافته است. برخى از موضوعات اين جلد از اين قرار است: مقتضيات زمان، زن در اسلام، حقوق زن، فلسفه زهد، سؤال در مسائل و موضوعات دينى، سخن و قلم، عوامل سعادت بشر، اخلاق و آداب سفر و سياست. آنچه در اين جلد قابل تأمل مى‌باشد، آن است كه حدود 340 صفحه از 500 صفحه اين كتاب به بحث حقوق زن و يادداشت‌هايى پيرامون مسائل زنان پرداخته است.
    براى آشنایى با موضوع یادداشت‌هاى این جلد، مى‌توان اشاره کرد به موضوعاتى از قبیل: زنان آمریکایى، ولایت پدر، حقوق زن در اسلام، انواع ازدواج‌ها، اخلاق جنسى، تاریخ زن و حقوق او در دنیاى قدیم، حقوق زن در اروپا، فلسفه مهر، نفقه، زن در قرآن، زن در نهج‌البلاغه، زن و سیاست، زن و قضاوت، زن و شهادت، تعدد زوجات و شروط و قیود آن و علل آن، طلاق و اقسام آن و مسائل مربوط به آن.


    شهيد مطهرى زمانى به بحث در باره حقوق زنان پرداخت كه كسى به رفع مسائل پيش آمده از طرف فرهنگ غرب و يا تعصب و جموديت فكرى، به‌طور جدى به آن نمى‌پرداخت. عده‌اى به نام تمدن، حقوق وضع‌شده موجود براى مردان را، به زنان هم تسرى مى‌دادند، گويى كه زنان تنها سقف آرزوهايشان، شبه مردان شدن است و عده‌اى هم عقيده داشتند، حداقل آزادى براى زنان، بهترين وضع و خدمت به اوست! نويسنده در اين جلد با استفاده از متون اسلامى و زبانى روان، پويا و خلاق، به رفع مسائل پيش آمده، برآمده است.
    جلد ششم، شامل حروف «ش» تا «گ» بوده و اهم موضوعات مطرح‌شده در آن، عبارتند از: شجاعت، شخصیت، شرق و غرب، شرک، شعایر اسلامى، شعر و شاعرى و روحیه خیالى، شفاعت، شکایت از روزگار، شک و یقین، شهید و شهادت، صبر، عاطفه اجتماعى، عبادت و دعا، عدالت، عقل و عشق، علم و ایمان، فرهنگ و تمدن، کرامت نفس و...<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38217/1/13 همان، ج 6، ص 13]</ref>.


    براى آشنايى با موضوع يادداشت‌هاى اين جلد، مى‌توان اشاره كرد به موضوعاتى از قبيل: زنان آمريكايى، ولايت پدر، حقوق زن در اسلام، انواع ازدواج‌ها، اخلاق جنسى، تاريخ زن و حقوق او در دنياى قديم، حقوق زن در اروپا، فلسفه مهر، نفقه، زن در قرآن، زن در نهج البلاغه، زن و سياست، زن و قضاوت، زن و شهادت، تعدد زوجات و شروط و قيود آن و علل آن، طلاق و اقسام آن و مسائل مربوط به آن.
    جلد هفتم نیز شامل مطالب مربوط به حرف «ل»، «م»، «ن»، «و»، «ه» و «ى» مى‌باشد. اهم موضوعات مطرح‌شده در این مجلد، عبارتند از: لذات معنوى، مال و ثروت، مسئولیت‌هاى اجتماعى، شرایط مصلح، معاد، معجزه، مکتب و ایدئولوژى، نفاق و منافق، نفاق در عصر جدید، فلسفه نماز، وحدت اسلامى، ولایت، هجرت و جهاد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38219/1/11 همان، ج 7، ص 11]</ref>.


    جلد ششم، شامل حروف «ش» تا «گ» بوده و اهم موضوعات مطرح‌شده در آن، عبارتند از: شجاعت، شخصيت، شرق و غرب، شرك، شعاير اسلامى، شعر و شاعرى و روحيه خيالى، شفاعت، شكايت از روزگار، شك و يقين، شهيد و شهادت، صبر، عاطفه اجتماعى، عبادت و دعا، عدالت، عقل و عشق، علم و ايمان، فرهنگ و تمدن، كرامت نفس و... (همان، ج 6، ص 13).
    جلد هشتم و چند جلد بعد از آن، اختصاص به یادداشت‌هاى موضوعى استاد دارد. یادداشت‌هاى الفبایى که در جلدهاى گذشته مطرح شده بود، غالباً  اختصاص به یادداشت‌هاى کوتاه داشته، ولى یادداشت‌هاى موضوعى غالباً  مربوط به عناوینى است که نیاز به بحث بیشتر داشته و خود یک موضوع مستقل قابل تحقیق بوده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38222/1/9 همان، ج 8، ص 9]</ref>.


