۸۴٬۷۵۶
ویرایش
جز (جایگزینی متن - ' ر.ك: ' به ' ر.ک: ') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - ' '''' به ''''') برچسبها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه |
||
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۶ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه اطلاعات کتاب | |||
| تصویر =NUR02102J1.jpg | |||
| عنوان =بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر | |||
| عنوانهای دیگر = | |||
| | | پدیدآوران = | ||
[[موسوی خمینی، سید روحالله]] (نویسنده) | |||
| | | زبان =عربی | ||
| کد کنگره =BP 169/52 /ل2خ8 | |||
| | | موضوع = | ||
فقه - قواعد | |||
|زبان | |||
|کد کنگره | |||
|موضوع | |||
قاعده لا ضرر | قاعده لا ضرر | ||
| ناشر = | |||
|ناشر | [[مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)]] | ||
| مکان نشر =قم - ایران | |||
| سال نشر = 1415 ق | |||
|مکان نشر | |||
|سال نشر | |||
'''بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر'''، تأليف [[ | | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE02102AUTOMATIONCODE | ||
| چاپ =3 | |||
| تعداد جلد =1 | |||
| کتابخانۀ دیجیتال نور =02102 | |||
| کتابخوان همراه نور =02102 | |||
| کد پدیدآور = | |||
| پس از = | |||
| پیش از = | |||
}} | |||
{{کاربردهای دیگر| بدائع (ابهام زدایی)}} | |||
{{کاربردهای دیگر|قاعده لا ضرر (ابهام زدایی)}} | |||
'''بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر'''، تأليف [[موسوی خمینی، سید روحالله|امام خمينى(ره)]]، رسالهاى است پيرامون قاعده نفى ضرر كه به زبان عربى و در سال 1368ق، نوشته شده است. | |||
پيرامون اهميت اين اثر، بايد به اين نكته اشاره نمود كه «قاعده لا ضرر» در زمره آن دسته از قواعد فقهيه است كه مورد عنايت ويژه فقيهان بوده و هماره درباره آن، افزون بر كتابهاى ويژه قواعد فقهيه و منابع اصولى، رسالههاى مستقلى نگاشته شده است كه اثر حاضر، از جمله آنها بوده و دقت، ژرفايى و نوآورى امام(ره) در اين رساله ارزشمند، چهره ممتازى به آن بخشيده است.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/55 ر.ک: حسینى، سيدعلى، 1373، ص55-56]</ref> | |||
==ساختار== | |||
كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در نه باب، تنظيم شده است. | كتاب با دو مقدمه از محقق و مؤلف آغاز و مطالب در نه باب، تنظيم شده است. | ||
== گزارش محتوا == | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به گوشههایى از زندگانى امام خمينى(ره) و توضيح «قاعده لا ضرر»، اقدامات تحقيقى صورتگرفته در كتاب را تشريح كرده است .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/9 مقدمه، ص9-20]</ref> | |||
در مقدمه محقق، ضمن اشاره به | |||
امام(ره) در مقدمه، به بررسى رواياتى كه دربردارنده «لا ضرر و لا ضرار» است پرداخته و روايات را از طرق شيعه و سنى نقل كرده و در پايان، به سخن [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخرالمحققين]] اشاره مىكند كه حديث «لا ضرر و لا ضرار»، متواتر است. سپس نتيجه اين مقدمه را در طليعه فصل اول چنين بيان مىكند: «بىگمان «لا ضرر و لا ضرار» از معصوم(ع) صادر شده است؛ زيرا اولاً اين روايت ميان شيعه و سنى مشهور است؛ ثانياً روايات دربردارنده اين جمله مستفيض است؛ همان گونه كه بىهيچ ترديدى اين جمله در ضمن قضيه سمرة بن جندب وارد شده است» .