هندی، سید احمدخان: تفاوت میان نسخه‌ها

گرایش و نگرش سیاسی‌ و بسیار محافظه‌کارانه سید احمدخان متناقض و بی‌ انسجام بود. از یک سو با عزمی‌ جزم از کشیده شدن به عرصه سیاست پرهیز داشت و شعار او «آموزش، آموزش، آموزش» بود- که این عزم او به کناره گرفتن از نهضتهای‌ سیاسی‌، غالبا مورد سوء ظن و تمسخر واقع شده- و از سوی‌ دیگر تردیدی‌ نیست که وی‌ دست‌آموز سیاست مزورانه انگلیس بوده است. توصیه سیاسی‌ مهم او همین بود که مسلمانان باید با تمسک به ذیل عنایت اسلام، خود یک ملّت مستقل و واحدی‌ باشند. اما این تمسک به ذیل اسلام، در عمل، توسل به ذیل عنایت دولت علّیه بریتانیا شد. تصور نمی‌‌رود که عنوان پر افتخار «سر» که انگلیسیها در سال 1305 ق/ 1888 م به سید احمدخان دادند در جهت تحکیم مبانی‌ اسلام و تحقّق امّت واحده اسلامی‌ بوده باشد. به تعبیر دیگر می‌‌توان گفت: وی‌ توجیه کننده‌ مظالم استعمار انگلیس بوده و دور نیست چنین نقشی‌ را ناخودآگاهانه در پیش گرفته باشد و مراد اصلی‌ او- که شامّه و فقه سیاسی‌ پیشرفته‌ای‌ نداشت- تنش زدایی‌ و ایجاد ائتلاف و تأمین آرامش اجتماعی‌ برای‌ با فرهنگ‌تر شدن مسلمانان و جبران عقب‌ماندگی‌ آنان باشد. ولی‌ همه جا نمی‌‌توان رفتار و گفتار وی‌ را چنین حمل بر صحت کرد؛ از جمله آنجا که می‌‌گوید: «... اگر خداوند، اطاعت و دست نشاندگی‌ ما را در قبال نژاد دیگر(انگلیسیها) مقدر کرده باشد، نژادی‌ که آزادی‌ دینی‌ را از ما دریغ نمی‌‌دارند و برای‌ ما عادلانه حکم می‌‌رانند و صلح و صفا برقرار می‌‌دارند و مال و جان ما را حفظ می‌‌کنند؛ چنان که انگلیسیها در هند، بر همین نهج رفتار می‌‌کنند، بر ماست که خیرخواه آنان باشیم و دست دوستی‌ آنان را بفشاریم ...».