توسل یا استمداد از ارواح مقدسه

‏توسل
پدیدآوران	سبحانی، جعفر (نویسنده)
ناشر	مؤسسه امام صادق عليه السلام
مکان نشر	ايران - قم
سال نشر	1388ش
چاپ	چاپ يکم
شابک	‎978-964-357-415-4
موضوع	توسل شفاعت
کد کنگره	‏ س2 ت9043 / 226/6 BP

توسل یا استمداد از ارواح مقدسه تألیف آیت‌الله جعفر سبحانی، تحقيقى درباره مفهوم توسل در فرهنگ اسلامى است كه مؤلف با بهره گرفتن از آيات قرآن و احاديث اهل بيت(عليهم السلام) و با استناد به مهم‌ترين كتاب‌هاى اسلامى، به شرح و تبيين آن پرداخته است:

آنچه در اين رساله مى‌گذرد، پاسخ به پرسش‌هايى است كه امروز از طرف گروهى عنوان شده و مى‌خواهند اذهان را آلوده سازند. اين پنج پرسش عبارتند از:

1. استغاثه و استمداد و حاجت خواهى از غير خدا چگونه است؟
2. درخواست شفاعت از پيامبران و پيشوايان معصوم جايز است يا نه؟
3. در مقام درخواست چيزى از خدا، وسيله قرار دادن اولياى الهى چگونه است؟
4. در مقام درخواست حاجت از خدا، سوگند دادن خدا به حق اوليا چگونه است؟
5. سوگند خوردن به غير خدا مانند سوگند خوردن به قرآن و پيامبر و امام از نظر شرع چگونه است؟

به گفتۀ مؤلف، اين پرسش را از دو ديدگاه مى‌توان مطالعه و بررسى

كرد: آيا چنين استمدادها و توسلات، عبادت و پرستش غير خداست و با اصل يكتاپرستى منافات دارد؟ اگر ثابت شود كه اين نوع اعمال، از اقسام عبادت غير خدا نيست، آيا چنين كارهايى از نظر شرع جايز است يا نه؟

مؤلف مفهوم توسل را از ديدگاه اول، بررسى نكرده و خواننده، كتاب را به كتاب ديگر خود به نام مبانى توحيد از نظر قرآن ارجاع داده است:

بحث از اين نظر در اين رساله مطرح نيست، زيرا غور در اين مورد بستگى دارد كه معنى عبادت را از قرآن و حديث و لغت به دست آوريم، آن گاه اين اعمال را با ميزانى كه از اين مدارك به دست مى‌آيد، بسنجيم تا روشن شود كه آيا اين نوع استغاثه‌ها و در خواست‌ها، عبادت و پرستش است يا نه و از اقسام عبادت غير خدا شمرده مى‌شود يا نه؟

خلاصه ديدگاه مؤلف در كتاب مبانى توحيد از نظر قرآن اين‌گونه است:

به روشنى ثابت شده است كه اين نوع كارها از مصاديق عبادت و پرستش نيست، زيرا عبادت آن نوع خضوع زبانى و عمل در برابر كسى است كه به الوهيت و بر بيت او معتقد گرديم و به اصطلاح طرف سؤال خدا را بدانيم، آنگاه در برابر او خضوع كنيم... (ص 15)

آنچه در اين كتاب به آن پرداخته شده، به پنج پرسش آغازين كتاب از ديدگاه دوم است:

اگر ثابت شود كه اين نوع اعمال، از اقسام عيادت غير خدا نيست باز جاى بحث باقى مى‌ماند و بايد بحث شود كه آيا چنين كارهايى از نظر شرع (هر چند عبادت غير خدا نيست) جايز است يا نه؟ زيرا ممكن است عملى عبادت غير خدا شمرده شود، اما به عللى حرام گردد. مثلا به عنوان بدعت و غيره تحريم شود.

فهرست مندرجات کتاب عبارت است از:

بخش اول / استمداد از اولياى خدا: آيات قرآن بر بقاى روح گواهى مى‌دهند، ارتباط با ارواح برقرار است، مسلمانان و درخواست حاجت از ارواح مقدسه.

بخش دوم / شفاعت‌خواهى از اولياى خدا: دلايل جايز نبودن درخواست شفاعت از اولياى خدا، درخواست شفاعت شرك است؟ شرك مشركان به خاطر طلب شفاعت از بت‌ها بود؟ درخواست شفاعت از مرده لغو است؟

بخش سوم / توسل به پيامبران و صالحان: عبادت امر توفيقى است، چه ارتباطى ميان درخواست و مقام صالحان وجود دارد؟ دلايل جواز توسل، سيره مسلمانان درباره توسل.

بخش چهارم / خداوند را به حق و مقام اوليا سوگند دادن.

بخش پنجم / سوگند ياد كردن به غير خدا: دلايل ما بر جواز قسم به غير خدا، دلايل وهابيان براى تحريم سوگند به غير خدا.

منابع مقاله

باقریان موحد، کتابشناسی زیارت، قم- ایران، نشر مشعر، 1387