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/56 ر.ک: | امام(ره) در مقدمه، به بررسى رواياتى كه دربردارنده «لا ضرر و لا ضرار» است پرداخته و روايات را از طرق شيعه و سنى نقل كرده و در پايان، به سخن [[فخرالمحققین، محمد بن حسن|فخرالمحققين]] اشاره مىكند كه حديث «لا ضرر و لا ضرار»، متواتر است. سپس نتيجه اين مقدمه را در طليعه فصل اول چنين بيان مىكند: «بىگمان «لا ضرر و لا ضرار» از معصوم(ع) صادر شده است؛ زيرا اولاً اين روايت ميان شيعه و سنى مشهور است؛ ثانياً روايات دربردارنده اين جمله مستفيض است؛ همان گونه كه بىهيچ ترديدى اين جمله در ضمن قضيه سمرة بن جندب وارد شده است» .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/56 ر.ک: حسینى، سيدعلى، 1373، ص56]</ref> | ||
امام(ره) در فصل اول، قاطعانه به صدور اين جمله از معصوم(ع) در ضمن روايات حكم مىكند، اما صدور آن را بهطور مستقل از معصوم(ع) مورد ترديد و اشكال قرار مىدهد و بر [[نایینی، محمدحسین|مرحوم نائينى]] كه مدعى است اين جمله افزون بر اينكه در ضمن روايات وارد شده، مستقلا نيز از معصوم(ع) صادر شده است، خرده مىگيرد .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/56 ر.ک: همان]</ref> | امام(ره) در فصل اول، قاطعانه به صدور اين جمله از معصوم(ع) در ضمن روايات حكم مىكند، اما صدور آن را بهطور مستقل از معصوم(ع) مورد ترديد و اشكال قرار مىدهد و بر [[نایینی، محمدحسین|مرحوم نائينى]] كه مدعى است اين جمله افزون بر اينكه در ضمن روايات وارد شده، مستقلا نيز از معصوم(ع) صادر شده است، خرده مىگيرد .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/56 ر.ک: همان]</ref> | ||
خط ۷۰: | خط ۵۶: | ||
#پيامآورى و تبليغ احكام الهى، بيان كردن آنچه در اسلام واجب است و يا حرام است و... و اين مسئوليتى است كه از طبيعت مقام نبوت و رسالت نشأت مىگيرد و اين منصب ويژه پيامبر(ص) است و تنها او مىتواند احكام و قوانين الهى را از سرچشمه زلال وحى به بندگان خدا برساند و بدين خاطر امر و نهى دارد؛ ليكن اوامر و نواهى وى ارشاد به اوامر و نواهى خداست و ازاينرو اطاعت و معصيت از اينگونه اوامر نيز به اطاعت و معصيت خدا برمىگردد. | #پيامآورى و تبليغ احكام الهى، بيان كردن آنچه در اسلام واجب است و يا حرام است و... و اين مسئوليتى است كه از طبيعت مقام نبوت و رسالت نشأت مىگيرد و اين منصب ويژه پيامبر(ص) است و تنها او مىتواند احكام و قوانين الهى را از سرچشمه زلال وحى به بندگان خدا برساند و بدين خاطر امر و نهى دارد؛ ليكن اوامر و نواهى وى ارشاد به اوامر و نواهى خداست و ازاينرو اطاعت و معصيت از اينگونه اوامر نيز به اطاعت و معصيت خدا برمىگردد. | ||
#زعامت و رهبرى جامعه اسلامى: پيامبر، راهبر، ولى و پيشواى جامعه اسلامى است و حفظ مصلحت امت اسلامى و دفاع از آن و رشد و بالندگىاش در گرو اطاعت و فرمانبردارى از رهبرى شايسته و لايق است و بدينسان پيامبر(ص)، بهعنوان رهبر، حق امر و نهى دارد؛ امر و نهى كه برخاسته از زعامت وى و حفظ مصالح جامعه اسلامى است و نه وظيفه ابلاغ احكام خدا؛ ازاينرو اين دستورات، ارشاد به حكم خدا نيست، بلكه اوامر مستقلى است كه اطاعت از آنها واجب است و آيه ''' «أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولي الأمر منكم» ''' .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/87 نساء:59]</ref>و ''' «ما كان لمؤمن و لا مؤمنة إذا قضى الله أمراً أن يكون لهم الخيرة من أمرهم و من يعص الله و رسوله فقد ضل ضلالاً مبينا» ''' .