۵۳٬۳۲۷
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (جایگزینی متن - 'مبرد' به 'مبرد') |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۶۵: | خط ۶۵: | ||
در باره روش و محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است: | در باره روش و محتواى اين اثر، چند نكته گفتنى است: | ||
1. محقق در مقدمهاش، منزلت علمى كتاب سيبويه و نيز شرح حاضر را بهخوبى بيان كرده است. او تأكيد كرده است از زمان پيدايش كتاب سيبويه تاكنون، اين اثر جاودان انعكاس چشمگيرى يافته و انديشمندان و پژوهشگران نسبت به آن اهتمامى ويژه مبذول داشته و آثار پژوهشى بسيارى در باره آن و شرح عباراتش و شواهدش و... به انجام رساندهاند كه كتاب حاضر نيز يكى از همين موارد است | 1. محقق در مقدمهاش، منزلت علمى كتاب سيبويه و نيز شرح حاضر را بهخوبى بيان كرده است. او تأكيد كرده است از زمان پيدايش كتاب سيبويه تاكنون، اين اثر جاودان انعكاس چشمگيرى يافته و انديشمندان و پژوهشگران نسبت به آن اهتمامى ويژه مبذول داشته و آثار پژوهشى بسيارى در باره آن و شرح عباراتش و شواهدش و... به انجام رساندهاند كه كتاب حاضر نيز يكى از همين موارد است <ref>شرح أبيات سيبويه، مقدمة المحقق، ص 4 - 8</ref>. | ||
2. بنا بر نظر دكتر محمدعلى سلطانى، منزلت و ارزش كتاب حاضر (شرح أبيات سيبويه) از چند جهت است: | 2. بنا بر نظر دكتر محمدعلى سلطانى، منزلت و ارزش كتاب حاضر (شرح أبيات سيبويه) از چند جهت است: | ||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
ج) روش او در شرح؛ او با حرص و ولع كوشيده است كه همه جوانب شرحش را كامل سازد، ولى ديگران بهاختصار شرح كردهاند؛ چه، اكنون از شروح متقدمان بر ابن سيرافى، جز شرح ابن نحاس باقى نمانده و شرح او هم بسيار اختصارى است و بر موضع استشهاد اكتفا كرده است؛ | ج) روش او در شرح؛ او با حرص و ولع كوشيده است كه همه جوانب شرحش را كامل سازد، ولى ديگران بهاختصار شرح كردهاند؛ چه، اكنون از شروح متقدمان بر ابن سيرافى، جز شرح ابن نحاس باقى نمانده و شرح او هم بسيار اختصارى است و بر موضع استشهاد اكتفا كرده است؛ | ||
د) تأثير در آثار بعدى؛ ابن سيرافى با تخصصى كه در اين شرح از خود در مورد شرح و توضيح شواهد شعرى آشكار ساخت، بر آثار بعدى تأثير مثبتى گذاشت و سلسله شروح همچنان ادامه يافت | د) تأثير در آثار بعدى؛ ابن سيرافى با تخصصى كه در اين شرح از خود در مورد شرح و توضيح شواهد شعرى آشكار ساخت، بر آثار بعدى تأثير مثبتى گذاشت و سلسله شروح همچنان ادامه يافت <ref>همان، ص 28 - 29</ref>. | ||
3. نام كتاب به سه صورت گفته شده است: «شرح أبيات الكتاب»، «شرح أبيات سيبويه» و «شرح أبيات كتاب سيبويه». محقق، نام دوم (شرح أبيات سيبويه) را ترجيح داده است؛ زيرا در نسخه خطى به همين صورت ذكر شده است و عنوانهاى ديگر نياز به ادله اضافى دارد | 3. نام كتاب به سه صورت گفته شده است: «شرح أبيات الكتاب»، «شرح أبيات سيبويه» و «شرح أبيات كتاب سيبويه». محقق، نام دوم (شرح أبيات سيبويه) را ترجيح داده است؛ زيرا در نسخه خطى به همين صورت ذكر شده است و عنوانهاى ديگر نياز به ادله اضافى دارد <ref>همان، ص 29</ref>. | ||
4. محقق، روش تحقيق خودش را در اثر حاضر به اين ترتيب ذكر كرده است: بعد از حصول اطمينان به همه متن، همه شروح خطى يا چاپى كه تاكنون براى ابيات سيبويه نوشته شده و باقى مانده را جستجو كرده و گرد هم آوردم و افزون بر آن براى تصحيح كتاب حاضر به شرح شواهد اشعار مغنى و مفصل و ابن مالك و... نيز مراجعه كرده و به مقايسه شرح ابن سيرافى و ديگران پرداختم و در موارد بسيارى به آنچه بهتر و مناسبتر است، اشاره كردهام، ولى در باره توجيه نحوى در اين شروح چيزى را بيان نمىكنم و در صورت لزوم و تباين