ناصر خسرو: تفاوت میان نسخه‌ها

<div class='wikiInfo'>

! نام!! data-type='authorName'|ناصر خسرو

|data-type='authorOtherNames'|ن‍اص‍ر خ‍س‍رو ب‍ل‍خ‍ي‌

|data-type='authorfatherName'|

|data-type='authorbirthDate'| 394ق

|data-type='authorBirthPlace'|

|data-type='authorDeathDate'| 481ق  

|data-type='authorTeachers'|

|data-type='authorWritings'|سفرنامه حکيم ناصرخسرو قبادياني مروزي با حواشي و تعليقات و فهارس اعلام تاريخي و جغرافيائي و لغات  

|-class='articleCode'

|data-type='authorCode'|AUTHORCODE00412AUTHORCODE

'''ناصر خسرو''' (394- 481ق)، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود که سفرنامه او، شهرت جهانی دارد.

ابومعین ناصر بن خسرو بن حارث قبادیانی بلخی، معروف به ناصر خسرو، در 9 ذی‎قعده 394ق (3 سپتامبر 1004م/ 12 شهریور 383ش)، در روستای قبادیان بلخ، در خانواده‌ای ثروتمند که ظاهرا به امور دولتی و دیوانی اشتغال داشتند، چشم به جهان گشود<ref>قبادیانی، ناصر خسرو، ص5</ref>.

در زمان تولد ناصرخسرو، پنج سال از آغاز سلطنت سلطان محمود غزنوی می‎گذشت. ناصرخسرو در دوران کودکی، با حوادث گوناگون روبرو گشت و برای یک زندگی پرحادثه، آماده شد. از جمله جنگ‎های طولانی سلطان محمود و خشک‎سالی بی‌سابقه در خراسان که به محصولات کشاورزان، صدمات فراوان زد و نیز شیوع بیماری وبا در این خطه که جان عده زیادی از مردم را گرفت<ref>همان</ref>.

ناصرخسرو در ابتدای جوانی، به تحصیل علوم متداول زمان پرداخت و قرآن را از بر کرد. در دربار پادشاهان و امیران، از جمله سلطان محمود و سلطان مسعود غزنوی به‎عنوان مردی ادیب و فاضل، به کار دبیری اشتغال ورزید و بعد از شکست غزنویان از سلجوقیان، ناصرخسرو به مرو و به دربار سلیمان چغری بیک، برادر طغرل سلجوقی رفت و در آنجا نیز با عزت و اکرام، به حرفه دبیری خود ادامه داد و به دلیل اقامت طولانی در این شهر، به ناصرخسرو مروزی، شهرت یافت<ref>همان، ص5- 6</ref>.

وی که به دنبال سرچشمه حقیقت می‎گشت، با پیروان ادیان مختلف، از جمله مسلمانان، زرتشتیان، مسیحیان، یهودیان و مانویان، به بحث و گفتگو پرداخت و از رهبران دینی آن‎ها، در مورد حقیقت هستی، پرس‎وجو کرد؛ اما ازآنجاکه به نتیجه‌ای دست نیافت، دچار حیرت و سرگردانی شد و برای فرار از این سرگردانی، به شراب و می گساری و کامیاری‎های دوران جوانی، روی آورد<ref>همان، ص6</ref>.

==دوران میان‎سالی==

در سن چهل‎سالگی، شبی در خواب دید که کسی او را می‎گوید: «چند خواهی خوردن از این شراب که خرد از مردم زایل کند؟ اگر بهوش باشی بهتر. ناصرخسرو پاسخ داد: حکما چیزی بهتر از این نتوانستند ساخت که اندوه دنیا ببرد. مرد گفت: حکیم نتوان گفت کسی را که مردم با به بیهشی و بی‎خردی رهنمون باشد. چیزی باید که خرد و هوش را بیفزاید. ناصرخسرو پرسید: من این از کجا آرم؟ گفت: عاقبت جوینده یابنده بود و به سمت قبله اشاره کرد». ناصرخسرو در اثر این خواب، دچار انقلاب فکری شد و از شراب و همه لذایذ دنیوی دست شست و شغل دیوانی را رها کرد و راه سفر حج در پیش گرفت<ref>همان</ref>.