    جلد هفتم نيز شامل مطالب مربوط به حرف «ل»، «م»، «ن»، «و»، «ه» و «ى» مى‌باشد. اهم موضوعات مطرح‌شده در اين مجلد، عبارتند از: لذات معنوى، مال و ثروت، مسئوليت‌هاى اجتماعى، شرايط مصلح، معاد، معجزه، مكتب و ايدئولوژى، نفاق و منافق، نفاق در عصر جديد، فلسفه نماز، وحدت اسلامى، ولايت، هجرت و جهاد (همان، ج 7، ص 11).
    این جلد، از چهار بخش زیر تشکیل شده است:


    جلد هشتم و چند جلد بعد از آن، اختصاص به يادداشت‌هاى موضوعى استاد دارد. يادداشت‌هاى الفبايى كه در جلدهاى گذشته مطرح شده بود، غالبا اختصاص به يادداشت‌هاى كوتاه داشته، ولى يادداشت‌هاى موضوعى غالبا مربوط به عناوينى است كه نياز به بحث بيشتر داشته و خود يك موضوع مستقل قابل تحقيق بوده است (همان، ج 8، ص 9).
    مشخصات اسلام: از جمله مشخصاتى که براى آن ذکر شده، عبارت است از:


    اين جلد، از چهار بخش زير تشكيل شده است:
    #ارزش فرد و رابطه مستقیم هر فرد با خدا، آزادى از غیر خدا؛
    #اصالت عقل به‌عنوان یک معیار در مسائل دینى؛
    #تقدس اخلاقى حرفه و شغل، عبادت بودن کار، مبارزه با ترک دنیاى به مفهوم رهبانیت؛
    #سخت‌کوشى و جهاد و عمل؛
    #احترام به حقوق و لزوم جهاد در طریق احقاق حقوق؛
    #آزادى، دموکراسى، مساوات، عدالت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38222/1/14 متن کتاب، ج 8، ص 14]</ref>.


    مشخصات اسلام: از جمله مشخصاتى كه براى آن ذكر شده، عبارت است از:
    توحید: این بخش، به سبب طبیعت خود که اکثر مسائل آن عقلى و فلسفى است، على‌رغم بیان شیوا و روان استاد، خصوصا در بخش قضا و قدر، از غموض طبیعى خود برخوردار است و شاید به‌طور کلى یادداشت‌هاى موضوعى نسبت به یادداشت‌هاى الفبایى، به‌حسب طبیعت خود از عمق و انسجام بیشترى برخوردار باشد و البته همچنان حالت یادداشت بودن خود و نه مقاله یا کتاب را حفظ کرده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38222/1/9 مقدمه ناشر، ج 8، ص 9]</ref>.


    1. ارزش فرد و رابطه مستقيم هر فرد با خدا، آزادى از غير خدا؛
    قرآن: در این بخش، به این نکته پرداخته شده است که ضرورت شناخت قرآن به‌عنوان یک کتاب راهنمایى از طرف معتقدان و پیروان و ضرورت آن به‌عنوان یک کتاب مؤثر در سرنوشت میلیون‌ها افراد بشر و بلکه مؤثر در تغییر مسیر تاریخ بشریت از طرف یک جامعه‌شناس و یک متخصص دین‌شناسى، امرى مسلم است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38222/1/353 متن کتاب، ج 8، ص 353]</ref>.


    2. اصالت عقل به‌عنوان يك معيار در مسائل دينى؛
    نبوت: از جمله موضوعات مطرح‌شده در این بخش، عبارت است از: هدف نبوت، نبوت عامه یا اصل هدایت و الهام الهى، عصمت انبیا، نبوت عامه، ختم نبوت و جبر تاریخ<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38222/1/429 همان، ص 429]</ref>.


    3. تقدس اخلاقى حرفه و شغل، عبادت بودن كار، مبارزه با ترك دنياى به مفهوم رهبانيت؛
    جلد نهم، دومین جلد از بخش موضوعى مى‌باشد که شامل چند عنوان کلى است که عبارتند از: سیره نبوى، امامت، [[امام على(ع)]]، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، [[امام سجاد(ع)]]، [[امام جعفر صادق(ع)|امام صادق(ع)]]، امام موسى کاظم(ع)، [[امام رضا(ع)]] و مهدى موعود(ع)<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38224/1/12 مقدمه ناشر، ج 9، ص 12]</ref>.


    4. سخت‌كوشى و جهاد و عمل؛
    مسائل مربوط به جمهورى اسلامى، اسلام و انقلاب، ایران و اسلام، عظمت و انحطاط مسلمین، اسلام و مقتضیات زمان، اجتهاد، امر به معروف و نهى از منکر، بردگى، تکامل و جامعه و تاریخ، موضوعاتى است که در جلد دهم، مطرح شده است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39465 ج 10]</ref>.


    5. احترام به حقوق و لزوم جهاد در طريق احقاق حقوق؛
    جلد یازدهم نیز از موضوعات متنوعى برخوردار است که استاد شهید در آن‌ها با بیانى روان و شیوا و محتوایى غنى قلم‌فرسایى کرده‌اند. اهمّ این موضوعات عبارتند از: انقلاب حقیقى (توبه)، فطرت، فلسفه اخلاق، عرفان، عشق، زن. در این جلد نیز مانند مجلدات قبلى نکات بدیع و جالب توجه فراوان است که حاکى از ذهن حادّ و نکته‌پرداز آن متفکر شهید است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39466/1/13 همان، ج 11، ص 13]</ref>.