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/423 احزاب:36]</ref>، به همين گونه از اوامر و نواهى اشارت دارد و از اينها به اوامر و نواهى سلطانى يا احكام حكومتى تعبير مىشود. | #زعامت و رهبرى جامعه اسلامى: پيامبر، راهبر، ولى و پيشواى جامعه اسلامى است و حفظ مصلحت امت اسلامى و دفاع از آن و رشد و بالندگىاش در گرو اطاعت و فرمانبردارى از رهبرى شايسته و لايق است و بدينسان پيامبر(ص)، بهعنوان رهبر، حق امر و نهى دارد؛ امر و نهى كه برخاسته از زعامت وى و حفظ مصالح جامعه اسلامى است و نه وظيفه ابلاغ احكام خدا؛ ازاينرو اين دستورات، ارشاد به حكم خدا نيست، بلكه اوامر مستقلى است كه اطاعت از آنها واجب است و آيه''' «أطيعوا الله و أطيعوا الرسول و أولي الأمر منكم»''' .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/87 نساء:59]</ref>و''' «ما كان لمؤمن و لا مؤمنة إذا قضى الله أمراً أن يكون لهم الخيرة من أمرهم و من يعص الله و رسوله فقد ضل ضلالاً مبينا»''' .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/423 احزاب:36]</ref>، به همين گونه از اوامر و نواهى اشارت دارد و از اينها به اوامر و نواهى سلطانى يا احكام حكومتى تعبير مىشود. | ||
#قضاوت ميان مردم: پيامبر(ص) داراى منصب قضاوت است؛ ازاينرو، حكم او نافذ است و بر مسلمانان اطاعت از احكام وى و اجراى آنها لازم و بايد توجه داشت كه از اين جهت نيز حضرتش داراى امر و نهى است، اما بدين خاطر كه قاضى است و نه بدين جهت كه رهبر جامعه اسلامى و يا مبلغ احكام خداست. آيه شريفه ''' «فلا و ربك لا يؤمنون حتى يحكموك في ما شجر بينهم ثم لا يجدوا في أنفسهم حرجا ممّا قضيت و يسلموا تسليماً» '''.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/88 نساء:65]</ref>، نيز بر اين مطالب دلالت دارد .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/57 ر.ک: حسینی، سید علی، ص57-58]</ref> | #قضاوت ميان مردم: پيامبر(ص) داراى منصب قضاوت است؛ ازاينرو، حكم او نافذ است و بر مسلمانان اطاعت از احكام وى و اجراى آنها لازم و بايد توجه داشت كه از اين جهت نيز حضرتش داراى امر و نهى است، اما بدين خاطر كه قاضى است و نه بدين جهت كه رهبر جامعه اسلامى و يا مبلغ احكام خداست. آيه شريفه''' «فلا و ربك لا يؤمنون حتى يحكموك في ما شجر بينهم ثم لا يجدوا في أنفسهم حرجا ممّا قضيت و يسلموا تسليماً»'''.<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/304/1/88 نساء:65]</ref>، نيز بر اين مطالب دلالت دارد .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/57 ر.ک: حسینی، سید علی، ص57-58]</ref> | ||
نكته بسيار حائز اهميت اين است كه مقام نخست، ويژه رسول خداست(ص)، ولى دو منصب بعدى، به حضرتش اختصاص ندارد و فقيه نيز در قلمرو اين دو مسئوليت داراى همه اختياراتى است كه خداوند به پيامبر(ص) تفويض كرده است. حديث «لا ضرر» از احكام سلطانى و حكومتى پيامبر (قسم دوم) است و نه حكم كلى تشريعى و يا حكم قضايى آن حضرت، ازآنرو كه مبلغ احكام خدا و يا قاضى و داور است و همان گونه كه اشاره شد، حكم حكومتى و سلطانى پيامبر(ص) غير از حكم خداست كه پيامبر(ص) بهعنوان مبلغ احكام خدا و پيامآور احكام الهى، آن را براى ما به ارمغان آورده است؛ چه، در اين صورت ايشان واسطهاى بيش نيست و حكم از آن خداست و به همين دليل اطاعت و معصيت از چنين | نكته بسيار حائز اهميت اين است كه مقام نخست، ويژه