وی مدت هفت سال سرزمین‎های گوناگون از قبیل آذربایجان، ارمنستان، آسیای صغیر، حلب، طرابلس، شام، سوریه، فلسطین، جزیره العرب، قیروان، تونس و سودان را سیاحت کرد و سه یا شش سال در پایتخت فاطمیان، در مصر، اقامت کرد و در آنجا، در دوران المستنصر بالله، به مذهب اسماعیلی گروید و از مصر، سه با به زیارت کعبه رفت<ref>همان، ص7</ref>.

وی در سال 444ق، بعد از دریافت عنوان «حجت خراسان» از طرف المستنصر بالله رهسپار خراسان گردید. او در خراسان و به‎خصوص در زادگاهش بلخ، اقدام به دعوت مردم به کیش اسماعیلی نمود، اما برخلاف انتظارش، مردم آنجا به دعوت وی، پاسخ مثبت ندادند سرانجام عده‌ای تحمل او را نیاورده و در تبانی با سلاطین سلجوقی، بر وی شوریدند و از خانه بیرونش کردند. ناصرخسرو از آنجا به مازندران و سپس به نیشابور رفت و چون در هیچ‎کدام از این شهرها، در امان نبود، به‎طور مخفیانه می‎زیست و سرانجام پس از مدتی آوارگی، به دعوت امیر علی بن اسد، یکی از امیران محلی بدخشان که اسماعیلی بود، به بدخشان سفر نمود و بقیه 20 تا 25 سال عمر خود را به یمگان بدخشان سپری کرد. او تمام آثار خویش را در بدخشان نوشت و تمام روستاهای بدخشان را گشت. وی در بین اهالی بدخشان، دارای شأن، مقام و منزلت خاصی است، تا حدی که مردم او را به نام «حجت»، «سید شاه ناصر ولی»، «پیر شاه ناصر»، «پیر کامل» و... یاد می‌کنند<ref>همان</ref>.

ناصرخسرو، از شاعران بزرگ فارسی‎زبان، حکیم و جهانگرد ایرانی و از مبلغان مذهب اسماعیلی بود. وی بر اغلب علوم عقلی و نقلی زمان خود، از قبیل فلسفه یونانی، حساب، طب، موسیقی، نجوم، فلسفه و کلام، تبحر داشت و در اشعار خویش، به‎کرات از احاطه داشتن خود بر این علوم، تأکید کرده است. ناصرخسرو به همراه حافظ و رودکی، جزء سه شاعری است که کل قرآن را از بر داشته است. وی در آثار خویش، از آیات قرآن برای اثبات عقاید خویش، استفاده کرده است<ref>همان، ص5</ref>.

ناصرخسرو دارای تألیفات و تصنیف‎های بسیار بوده است. آثار وی عبارتند از:

# گشایش و رهایش؛ رساله‌ای است به نثر روان فارسی، شامل سی پرسش و پاسخ آن‎ها؛

# بستان العقول و دليل المتحرين؛ که از آن‎ها اثری در دست نیست؛

# سفرنامه؛ این کتاب، مشتمل بر مشاهدات سفر هفت‎ساله وی بوده و یکی از منابع مهم جغرافیای تاریخی به‎حساب می‎آید؛

# سعادت‎نامه؛ رساله‌ای است منظوم شامل سیصد بیت؛

# روشنایی‎نامه؛ این رساله نیز به نظم فارسی است<ref>همان، ص9- 10</ref>.

رساله‎های دیگری نیز به وی نسبت داده شده که بسیاری از خاورشناسان که راجع به احوال و آثار ایشان تحقیق کرده‌اند، در وجود آن‎ها تردید کرده‌اند. برخی از آن‎ها به‎مرورزمان از بین رفته‌اند و یا شاید در مناطق کوهستانی بدخشان، در نزد اشخاص و افرادی محفوظ باشد<ref>همان، ص10</ref>.

<references />

[[رده:قربانی-باقی زاده]]

[[رده:25 تیر الی 24 مرداد (98)]]