    6. آزادى، دموكراسى، مساوات، عدالت (متن كتاب، ج 8، ص 14).
    اهم موضوعات مورد بحث در جلد دوازدهم نیز عبارتند از: فلسفه، کلام، ماتریالیسم تاریخى، پراکسیس، دیالکتیک، تضاد، روح و روان، ربا و بانک، نماز. یادداشت‌هاى کوتاه متنوع نیز در بخش «متفرقه» قرار گرفت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38495/1/16 همان، ج 12، ص 16]</ref>.


    توحيد: اين بخش، به سبب طبيعت خود كه اكثر مسائل آن عقلى و فلسفى است، على‌رغم بيان شيوا و روان استاد، خصوصا در بخش قضا و قدر، از غموض طبيعى خود برخوردار است و شايد به‌طور كلى يادداشت‌هاى موضوعى نسبت به يادداشت‌هاى الفبايى، به‌حسب طبيعت خود از عمق و انسجام بيشترى برخوردار باشد و البته همچنان حالت يادداشت بودن خود و نه مقاله يا كتاب را حفظ كرده است (مقدمه ناشر، ج 8، ص 9).
    یکى از نکات مورد توجه در این یادداشت‌ها، برخورد استاد با بعضى روایات مى‌باشد که به نظر ایشان درست نمى‌آمده است. پرسش و پاسخ‌هاى استاد درباره روایت و یا مسئله‌اى و طرح اشکال‌هاى منطقى و استفاده از عقل تربیت‌شده دینى در برخورد با متون، درس بزرگى است که مى‌توان از استاد فراگرفت.


    قرآن: در اين بخش، به اين نكته پرداخته شده است كه ضرورت شناخت قرآن به‌عنوان يك كتاب راهنمايى از طرف معتقدان و پيروان و ضرورت آن به‌عنوان يك كتاب مؤثر در سرنوشت ميليون‌ها افراد بشر و بلكه مؤثر در تغيير مسير تاريخ بشريت از طرف يك جامعه‌شناس و يك متخصص دين‌شناسى، امرى مسلم است (متن كتاب، ج 8، ص 353).
    جلد سیزدهم یادداشت‌هاى استاد مطهرى همان جلد اول از بخش «دفاتر یادداشت» است که حاوى سه دفتر یادداشت به شماره‌هاى 35، 86 و 11 است.


    نبوت: از جمله موضوعات مطرح‌شده در اين بخش، عبارت است از: هدف نبوت، نبوت عامه يا اصل هدايت و الهام الهى، عصمت انبيا، نبوت عامه، ختم نبوت و جبر تاريخ (همان، ص 429).
    «دفاتر یادداشت»، شامل مطالب دفاتر مسلسلى است که آن متفکر شهید از سال 1312ش؛ یعنى از سن تقریبا چهارده سالگى و آغاز دوره طلبگى خود در مشهد تا سال 1339 نگاشته‌اند. بنابراین، این بخش از یادداشت‌ها در دوره طلبگى آن شهید بزرگوار در مشهد و قم و نیز هشت سال اول اقامت ایشان در تهران به رشته تحریر درآمده است.


    جلد نهم، دومين جلد از بخش موضوعى مى‌باشد كه شامل چند عنوان كلى است كه عبارتند از: سيره نبوى، امامت، امام على(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، امام سجاد(ع)، امام صادق(ع)، امام موسى كاظم(ع)، امام رضا(ع) و مهدى موعود(ع) (مقدمه ناشر، ج 9، ص 12).
    مطالب این دفاتر، بسیار متنوع و شامل مسائل تربیتى، اخلاقى، اجتماعى، اعتقادى، فلسفى، فرهنگ عمومى و غیره بوده و اغلب، یادداشت‌هاى مقاله‌مانند و کمتر یادداشت‌هاى کوتاه است.


    مسائل مربوط به جمهورى اسلامى، اسلام و انقلاب، ايران و اسلام، عظمت و انحطاط مسلمين، اسلام و مقتضيات زمان، اجتهاد، امر به معروف و نهى از منكر، بردگى، تكامل و جامعه و تاريخ، موضوعاتى است كه در جلد دهم، مطرح شده است (ج 10).
    مطالب نغز در این یادداشت‌ها فراوان یافت مى‌شود. همچنین بسیارى از آنها چون در دوره جوانى آن استاد فرزانه نگارش یافته، از حکمتى توأم با صراحت و به‌دور از مجامله و پرده‌پوشى برخوردار است<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39138/1/18 همان، ج13، ص18]</ref>.


    جلد يازدهم نيز از موضوعات متنوعى برخوردار است كه استاد شهيد در آن‌ها با بيانى روان و شيوا و محتوايى غنى قلم‌فرسايى كرده‌اند. اهمّ اين موضوعات عبارتند از: انقلاب حقيقى (توبه)، فطرت، فلسفه اخلاق، عرفان، عشق، زن. در اين جلد نيز مانند مجلدات قبلى نكات بديع و جالب توجه فراوان است كه حاكى از ذهن حادّ و نكته‌پرداز آن متفكر شهيد است (همان، ج 11، ص 13).
    جلد چهاردهم و پانزدهم یادداشت‌های استاد مطهرى که همان جلد دوم و سوم از بخش «دفاتر یادداشت» است، شامل مطالب متنوع و عمیق و بدیع فراوان است. همان‌طور که آن فرزانه شهید درباره مطالب دفاتر یادداشت خود در ابتداى فهرست این دفاتر فرموده است «اکثر حکم جُنگ را دارد، بعضی‌ها افکار منطقى یا فلسفى یا اصولى یا فقهى است، بعضی‌ها افکار اجتماعى است»<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/41356/1/15 ر.ک: مقدمه ج15، ص15]</ref>.


