المنهاج في ترتيب الحجاج

المنهاج في ترتيب الحجاج
پدیدآوران	باجی، سلیمان بن خلف (نويسنده) ترکی، عبدالمجید (محقق)
ناشر	دار الغرب الإسلامي
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	2000م
چاپ	3
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	/ب2م8 155/6 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

كتابُ المِنهاج في تَرتيبِ الحِجاج، نوشته ادیب، متکلّم و قاضی مالکی اندلسى قرن پنجم قمری، ابوولید سلیمان بن خلف باجى (403-474ق)، آداب اخلاقی و روش‌شناسی مناظره علمی در اصول فقه را با مثال‌هایی انتقادی - کاربردی بر طبق فقه مالکی و 3 مذهب فقهی دیگر آموزش می‌دهد.

هدف و روش

نویسنده با اشاره به اینکه برخی از مردم، آداب مجادله نمی‌دانند و در تشخیص حقیقت، حیرانند، افزوده است: به همین جهت، تصمیم گرفتم کتابی در زمینه جدل گردآوری کنم که جامع همه مسائل مورد نیاز و مختصر و مفید باشد و روش صحیح استدلال را آموزش دهد و همه انواع ادله (از کتاب و سنت گرفته تا اجماع و قیاس و غیره) را در بر گیرد و هر سخنی را با مثالی روشن سازد.‏

محقق کتاب، عبدالمجید ترکی، کتاب حاضر و نویسنده‌اش را معرفی کرده و افزوده است: قطعی و روشن است که ابوالولید باجى در کتاب منهاج، به پشتیبانی از سخنان مالکیان می‌پردازد و اساساً کتابش را به همین جهت نوشته است، ولی او تقلیدی نمی‌نویسد، بلکه می‌خواهد این اثر را جدلی و انتقادی سامان دهد و ازاین‌رو، نظرات مذاهب سه‌گانه را نیز عرضه می‌کند و در برابر مذهب مالکی قرار می‌دهد تا به هم‌وطنان اندلسی‌اش - که بسیاری از آنان هیچ آگاهی و آشنایی با مجادله و مناظره ندارند - این فنّ را بیاموزد‏.

ساختار و محتوا

این کتاب، از یک مقدمه و 8 باب به‌ترتیب ذیل تشکیل شده است: مقدمه: انگیزه تألیف کتاب، آداب مناظره و تعریف اصطلاحات رایج بین مناظره‌کنندگان.

1. انواع ادله شرعی.
2. اقسام سؤال و جواب.
3. روش‌های اعتراض بر استدلال قرآنی.
4. چگونگی اعتراض بر استدلال روایی.
5. شیوه‌های اعتراض بر استدلال بر اساس اجماع.
6. استدلال بر اساس معقول الاصل (برداشت‌های عقلی از کتاب و سنت و اجماع مانند لحن و فحوای خطاب و حصر).
7. استصحاب حال.
8. ترجیحات.

نمونه مباحث

• کتاب الهی می‌گوید که جدل برای کسی که آگاهی ندارد و حقیقت را نمی‌داند، ممنوع است؛ خدای متعال گفت: ها أَنْتُمْ هؤُلاءِ حاجَجْتُمْ‏ في ما لَكمْ بِهِ عِلْمٌ فَلِمَ تُحَاجُّونَ في ما لَيسَ لَكمْ بِهِ عِلْمٌ... (آل‌ عمران: 66). ولی برای کسی که می‌داند و واقع را محکم می‌یابد، فرمان صادر شد که به مجادله بپردازد؛ خدای متعال فرمود: ... وَ جادِلْهُمْ‏ بِالَّتي‏ هِی أَحْسَنُ... (نحل: 125)‏.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.