الوضوء علی ضوء الكتاب و السنة: تفاوت میان نسخه‌ها

موسسه امام صادق علیه‌السلام

| کتابخانۀ دیجیتال نور =9447

سه مؤلفه در مدخل كتاب مد نظر مؤلف مى‌باشد. ابتدا اينكه آيه وضو از محكمات است و اجمالى در آن وجود ندارد تا بتوانيم شاهد چنين اختلافات فاحشى در اين عمل شرعى باشيم. مؤلف مى‌فرمايد: همه مسلمانان به تبع قرآن اتفاق نظر دارند كه نماز بدون وضو صحيح نمى‌باشد. خدواند نيز در آيه 6 مائده هدف از اين تشريع را اراده‌اش بر تطهير ظاهر و باطن انسان‌ها عنوان مى‌كند؛ جايى كه فرموده: '''«ما يريد اللّه ليجعل عليكم من حرج و لكن يريد ليطهركم»''' در رواياتى هم از پيامبر(ص) و ائمه عليهم‌السلام دارد كه طهارت و پاکى را از نشانه‌هاى ايمان و از پايه‌هاى اسلام معرفى كرده‌اند.

ايشان سپس اضافه مى‌نمايند كه وضو هم عبادتى مانند ساير عبادات بوده و قصد قربت در آن شرط مى‌باشد كه نتيجه‌اش تقرب به خداوند و به دست آوردن رضايت او مى‌باشد. در صحّت آن هم اخلاص و دورى از ريا شرط بوده تا به نور چشم مؤمن تبديل شود. خداوند تك تك اركان اين عمل بسيار مهم را در آيه 6 مائده به زيبايى تبيين نموده كه عبارت است از: '''«يا أيها الذين آمنوا إذا قمتم إلى الصلاة فاغسلوا وجوهكم و أيديكم إلى المرافق و امسحوا برؤسكم و أرجلكم إلى الكعبين و إن كنتم جنبا فاطّهروا و إن كنتم مرضى أو على سفر أو جاء أحد منكم من الغائط أو لامستم النّساء فلم تجدوا ماء فتيمّموا صعيدا طيّبا فامسحوا بوجوهكم و أيديكم منه ما يريد اللّه ليجعل عليكم من حرج و لكن يريد ليطهركم و ليتمّ نعمته عليكم لعلّكم تشكرون''' همان گونه كه ملاحظه مى‌شود آيه در صدد تبيين حدود يك تكليف بوده و جزو آيات الاحكام كه احكام شرعى از آنها استنباط مى‌گردد، مى‌باشد.

در اين فصل با استفاده از آيه وضو چگونگى شستن دست‌ها در آيه وضو مشخص گرديده است. ايشان آيه وضو را براى تعليم كيفيت وضو و تيمم به مسلمانان، برشمرده كه مخاطب آن تمام مسلمانان در طول قرون متمادى مى‌باشند. ايشان آيه را از دو جهت قابل بحث و بررسى مى‌دانند يكى از لحاظ شستن دست‌ها كه آيا اين شستن از بالا به پايين انجام مى‌شود يا بالعكس؟ دوم آنكه كيفيت شستن دست‌ها به چه صورت است؟ ايشان شستن از بالا به پايين را مطابق نظر عرف مى‌داند و مى‌گويد: مشخص است كه در شستن هر چيزى، شستن از بالا به پايين راحت‌تر و اصولى‌تر مى‌باشد، بعد لفظ«إلى» را كه در آيه آمده براى مشخص كردن حدّ قابل شستن مى‌داند. ايشان با بيان شواهد ديگر قرآنى نظريه خود را مطابق ديگر نمونه‌هایى از اين قبيل دانسته است.

ايشان در فصل سوم يك معضلى را كه بين مسلمين به چشم مى‌خورد تبيين نموده‌اند و آن اين است كه در پاره‌اى اوقات با وجود نص صريح براى بيان يك حكم شرعى يا مانند آن، عده‌اى از در قياس و استحسان وارد شده و نظر خود را در مقابل نص صريح قرار مى‌دهند كه امرى بسيار خطر ناك بوده و قرآن نيز در آيه اوّل حجرات از اين اقدام نهى فرموده است: '''«يا أيها الذين آمنوا لا تقدّموا بين يدي اللّه و رسوله و اتّقوا اللّه ان اللّه سميع عليم'''. از اين نمونه‌ها استحسانى است كه بزرگان اهل سنت در مقابل آيه وضو انجام داده‌اند و با وجود صراحت لهجه آيه براى وجوب مسح پاها، ايشان به شستن آن معتقد گرديده‌اند. مؤلف، براى روشن‌تر شدن مطلب، اجتهاداتى را كه پاره‌اى از اين فقها انجام داده‌اند ذكر كرده است. اجتهاد ابوبكر حصاص مشتمل بر اين نكته است كه ما بايد پاهایمان را طورى بشوييم كه مشتمل بر مسح هم باشد تا عملمان مطابق احتياط باشد. [[ابن حزم، علی بن احمد|ابن حزم]] اين آيه را جزو آياتى مى‌داند كه بعدها نسخ شده‌اند. [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]] منصوب خواندن ارجلكم را نشانه لزوم غسل پاها مى‌داند. اجتهاد رازى، ابن قدامه، [[ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم|ابن تيميه]] و...ديگر نمونه‌هایى از اين قبيل اجتهادات بى‌پايه مى‌باشند.