    اهم موضوعات مورد بحث در جلد دوازدهم نيز عبارتند از: فلسفه، كلام، ماترياليسم تاريخى، پراكسيس، ديالكتيك، تضاد، روح و روان، ربا و بانك، نماز. يادداشت‌هاى كوتاه متنوع نيز در بخش «متفرقه» قرار گرفت (همان، ج 12، ص 16).
    مجلد چهاردهم شامل مطالب دفاتر شماره 83، 87، 88، 89، 90 و 33 است که تاریخ نگارش آن به سال‌های 1334 تا 1338 شمسى بازمی‌گردد. برخى از مهم‌ترین موضوعات این مجلد عبارتند از: تاریخ اسلام، ائمه اطهار علیهم‌السلام، اسلام و جاهلیت، زن در جهان اسلام، عقل و فکر، نقش انبیاء در تاریخ و یادداشت‌های روان‌شناسی<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39961/1/5 ر.ک: مقدمه ج14، ص5]</ref>.


    يكى از نكات مورد توجه در اين يادداشت‌ها، برخورد استاد با بعضى روايات مى‌باشد كه به نظر ايشان درست نمى‌آمده است. پرسش و پاسخ‌هاى استاد در باره روايت و يا مسئله‌اى و طرح اشكال‌هاى منطقى و استفاده از عقل تربيت‌شده دينى در برخورد با متون، درس بزرگى است كه مى‌توان از استاد فراگرفت.
    مجلد پانزدهم، شامل دفاتر یادداشت شماره 9، 12، 30، 31، 40، 42، 43، 76، 82، 91، 92 و 93 است که درباره هریک از آن‌ها- به‌جز دفتر 92- توضیحى به خط استاد شهید در ابتداى آن آمده است. تاریخ نگارش این دفاتر متفاوت است و به سال‌های 1327 تا 1339 هجرى شمسى بازمی‌گردد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39961/1/15 مقدمه ج15، ص15]</ref>.


    جلد سيزدهم يادداشت‌هاى استاد مطهرى همان جلد اول از بخش «دفاتر يادداشت» است كه حاوى سه دفتر يادداشت به شماره‌هاى 35، 86 و 11 است.
    مجلدات 13 تا 15 این مجموعه که شامل مطالب دفاتر یادداشت آن شهید است همچون سایر مجلدات آن و بلکه بیشتر موردتوجه محققان و اندیشمندان و علاقه‌مندان آثار آن اسلام‌شناس عظیم‌الشأن قرار گرفت<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39961/1/15 همان]</ref>.


    «دفاتر يادداشت»، شامل مطالب دفاتر مسلسلى است كه آن متفكر شهيد از سال 1312ش؛ يعنى از سن تقريبا چهارده سالگى و آغاز دوره طلبگى خود در مشهد تا سال 1339 نگاشته‌اند. بنابراين، اين بخش از يادداشت‌ها در دوره طلبگى آن شهيد بزرگوار در مشهد و قم و نيز هشت سال اول اقامت ايشان در تهران به رشته تحرير درآمده است.
    در مجموع، یادداشت‌هاى استاد مطهرى، یک سرمایه بزرگ علمى و معنوى محسوب مى‌شود که مخصوصاً براى اهل تحقیق، مغتنم است. نکات بدیع و ابتکارى در این یادداشت‌ها فراوان دیده مى‌شود و در واقع، گذشته از آثار قلمى و زبانى آن متفکر شهید، باب جدیدى است که به روى معارف غنى اسلامى گشوده شده است و هر کس به فراخور استعداد و قابلیت خود مى‌تواند از آن بهره بگیرد<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/39961/1/14 مقدمه ناشر، ج 1، ص 14]</ref>.


    مطالب اين دفاتر، بسيار متنوع و شامل مسائل تربيتى، اخلاقى، اجتماعى، اعتقادى، فلسفى، فرهنگ عمومى و غيره بوده و اغلب، يادداشت‌هاى مقاله‌مانند و كمتر يادداشت‌هاى كوتاه است.
    == وضعیت کتاب ==


    مطالب نغز در اين يادداشت‌ها فراوان يافت مى‌شود. همچنين بسيارى از آنها چون در دوره جوانى آن استاد فرزانه نگارش يافته، از حكمتى توأم با صراحت و به‌دور از مجامله و پرده‌پوشى برخوردار است (همان، ج13، ص18).


    در مجموع، يادداشت‌هاى استاد مطهرى، يك سرمايه بزرگ علمى و معنوى محسوب مى‌شود كه مخصوصا براى اهل تحقيق، مغتنم است. نكات بديع و ابتكارى در اين يادداشت‌ها فراوان ديده مى‌شود و در واقع، گذشته از آثار قلمى و زبانى آن متفكر شهيد، باب جديدى است كه به روى معارف غنى اسلامى گشوده شده است و هر كس به فراخور استعداد و قابليت خود مى‌تواند از آن بهره بگيرد (مقدمه ناشر، ج 1، ص 14).
    فهرست مطالب هر جلد در ابتدا و فهرست «آیات»، «روایات»، «اشعار عربى»، «اشعار فارسى»، «اسامى اشخاص» و «اسامى کتب، نشریات و مقالات»، در انتهاى همان جلد آمده است.