رسول خداست(ص)، ولى دو منصب بعدى، به حضرتش اختصاص ندارد و فقيه نيز در قلمرو اين دو مسئوليت داراى همه اختياراتى است كه خداوند به پيامبر(ص) تفويض كرده است. حديث «لا ضرر» از احكام سلطانى و حكومتى پيامبر (قسم دوم) است و نه حكم كلى تشريعى و يا حكم قضايى آن حضرت، ازآنرو كه مبلغ احكام خدا و يا قاضى و داور است و همان گونه كه اشاره شد، حكم حكومتى و سلطانى پيامبر(ص) غير از حكم خداست كه پيامبر(ص) بهعنوان مبلغ احكام خدا و پيامآور احكام الهى، آن را براى ما به ارمغان آورده است؛ چه، در اين صورت ايشان واسطهاى بيش نيست و حكم از آن خداست و به همين دليل اطاعت و معصيت از چنين فرمانهایى، اطاعت و معصيت از خداست. اما حكم پيامبر(ص) ازآنرو كه سلطان، راهبر و زمامدار جامعه است، بهگونه ديگرى است؛ چه، حضرتش در اين صورت در پى حفظ و صيانت جامعه اسلامى از حيلههاى دشمنان و رشد و بالندگى آن در ابعاد مختلف است و چنين حكمى در گرو مصلحت جامعه اسلامى است و «لا ضرر» از اين سنخ است. پيامبر(ص) از آن جهت كه رهبر جامعه اسلامى است، در پى اجراى عدالت است؛ به مرد انصارى فرمان مىدهد درخت خرماى سمره را بكند و بيرون اندازد و ادامه مىدهد كه «لا ضرر و لا ضرار» و اين مطلب بلندى است كه توجه بدان مىتواند يارىرسان فقيه در جاىجاى فقه باشد كه به دو نمونه از كاربرد فقهى آن از مكاسب محرمه امام(ره) اشاره مىشود. امام(ره) ضمن رد فتواى آنان كه به روايات غيبت متجاهر به فسق، استدلال كردهاند مىنويسد: «اين حكم حكومتى بوده است؛ ازاينرو، نمىتوانيم بهطور مطلق از آن وجوب غيبت متجاهر به فسق را اثبات كنيم» .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/58 ر.ک: همان، ص58]</ref> | ||
بنابراین حكم حكومتى در چهارچوب احكام شرعى نيست، بلكه حاكم اسلامى بر پايه مصلحتها مىتواند احكام مختلفى، اگرچه خارج از قلمرو احكام فرعى باشد، صادر نمايد .<ref>[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/13777/1/58 ر.ک: همان]</ref> | |||
== وضعيت كتاب == | == وضعيت كتاب == | ||
فهارس كتاب، در انتهاى آن جاى گرفته است كه عبارتند از: فهرست آيات؛ روايات؛ اسماء پيامبر(ص)؛ اعلام؛ اشعار؛ اسامى كتب مذكور در متن؛ اماكن، شهرها و بقاع؛ جماعات، طوايف و قبايل؛ كلمات شرحشده در پاورقىها؛ وقايع و حوادث؛ منابع مورد استفاده محقق و فهرست موضوعات. | فهارس كتاب، در انتهاى آن جاى گرفته است كه عبارتند از: فهرست آيات؛ روايات؛ اسماء پيامبر(ص)؛ اعلام؛ اشعار؛ اسامى كتب مذكور در متن؛ اماكن، شهرها و بقاع؛ جماعات، طوايف و قبايل؛ كلمات شرحشده در پاورقىها؛ وقايع و حوادث؛ منابع مورد استفاده محقق و فهرست موضوعات. | ||
خط ۸۹: | خط ۷۳: | ||
== منابع مقاله == | ==منابع مقاله== | ||
1. مقدمه و متن كتاب. | 1. مقدمه و متن كتاب. | ||
2. | 2. حسینى، سيدعلى، «نگاهى بر بدائع الدرر في قاعدة نفي الضرر»، پايگاه مجلات تخصصى نور، مجله: آينه پژوهش، شماره 26، مرداد و شهريور 1373، (5 صفحه، از 55 تا 59)، به آدرس: | ||
http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30408. | http://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/30408. | ||
{{آثار امام خمینی}} | |||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | [[رده:اسلام، عرفان، غیره]] | ||
[[رده: فقه و اصول]] | [[رده: فقه و اصول]] | ||
[[رده: فقه (آثار کلی - اختصاصی)]] | [[رده: فقه (آثار کلی - اختصاصی)]] | ||
[[رده:آثار امام خمینی]] |