المباحث الرجالية

المباحث الرجالية
پدیدآوران	هاشم، عادل (نويسنده)
سال نشر	1398ش - 1440ق - 2019م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	BP‌ 153/5/‎‌م‎‌7‎‌غ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المباحث الرجالیة، نوشته پژوهشگر معاصر شیعه؛ عادل هاشم، پژوهشی نوآورانه باهدف تصحیح و تکمیل شیوه آموزش علم رجال در حوزه‌های علمیه است و دانش شناخت راویان احادیث را در 2 سطح مقدماتی و متوسط برای علاقه‌مندان علوم اسلامی معرفی می‌کند.

هدف و روش

عادل هاشم، با تأکید بر اینکه شکاف بزرگی بین کم‌وکیف مطالب مطرح شده در دروس عمومی و تخصصی این علم وجود دارد به صورتی که دانش‌پژوه حوزه‌های علمیه در دروس به‌اصطلاح خارج، ناگهان وارد دریای متلاطمی از مباحث عمیق و چالش‌برانگیز می‌شود و بسیاری از مبانی و نظریه‌ها برایش روشن نیست؛ افزوده است: کتاب حاضر برای جبران این نقص و آماده‌کردن دانش‌پژوهان حوزه برای ورود به اجتهاد رجالی تألیف شده است. امروزه شاهد توجه فراوانی در پژوهش‌های حوزه علمیه نجف اشرف به مباحث رجالی هستیم که تصادفی نیست و ثمره مبانی رجالی است که فقیهان شیعه برای خود برگزیده‌اند. ‏

امتیازات

نویسنده، چند ویژگی برای اثر حاضر برشمرده است از جمله:

1. عموم مباحث را به‌صورت ابتدایی و در یک سطح مطرح کردیم تا اصل مطلب و تاریخش و عمده نظریات در آن روشن شود و نقد آرای مطرح‌شده و بیان نظریه مختار را به حلقه‌های بالاتر واگذار کردیم.
2. برخی از مباحث اصولی مرتبط را نیز مطرح کردیم؛ مانند قاعده تسامح در ادله سنن و ارتباطش با علم رجال و...
3. این مسائل برای طلاب حوزه‌های علمیه تدریس شد و از آن استفاده فراوانی کردم و بعد از دریافتن نظرات آنان، مطالبی افزودم یا کاستم و معلوم شد که برخی از مطالب، ناقص است و یا پیچیده است و نیاز به توضیح دارد و به تکمیل آن پرداختم تا متناسب شود. ‏

ساختار و محتوا

این اثر، از 20 فصل به ترتیب ذیل تشکیل شده است:

1. جلد اول
   1. مقدمات
   2. نگرشی اجمالی به تاریخ علم رجال
   3. اصول و کتاب‌های رجالی
   4. ملاک حجیت سخن رجالی
   5. مکتب حجیت خبر از راه وثوق به صدور آن
   6. الفاظ جرح‌وتعدیل
   7. توثیق‌های عمومی
   8. کتاب‌های چهارگانه
   9. شیعه و فرقه‌های آن در طول تاریخ
   10. تقسیمات خبر و راه‌های دریافت خبر و چگونگی نقل آن
   11. فایده‌های رجالی.
2. جلد دوم
   1. نگاهی کلی به اصول تطبیق علم رجال و تقریب فراوانی روایات و متوسط آن به زبان آمار
   2. ادامه سخن در برخی از اصول رجالی
   3. تتمه کلام در ملاک حجیت سخن رجالی
   4. تتمه کلام در مسلک وثوق و مسلک وثاقت
   5. تتمه کلام در الفاظ جرح‌وتعدیل
   6. تتمه کلام در توثیقات عمومی
   7. حدیث و عوامل پیدایش نقص و اشکال در آن، عوامل اختلاف حدیث و پدیده حدیث‌سازی و عوامل آن
   8. معرفی برخی از کتاب‌های روایی فقهی
   9. فایده‌های متفرقه.

راویان تفسیر علی بن ابراهیم قمی

نویسنده برای کمک به آموزش بهتر، از آمار و جدول نیز استفاده کرده و به‌عنوان‌مثال، اسامی یکایک راویان واردشده در تفسیر علی بن ابراهیم قمی را با ذکر جلد و صفحه موردنظر، استقصا کرده و در جدولی به ترتیب الفبایی نام راوی، آورده است. بر طبق این جدول، آمار دقیق این راویان، عبارت از 535 نفر است. ‏

سرمایه‌ها و سرآغازها

عادل هاشم، در مواردی، مطالبی گزیده، شفاف و راهگشا برای آغازگران پژوهش رجالی آورده و خودش آشکارا اعلام کرده که این «نقطه آغاز» است و «نقطه پایان»نیست تا شوق تحقیق در علاقه‌مندان برانگیخته شود. او به‌عنوان‌مثال، برای شناخت راویان مجهول، 67 قضیه کوتاه و رسا به ترتیب الفبایی نام راویان تنظیم کرده و از جمله چنین نوشته است:

1. هر «ابراهیم بن شعیب»ی مجهول است.
2. هر «أسباط»ی مجهول است.
3. هر «اسحاق بن ابراهیم»ی مجهول است.
4. هر «اسماعیل بن عبدالله»ی مجهول است.
5. هر «ثابت» و «ثبیت»ی مجهول است.
6. هر «جارود»ی مجهول است به‌جز <<جارود بن منذر>>.
7. هر «جبیر»ی مجهول است.

نمونه مباحث

• نویسنده بعد از توضیحی تاریخی درباره چگونگی پیدایش نظریه تعویض سند، نوشته است: گمان نشود که پژوهش در این نظریه، از نوع پژوهش‌های نظری و بدون فایده عملی است؛ بلکه این نظریه، نتایج کاربردی روشنی دارد؛ از جمله:

1. وقتی درستی برخی از صورت‌های این نظریه، مشخص شد؛ معنایش این می‌شود که نظریه مذکور به‌صورت اجمال، صحیح است و بر طبق این صحت، گروهی از روایات ضعیف را می‌توان تصحیح کرد و این نتیجه، باعث گسترش دایره روایات معتبر در نزد فقیه می‌شود و توانایی او بر استدلال فقهی بر موضوعات یا تفصیلات و صور جدید، افزایش می‌یابد.
2. به‌عنوان‌مثال، محقق خوئی در مستند الناسک في شرح المناسک بر اساس نظریه تعویض و با تصحیح طریق صدوق به «جمیل بن صالح» و «جمیل بن دراج»، روایتی را در باب کفارات، صحیح شمرده و بر طبق آن، نظر فقهی خودش را بیان کرده است. ‏

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.