    == وضعيت كتاب ==
    در پاورقى‌ها علاوه بر ذکر منابع، بعضا توضیحات جامع و مفصلى پیرامون برخى از کلمات و عبارات داده شده است.


     
    ==پانویس ==
    فهرست مطالب هر جلد در ابتدا و فهرست «آيات»، «روايات»، «اشعار عربى»، «اشعار فارسى»، «اسامى اشخاص» و «اسامى كتب، نشريات و مقالات»، در انتهاى همان جلد آمده است.
    <references />
     
    در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، بعضا توضيحات جامع و مفصلى پيرامون برخى از كلمات و عبارات داده شده است.


    == منابع مقاله ==
    == منابع مقاله ==


     
    مقدمه و متن کتاب.
    مقدمه و متن كتاب.
    {{استاد شهید مطهری}}
     
     
    == پیوندها ==


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:اسلام، عرفان، غیره]]
    [[رده:کلیات]]
    [[رده:کلیات]]
    [[رده:کنگره ها. کنفرانس ها (مؤتمرات). مجموعه ها]]
    [[رده:کنگره‌ها، کنفرانس‌ها (مؤتمرات)، مجموعه‌ها]]
     
    [[رده:آثار مرتضی مطهری]]
     

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۳۴

    یادداشتهای استاد مطهری
    یادداشتهای استاد مطهری
    پدیدآورانمطهری، مرتضی (نویسنده)
    ناشرصدرا
    مکان نشرتهران - ایران
    سال نشر1378 ش یا 1420 ق
    چاپ1
    شابک‎978-964-5600-61-8
    موضوعاسلام - مجموعه‌ها

    فلسفه اسلامی - مقاله‌ها وخطابه‌ها

    مطهری، مرتضی، ۱۲۹۹ - ۱۳۵۸ - یادداشت‏ها
    زبانفارسی
    تعداد جلد15
    کد کنگره
    ‏BP‎‏ ‎‏4‎‏/‎‏6‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ی‎‏2
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    یادداشت‌هاى استاد مطهرى، اثر مرتضى مطهرى(متوفی 1358ش)، مجموعه‌اى است مشتمل بر کلیه یادداشت‌هاى آن متفکر شهید که به مرور ایام، نگاشته‌اند. این اثر توسط انتشارات صدرا براى اولین بار در سال 1378ش، به زیور طبع آراسته شده است.

    ساختار

    مجموع یادداشت‌ها در پانزده جلد، تنظیم شده و در ابتداى تمام آن‌ها (به‌جز جلد دهم)، مقدمه‌اى از ناشر در اشاره به اهم موضوعات هر جلد، آغازگر مباحث مى‌باشد.

    یادداشت‌هاى گردآمده در این اثر، در سه بخش کلى مرتب شده‌اند:

    1. یادداشت‌هایى که در دفترچه‌هایى با شماره مسلسل نوشته شده‌اند که بیشتر مربوط به ایام طلبگى و دوران جوانى استاد شهید است؛
    2. یادداشت‌هایى که موضوعات آن‌ها به ترتیب حروف الفبا مرتب شده‌اند و هر موضوعى در حرف مربوط قرار گرفته است؛
    3. یادداشت‌هایى که چون موضوع آن‌ها دامنه‌دار بوده و حجم بیشترى را اشغال مى‌کرده است، به‌طور مجزا و خارج از ترتیب الفبا نگهدارى مى‌شده‌اند[۱].

    این یادداشت‌ها به سه مناسبت تحریر شده‌اند:

    اول، استاد شهید در حین مطالعه کتب، مطالب جالب توجه - و احیانا با اظهار نظر خود - را در محل خود، از نظر ترتیب الفبایى یادداشت کرده‌اند و در واقع، یک حافظه کتبى براى خود ساخته‌اند که در صورت نیاز، به‌آسانى مطلب مورد نظر را پیدا کنند؛

    مناسبت دوم، سخنرانى‌هاى استاد است که ایشان قبل از هر سخنرانى، مطالب آن را به‌صورت نسبتا مشروح یادداشت مى‌کرده‌اند؛

    مناسبت سوم، موضوعات جالب توجه و مورد نیازى بوده است که به ذهن استاد خطور مى‌کرده و قلم‌فرسایى در آن زمینه را لازم مى‌دیده‌اند[۲].

    در این کتاب، برخى از ارجاعات استاد که مطابق شماره صفحات دست‌نویس و گاه ناظر به یادداشت‌هاى حروف بعدى از حروف الفبا بود و امکان قرار دادن شماره صفحه نسخه چاپ‌شده به‌جاى آن وجود نداشت و در نتیجه مفید فایده‌اى نبود، حذف گردیده است[۳].

    گزارش محتوا

    جلد اول دربردارنده یادداشت‌هاى مربوط به حرف «الف» مى‌باشد که برخى از موضوعات آن، عبارت است از: اختلاف در قرآن، اخلاص، اخوان المسلمین، ادبیات، اراده اخلاقى، ارزش‌ها، آزادى عقیده، آگاهى، آمریکا، آینده انسان، الهامات و...[۴].

