تفسیر غریب القرآن (دینوری)

تفسیر غریب القرآن

نام کتاب	تفسیر غریب القرآن
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	ابن‌قتیبه، عبدالله بن مسلم (نويسنده) رمضان، ابراهیم محمد (شارح)
زبان	عربی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏91‎‏/‎‏9‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏2‎‏ت‎‏7‎‏
موضوع	قرآن - مسایل لغوی قرآن - واژه نامه‎ها
ناشر	دار و مکتبة الهلال
مکان نشر	بیروت - لبنان
سال نشر	1411 هـ.ق یا 1991 م
کد اتوماسیون	AUTOMATIONCODE1962AUTOMATIONCODE

مؤلف اين تفسير، ابومحمد عبدالله بن مسلم بن قتيبه دينورى است.

كتاب پيرامون شرح و تفسير كلمات مشكل و غريب قرآن نوشته شده است. مؤلف كه از دانشمندان و قرآن‌پژوهان قرن سوم هجرى است و در زمينه‌هاى مختلف، تأليفات فراوانى دارد، در اين كتاب تلاش نموده كه الفاظ مشكل قرآن را توضيح دهد.

وى در ابتدا برخى از اسما و صفات الهى را توضيح داده و در ادامه، برخى از كلمات را كه در قرآن به‌صورت فراوان استعمال شده، تبيين كرده، آنگاه از سوره حمد شروع به شرح و بررسى الفاظ مشكل قرآن نموده و هر آيه كه لفظ مشكل در آن وجود داشته را مطرح نموده و به شرح و تفسير الفاظ آن پرداخته است و در برخى از موارد براى اين كار به اشعار عرب نيز استشهاد نموده است.

با توجه به ويژگى‌هاى اين كتاب، مى‌توان آنرا يكى از منابع در شرح واژه‌هاى قرآن محسوب نمود.

ويژگى‌ها

اين كتاب (همان‌گونه كه از نام آن پيداست) پيرامون تفسير و توضيح كلمات مشكل و غريب قرآن نوشته شده است؛ لذا ويژگى‌هاى آن مربوط به تفسير الفاظ غريب مى‌باشد كه مى‌توان به موارد زير اشاره نمود:

1. از ابتداى سوره بقره تا پايان را مورد بررسى قرار داده است.

2. براى شرح كلمات از شعر عرب استفاده نموده است.

3. تنها آياتى را كه كلمات غريب دارند، بررسى كرده است.

4. در شرح كلمات، در برخى از موارد علت آن را نيز ذكر نموده است.

5. در برخى از موارد اگر لفظ كلى است، برخى از موارد و مصاديق آن را ذكر نموده؛ مانند آيه 21 سوره مائده كه در آن آمده است: «الأرض المقدسة» كه توضيح مى‌دهد مراد دمشق و فلسطين و بعضى از نواحى اردن مى‌باشد.

6. در قسمت اول كتاب برخى از صفات مربوط به حق تعالى را معنا نموده است.

ساختار

كتاب از طرف مؤلف فصل‌بندى نشده، ولى مطالب آن را مى‌توان در سه فصل تقسيم‌بندى نمود كه فهرست آن به قرار زير است:

فصل اول: اشتقاق اسماء و صفات خدا و معانى آنها؛ شامل الرحمن، الرحيم، السلام، القيوم، سبوح، قدوس، رب، المؤمن، المهيمن، الغفور، الواسع و البارئ.

فصل دوم: تأويل و توضيح كلماتى كه در قرآن زياد وجود دارد؛ شامل جن، انس، ملائكه، ابليس، شيطان، توفى، شرك، جحد، ظلم، فسق، نفاق، افك، افتراء، تزكيه، حكمت، اقامه صلوة و قرآن.

فصل سوم: تفسير كلمات غريب قرآن.

اين كتاب، توسط شيخ ابراهيم محمد رمضان، تحقيق شده است. وى آدرس‌هاى لازم را در پاورقى‌هاى كتاب آورده است، اما فهرست براى آن تهيه نكرده است.