فلسفه زیارت و آیین آن

فلسفه زيارت و آئين آن
پدیدآوران	واعظ جوادي، مرتضي (نویسنده)
ناشر	اسراء
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1388ش.
چاپ	پنجم
شابک	‎964-5984-84-x
موضوع	زيارت زيارت - آداب و رسوم
زبان	فارسي
کد کنگره	‏ ‎‏/‎‏و‎‏2‎‏ف‎‏8 / 262 BP

فلسفه زیارت و آیین آن تألیف مرتضی واعظ جوادی، تحقيقى مستند و جامع درباره مفهوم زيارت و آيين و آداب اين آموزۀ دينى است كه سعى شده به لايه‌هاى معنايى و فلسفى آن پرداخته شود و از اسرار عرفانى آن پرده‌بردارى گردد. مؤلف در مقدمه كتاب آورده است:

شريعت بيضاى الهى، چون دعا و زيارت را پايه همه كمالات بشرى مى‌داند، با اهتمام به آن پرداخته است... شناخت اين گونه ميادين فراگير و تفسير و بر شمارى منافع و آثار فراوان آن و نگاه صحيح و واقعى به آن، به گونه‌اى كه از خرافات، تحريفات و انحرافات جلوگيرى كند، به ويژه در دورانى كه راه شهوات باز و باب شبهات گشوده و قلم‌هاى تحريف و قدم‌هاى انحراف روان است. سزاوارتر است كه اين گونه مباحث ضرورى و همگانى، بيشتر مورد توجه و اهتمام واقع شود و تب وتاب اين گونه حقايق، همواره در جامعه وجود داشته باشد. (ص 12)

بنابراين، مؤلف در اين تحقيق، سعى دارد هم حاصل تلاش پيشينيان اين فن را گرد آورد و هم پژوهشى را تقديم جامعه كند كه پاسخ‌گوى

نياز زمان باشد و هم زمينه‌اى براى مطالعات بعدى و عرضه اثرى كامل‌تر. در اين نوشته، با مبرهن ساختن زيارت با دلايل عقلى و نقلى و تحليل ارزش‌هاى بر آن، تفكر واهى و سست مخالفان زيارت مانند ابن تيميّه و همفكران آنها ابطال مى‌شود، اما مؤلف در اين اثر، نگاه مستقيم و برجسته‌اى به تلقّى دگرانديشان و شبهات مطرح شده از سوى آنها درباره زيارت ندارد و خواننده كتاب را براى مطالعه نظرات مستقيم مخالفان،

به كتاب‌هايى مانند الغدير ارجاع مى‌دهد.

مؤلف، زيارت را از دو ديدگاه عام كلام و علم فقه بررسى كرده است:

علم كلام: اعتقاد به امامت و پيوند قطعى و ناگسستنى ميان امت و امام، از نقطه نظر مباحث كلامى و اعتقادى ايجاب مى‌كند كه همواره انسان، خود را در آستان پيامبر و آل او بداند و لحظه‌اى خود را از محضر و منظر آنان دور ندارد.

در حال حيات ظاهرى امام باشد يا پس از رحلت و اين گرايش كه از اعتقاد قلبى و از جايگاه ايمان برخاسته است، در قالب زيارت ظهور مى‌كند.

علم فقه: مسلمان معتقد، مكلف به يك سلسله اعمال و وظايفى است كه از جمله آنها تولى و تبرى است. شايسته است كه مسلمان با انجام زيارت، وظيفه ارزشمند و تكليف والاى خود را نسبت به مواليان حقيقى و اوصياى والايشان انجام دهد.

مهم‌ترين منابع مورد استفاده در اين كتاب عبارت است از:

منابع فلسفى: اسفار ملا صدرا، تعليقات على شرح فصوص الحكم امام خمينى، رسائل ابن سينا، مبدأ و معاد آيت الله جوادى آملى.

منابع حديثى: بحارالانوار علامه مجلسى، جواهر الكلام محمد حسين نجفى، خصال شيخ صدوق، صحيح مسلم.

منابع زيارتى: كامل الزيارات ابن قولويه، هداية الزائرين و بهجة الناظرين شيخ عباس قمى.

فهرست عناوین کتاب عبارتند از:

بخش اول / فلسفه زيارت: معنا و مفهوم زيارت، ضرورت و اهميت زيارت، قرآن و ارتباط با اهل بيت(عليهم السلام)، اهداف زيارت (مراد از زيارت الهى، امام‌شناسى، آشنايى با سنت و سيره امام، زيارت و ميثاق الهى، زيارت و اداى حق، زيارت و تولى و تبرى، دشمن‌شناسى در پرتو تبرى، تأثير زيارت در زندگى و رفع نيازها).

بخش دوم / آيين زيارت: ويژگى‌هاى سفر زيارتى(تعبد به احكام و آداب زيارت، استحباب مؤكد يا وجوب زيارت، معيار شرافت زيارت نيابتى) آداب زيارت (غسل زيارت، اذكار غسل زيارت، خضوع و خشوع، پوشيدن لباس تميز، اذن دخول، بوسيدن عتبه، آهسته سخن گفتن، تكبير، خواندن نماز، تلاوت قرآن، زيارت وداع، كمك به تهيدستان).

منابع مقاله

باقریان موحد، کتابشناسی زیارت، قم- ایران، نشر مشعر، 1387