    جلد دوم، شامل یادداشت‌هاى استاد در بخش حروف الفبایى «ب»، «پ»، «ت» و «ج» و همچون جلد اول، مشتمل بر مطالب گوناگونى است که از نظر اختصار و طولانى بودن، مختلفند؛ به‌طورى‌که گاه در حد فیش‌بردارى است و اجمالا به مطلبى اشاره شده است و گاه به‌صورت یک مقاله است[۵].

    برخى از موضوعات مطرح‌شده در این جلد، عبارتند از: بانک، بت‌پرستى، بخت و شانس، برنارد شاو و اسلام، بلایا و شداید و سختى‌ها، بن‌بلا، بودیزم، پوچى در نسل جدید ایران، پیرى و جوانى، پیغمبران و فیلسوفان، تاریخ فقه و فقها، تبلیغ، تجمل، تحریفات، تحولات اجتماعى، ترس و دلهره، تربیت نااهلان، تزکیه نفس، جاذبه و دافعه على(ع)، جامعه و تاریخ، جاه و مقام از نظر اسلام و...

    جلد سوم، شامل یادداشت‌هاى نویسنده تحت حروف الفبایى «ح» و «خ» است. در این جلد، مانند سایر مجلدات، از موضوعات مهم و مورد نیاز جامعه بحث شده است که مى‌تواند مورد استفاده محققین قرار گیرد و مانند سایر آثار نویسنده، براى همگان سودمند است. اهم این موضوعات عبارتند از: حافظشناسى، حرکت‌ها و جنبش‌هاى جدید دینى، حقوق و حدود، حکومت اسلامى، خطابه و منبر، خوارج، خیر و شر و...[۶].

    جلد چهارم، شامل یادداشت‌هاى الفبایى تحت حروف «د»، «ذ» و «ر» است و همچون مجلدات قبلى، از موضوعات مختلفى بحث مى‌کند که برخى از اهم آن‌ها، عبارتند از: دعا، دنیا از نظر اسلام، آینده دین، ذکر خدا، ربا، روابط بین‌الملل اسلامى، مسئله روح، روحانیت شیعه، رهبرى و مدیریت اسلامى و...[۷].

    بخشى از مطالب مربوط به موضوع «ربا» که تقریرات درس استاد در مدرسه مروى تهران بوده و به ملاحظه ایشان نیز رسیده بوده است، قبلا در کتاب «مسئله ربا» به چاپ رسیده است[۸].

    جلد پنجم، به حروف «ز» و «س» اختصاص یافته است. برخى از موضوعات این جلد از این قرار است: مقتضیات زمان، زن در اسلام، حقوق زن، فلسفه زهد، سؤال در مسائل و موضوعات دینى، سخن و قلم، عوامل سعادت بشر، اخلاق و آداب سفر و سیاست. آنچه در این جلد قابل تأمل مى‌باشد، آن است که حدود 340 صفحه از 500 صفحه این کتاب به بحث حقوق زن و یادداشت‌هایى پیرامون مسائل زنان پرداخته است.

    شهید مطهرى زمانى به بحث درباره حقوق زنان پرداخت که کسى به رفع مسائل پیش آمده از طرف فرهنگ غرب و یا تعصب و جمودیت فکرى، به‌طور جدى به آن نمى‌پرداخت. عده‌اى به نام تمدن، حقوق وضع‌شده موجود براى مردان را، به زنان هم تسرى مى‌دادند، گویى که زنان تنها سقف آرزوهایشان، شبه مردان شدن است و عده‌اى هم عقیده داشتند، حداقل آزادى براى زنان، بهترین وضع و خدمت به اوست! نویسنده در این جلد با استفاده از متون اسلامى و زبانى روان، پویا و خلاق، به رفع مسائل پیش آمده، برآمده است.

    براى آشنایى با موضوع یادداشت‌هاى این جلد، مى‌توان اشاره کرد به موضوعاتى از قبیل: زنان آمریکایى، ولایت پدر، حقوق زن در اسلام، انواع ازدواج‌ها، اخلاق جنسى، تاریخ زن و حقوق او در دنیاى قدیم، حقوق زن در اروپا، فلسفه مهر، نفقه، زن در قرآن، زن در نهج‌البلاغه، زن و سیاست، زن و قضاوت، زن و شهادت، تعدد زوجات و شروط و قیود آن و علل آن، طلاق و اقسام آن و مسائل مربوط به آن.

    جلد ششم، شامل حروف «ش» تا «گ» بوده و اهم موضوعات مطرح‌شده در آن، عبارتند از: شجاعت، شخصیت، شرق و غرب، شرک، شعایر اسلامى، شعر و شاعرى و روحیه خیالى، شفاعت، شکایت از روزگار، شک و یقین، شهید و شهادت، صبر، عاطفه اجتماعى، عبادت و دعا، عدالت، عقل و عشق، علم و ایمان، فرهنگ و تمدن، کرامت نفس و...[۹].

    جلد هفتم نیز شامل مطالب مربوط به حرف «ل»، «م»، «ن»، «و»، «ه» و «ى» مى‌باشد. اهم موضوعات مطرح‌شده در این مجلد، عبارتند از: لذات معنوى، مال و ثروت، مسئولیت‌هاى اجتماعى، شرایط مصلح، معاد، معجزه، مکتب و ایدئولوژى، نفاق و منافق، نفاق در عصر جدید، فلسفه نماز، وحدت اسلامى، ولایت، هجرت و جهاد[۱۰].

