ابوالعالیه، رفیع بن مهران ریاحی بصری

ابوالعالیه، رفیع بن مهران ریاحی بصری
نام کامل	ابوالعالیه رفیع بن مهران ریاحی بصری
نام‌های دیگر	ابوالعالیه
نسب	ریاحی بصری
نام پدر	مهران
رحلت	93ق
دین	اسلام
اطلاعات علمی
اساتید	امام علی(ع)، عبدالله بن مسعود، ابی بن کعب
شاگردان	قتاده، خالد حذاء، ربیع بن انس، ابوعمرو بن علاء
برخی آثار	التفسیر

ابوالعالیه، رُفَیع بن مهران ریاحى بصرى، آزاد شده زنی از بنی ریاح بود، از این رو به او ابوالعالیه ریاحی گویند. از تابعین به شمار می‌رود. او زمان جاهلیت را درک کرد و پس از گذشت دو سال از ارتحال پیامبر(ص) اسلام آورد.

ابوالعالیه در کلام بزرگان

عجلى مى‌گوید: «او از جمله تابعان بزرگى بود که به تفسیر شهره بودند. وى تابعى و ثقه بود». از امیرمؤمنان علیه‌السّلام، عبداللّه بن مسعود، أبىّ بن کعب، عبداللّه بن عباس، حذیفه، ابوذر، ابوایوب و دیگر بزرگان اصحاب روایت کرده است. همگى بر ثقه بودن او اتفاق نظر دارند.

ابن ابى‌داود مى‌گوید: «بعد از صحابه، هیچ کس داناتر از ابوعالیه در علم قرائت نیست و پس از او به ترتیب سعید بن جبیر، سدّى و ثورى قرار دارند». ابوعالیه در سال 93 درگذشت؛ او اولین کسى بود که در ماوراءالنهر اذان گفت.

حافظ شمس‌الدین داوودى مى‌گوید: «ابوالعالیه قرآن را از ابن مسعود و على و گروه دیگرى فراگرفت و بر أبىّ بن کعب و غیره خوانده و قتاده و خالد حذّاء و ربیع بن انس و ابوعمرو بن علاء و جمعى دیگر (نیز) از او فراگرفته‌اند. از ابوخلده نقل شده که از قول او گفته است: ابن عباس مرا در کنار خود بر روى تخت مى‌نشاند در حالى که قریش پایین‌تر از او مى‌نشستند و مى‌گفت: علم، این گونه که شرافت انسان شریف را مى‌افزاید، بردگان را بر تخت مى‌نشاند. همچنین گفته است: ثقه بود و مرسلات بسیارى داشت. کتابى در تفسیر نوشته که ربیع بن انس بکرى از آن نقل کرده است و جماعت محدثان حدیث او را اخذ کرده‌اند».

آثار

سیوطى مى‌گوید: «از طریق ابوجعفر رازى، از ربیع بن انس، از ابوعالیه، حجم بزرگى از تفسیر، از ابّى بن کعب روایت شده است.- سپس مى‌گوید:- این اسناد درستى است. ابن جریر و ابن ابى‌حاتم و حاکم در «المستدرک» و احمد در «مسند» از آن بسیار نقل کرده‌اند».

دکتر شواخ- هنگام سخن گفتن درباره تفسیر ربیع بن انس بکرى بصرى خراسانى متوفاى 139- مى‌گوید: «ثعلبى در کتاب «الکشف و البیان» از او استفاده‌ کرده و گفته است: این از تفسیر ابوعالیه است».

وفات

ابوعالیه در سال 93 درگذشت.

منابع مقاله

معرفت، محمدهادی، تفسیر و مفسران، قم، موسسه فرهنگی انتشاراتی التمهید، چاپ یکم، 1379-1380ش.