    جلد هشتم و چند جلد بعد از آن، اختصاص به یادداشت‌هاى موضوعى استاد دارد. یادداشت‌هاى الفبایى که در جلدهاى گذشته مطرح شده بود، غالباً اختصاص به یادداشت‌هاى کوتاه داشته، ولى یادداشت‌هاى موضوعى غالباً مربوط به عناوینى است که نیاز به بحث بیشتر داشته و خود یک موضوع مستقل قابل تحقیق بوده است[۱۱].

    این جلد، از چهار بخش زیر تشکیل شده است:

    مشخصات اسلام: از جمله مشخصاتى که براى آن ذکر شده، عبارت است از:

    1. ارزش فرد و رابطه مستقیم هر فرد با خدا، آزادى از غیر خدا؛
    2. اصالت عقل به‌عنوان یک معیار در مسائل دینى؛
    3. تقدس اخلاقى حرفه و شغل، عبادت بودن کار، مبارزه با ترک دنیاى به مفهوم رهبانیت؛
    4. سخت‌کوشى و جهاد و عمل؛
    5. احترام به حقوق و لزوم جهاد در طریق احقاق حقوق؛
    6. آزادى، دموکراسى، مساوات، عدالت[۱۲].

    توحید: این بخش، به سبب طبیعت خود که اکثر مسائل آن عقلى و فلسفى است، على‌رغم بیان شیوا و روان استاد، خصوصا در بخش قضا و قدر، از غموض طبیعى خود برخوردار است و شاید به‌طور کلى یادداشت‌هاى موضوعى نسبت به یادداشت‌هاى الفبایى، به‌حسب طبیعت خود از عمق و انسجام بیشترى برخوردار باشد و البته همچنان حالت یادداشت بودن خود و نه مقاله یا کتاب را حفظ کرده است[۱۳].

    قرآن: در این بخش، به این نکته پرداخته شده است که ضرورت شناخت قرآن به‌عنوان یک کتاب راهنمایى از طرف معتقدان و پیروان و ضرورت آن به‌عنوان یک کتاب مؤثر در سرنوشت میلیون‌ها افراد بشر و بلکه مؤثر در تغییر مسیر تاریخ بشریت از طرف یک جامعه‌شناس و یک متخصص دین‌شناسى، امرى مسلم است[۱۴].

    نبوت: از جمله موضوعات مطرح‌شده در این بخش، عبارت است از: هدف نبوت، نبوت عامه یا اصل هدایت و الهام الهى، عصمت انبیا، نبوت عامه، ختم نبوت و جبر تاریخ[۱۵].

    جلد نهم، دومین جلد از بخش موضوعى مى‌باشد که شامل چند عنوان کلى است که عبارتند از: سیره نبوى، امامت، امام على(ع)، حضرت فاطمه(س)، امام حسن(ع)، امام سجاد(ع)، امام صادق(ع)، امام موسى کاظم(ع)، امام رضا(ع) و مهدى موعود(ع)[۱۶].

    مسائل مربوط به جمهورى اسلامى، اسلام و انقلاب، ایران و اسلام، عظمت و انحطاط مسلمین، اسلام و مقتضیات زمان، اجتهاد، امر به معروف و نهى از منکر، بردگى، تکامل و جامعه و تاریخ، موضوعاتى است که در جلد دهم، مطرح شده است[۱۷].

    جلد یازدهم نیز از موضوعات متنوعى برخوردار است که استاد شهید در آن‌ها با بیانى روان و شیوا و محتوایى غنى قلم‌فرسایى کرده‌اند. اهمّ این موضوعات عبارتند از: انقلاب حقیقى (توبه)، فطرت، فلسفه اخلاق، عرفان، عشق، زن. در این جلد نیز مانند مجلدات قبلى نکات بدیع و جالب توجه فراوان است که حاکى از ذهن حادّ و نکته‌پرداز آن متفکر شهید است[۱۸].

    اهم موضوعات مورد بحث در جلد دوازدهم نیز عبارتند از: فلسفه، کلام، ماتریالیسم تاریخى، پراکسیس، دیالکتیک، تضاد، روح و روان، ربا و بانک، نماز. یادداشت‌هاى کوتاه متنوع نیز در بخش «متفرقه» قرار گرفت[۱۹].

    یکى از نکات مورد توجه در این یادداشت‌ها، برخورد استاد با بعضى روایات مى‌باشد که به نظر ایشان درست نمى‌آمده است. پرسش و پاسخ‌هاى استاد درباره روایت و یا مسئله‌اى و طرح اشکال‌هاى منطقى و استفاده از عقل تربیت‌شده دینى در برخورد با متون، درس بزرگى است که مى‌توان از استاد فراگرفت.

    جلد سیزدهم یادداشت‌هاى استاد مطهرى همان جلد اول از بخش «دفاتر یادداشت» است که حاوى سه دفتر یادداشت به شماره‌هاى 35، 86 و 11 است.

    «دفاتر یادداشت»، شامل مطالب دفاتر مسلسلى است که آن متفکر شهید از سال 1312ش؛ یعنى از سن تقریبا چهارده سالگى و آغاز دوره طلبگى خود در مشهد تا سال 1339 نگاشته‌اند. بنابراین، این بخش از یادداشت‌ها در دوره طلبگى آن شهید بزرگوار در مشهد و قم و نیز هشت سال اول اقامت ایشان در تهران به رشته تحریر درآمده است.

    مطالب این دفاتر، بسیار متنوع و شامل مسائل تربیتى، اخلاقى، اجتماعى، اعتقادى، فلسفى، فرهنگ عمومى و غیره بوده و اغلب، یادداشت‌هاى مقاله‌مانند و کمتر یادداشت‌هاى کوتاه است.

    مطالب نغز در این یادداشت‌ها فراوان یافت مى‌شود. همچنین بسیارى از آنها چون در دوره جوانى آن استاد فرزانه نگارش یافته، از حکمتى توأم با صراحت و به‌دور از مجامله و پرده‌پوشى برخوردار است[۲۰].

    جلد چهاردهم و پانزدهم یادداشت‌های استاد مطهرى که همان جلد دوم و سوم از بخش «دفاتر یادداشت» است، شامل مطالب متنوع و عمیق و بدیع فراوان است. همان‌طور که آن فرزانه شهید درباره مطالب دفاتر یادداشت خود در ابتداى فهرست این دفاتر فرموده است «اکثر حکم جُنگ را دارد، بعضی‌ها افکار منطقى یا فلسفى یا اصولى یا فقهى است، بعضی‌ها افکار اجتماعى است»[۲۱].

    مجلد چهاردهم شامل مطالب دفاتر شماره 83، 87، 88، 89، 90 و 33 است که تاریخ نگارش آن به سال‌های 1334 تا 1338 شمسى بازمی‌گردد. برخى از مهم‌ترین موضوعات این مجلد عبارتند از: تاریخ اسلام، ائمه اطهار علیهم‌السلام، اسلام و جاهلیت، زن در جهان اسلام، عقل و فکر، نقش انبیاء در تاریخ و یادداشت‌های روان‌شناسی[۲۲].

    مجلد پانزدهم، شامل دفاتر یادداشت شماره 9، 12، 30، 31، 40، 42، 43، 76، 82، 91، 92 و 93 است که درباره هریک از آن‌ها- به‌جز دفتر 92- توضیحى به خط استاد شهید در ابتداى آن آمده است. تاریخ نگارش این دفاتر متفاوت است و به سال‌های 1327 تا 1339 هجرى شمسى بازمی‌گردد[۲۳].

    مجلدات 13 تا 15 این مجموعه که شامل مطالب دفاتر یادداشت آن شهید است همچون سایر مجلدات آن و بلکه بیشتر موردتوجه محققان و اندیشمندان و علاقه‌مندان آثار آن اسلام‌شناس عظیم‌الشأن قرار گرفت[۲۴].

    در مجموع، یادداشت‌هاى استاد مطهرى، یک سرمایه بزرگ علمى و معنوى محسوب مى‌شود که مخصوصاً براى اهل تحقیق، مغتنم است. نکات بدیع و ابتکارى در این یادداشت‌ها فراوان دیده مى‌شود و در واقع، گذشته از آثار قلمى و زبانى آن متفکر شهید، باب جدیدى است که به روى معارف غنى اسلامى گشوده شده است و هر کس به فراخور استعداد و قابلیت خود مى‌تواند از آن بهره بگیرد[۲۵].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب هر جلد در ابتدا و فهرست «آیات»، «روایات»، «اشعار عربى»، «اشعار فارسى»، «اسامى اشخاص» و «اسامى کتب، نشریات و مقالات»، در انتهاى همان جلد آمده است.

    در پاورقى‌ها علاوه بر ذکر منابع، بعضا توضیحات جامع و مفصلى پیرامون برخى از کلمات و عبارات داده شده است.

    پانویس

    1. ↑ مقدمه ناشر، ص13
    2. ↑ همان
    3. ↑ همان، ص 14
    4. ↑ ج 1
    5. ↑ مقدمه ناشر، ج 2، ص 11
    6. ↑ همان، ج 2، ص 9
    7. ↑ همان، ج 4، ص 11
    8. ↑ همان
    9. ↑ همان، ج 6، ص 13
    10. ↑ همان، ج 7، ص 11
    11. ↑ همان، ج 8، ص 9
    12. ↑ متن کتاب، ج 8، ص 14
    13. ↑ مقدمه ناشر، ج 8، ص 9
    14. ↑ متن کتاب، ج 8، ص 353
    15. ↑ همان، ص 429
    16. ↑ مقدمه ناشر، ج 9، ص 12
    17. ↑ ج 10
    18. ↑ همان، ج 11، ص 13
    19. ↑ همان، ج 12، ص 16
    20. ↑ همان، ج13، ص18
    21. ↑ ر.ک: مقدمه ج15، ص15
    22. ↑ ر.ک: مقدمه ج14، ص5
    23. ↑ مقدمه ج15، ص15
    24. ↑ همان
    25. ↑ مقدمه ناشر، ج 1، ص 14

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    برگرفته از «https://fa.wikinoor.ir/w/index.php?title=یادداشتهای_استاد_مطهری&oldid=675125»