شرحها آنچه مناسب است را ذكر مىكنم و ملتزم شدهام كه مواضع ورود هر شاهدى را در كتب نحوى از شرح شواهد سيبويه و غير آن بيان كنم و اما در خصوص كتاب «فرحة الأديب» كه روايت اسود غُندِجانى (زنده در 430ق) و ردّ بر كتاب حاضر (شرح أبيات سيبويه) و گزارش ابومحمد اعرابى است، پس براى غنىسازى اين اثر، تمام آن را در جاى خودش ذكر كردم تا بحث با مقايسه نظرات گوناگون مفيدتر شود؛ زيرا ابومحمد اعرابى، اطلاعات نسبشناختى خوبى دارد و آگاهىاش به شخصيتها و اماكن و حوادث تاريخى و... گسترده است؛ البته اين كار بعد از آن صورت گرفت كه كتاب «فرحة الأديب» را از روى چهار نسخه خطى تصحيح كردم. همچنين زندگىنامه اعلام و شخصيتهاى واردشده را در پاورقى بيان كردهام | 4. محقق، روش تحقيق خودش را در اثر حاضر به اين ترتيب ذكر كرده است: بعد از حصول اطمينان به همه متن، همه شروح خطى يا چاپى كه تاكنون براى ابيات سيبويه نوشته شده و باقى مانده را جستجو كرده و گرد هم آوردم و افزون بر آن براى تصحيح كتاب حاضر به شرح شواهد اشعار مغنى و مفصل و ابن مالك و... نيز مراجعه كرده و به مقايسه شرح ابن سيرافى و ديگران پرداختم و در موارد بسيارى به آنچه بهتر و مناسبتر است، اشاره كردهام، ولى در باره توجيه نحوى در اين شروح چيزى را بيان نمىكنم و در صورت لزوم و تباين شرحها آنچه مناسب است را ذكر مىكنم و ملتزم شدهام كه مواضع ورود هر شاهدى را در كتب نحوى از شرح شواهد سيبويه و غير آن بيان كنم و اما در خصوص كتاب «فرحة الأديب» كه روايت اسود غُندِجانى (زنده در 430ق) و ردّ بر كتاب حاضر (شرح أبيات سيبويه) و گزارش ابومحمد اعرابى است، پس براى غنىسازى اين اثر، تمام آن را در جاى خودش ذكر كردم تا بحث با مقايسه نظرات گوناگون مفيدتر شود؛ زيرا ابومحمد اعرابى، اطلاعات نسبشناختى خوبى دارد و آگاهىاش به شخصيتها و اماكن و حوادث تاريخى و... گسترده است؛ البته اين كار بعد از آن صورت گرفت كه كتاب «فرحة الأديب» را از روى چهار نسخه خطى تصحيح كردم. همچنين زندگىنامه اعلام و شخصيتهاى واردشده را در پاورقى بيان كردهام <ref>همان، ص 33</ref>. | ||
5. منزلت «الكتاب» سيبويه در ادبيات عربى، فوقالعاده و ممتاز است؛ بهطورىكه در علم نحو، اثرى بىنظير شمرده مىشود و بر همه كتابهاى نحوى ترجيح داده مىشود. به همين جهت، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] در باره آن گفته است كه در هيچ علمى هيچ كتابى مانند كتاب سيبويه پديد نيامده؛ زيرا كتابهاى نوشتهشده در يك علم، به يكديگر نيازمندند، ولى كسى كه كتاب سيبويه را بفهمد نيازى به كتاب ديگرى ندارد و زمخشرى از بزرگترين دانشمندان قرن ششم بعد از گذشت چهار قرن از نگارش كتاب سيبويه، چنين گفته است: | 5. منزلت «الكتاب» سيبويه در ادبيات عربى، فوقالعاده و ممتاز است؛ بهطورىكه در علم نحو، اثرى بىنظير شمرده مىشود و بر همه كتابهاى نحوى ترجيح داده مىشود. به همين جهت، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] در باره آن گفته است كه در هيچ علمى هيچ كتابى مانند كتاب سيبويه پديد نيامده؛ زيرا كتابهاى نوشتهشده در يك علم، به يكديگر نيازمندند، ولى كسى كه كتاب سيبويه را بفهمد نيازى به كتاب ديگرى ندارد و زمخشرى از بزرگترين دانشمندان قرن ششم بعد از گذشت چهار قرن از نگارش كتاب سيبويه، چنين گفته است: | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
|- | |- | ||
! «فإنّ كتابه لم يَغنِ عنه !! بنو قلم و لا أبناءُ منبر» | ! «فإنّ كتابه لم يَغنِ عنه !! بنو قلم و لا أبناءُ منبر» | ||
|} | |} <ref>همان، ص 5 - 6</ref>؛ | ||
«خدا درود فرستد، درودى واقعى بر سيبويه (عمرو بن عثمان بن قنبر) كه از كتابش هيچ نويسنده و گويندهاى بىنياز نيست». | «خدا درود فرستد، درودى واقعى بر سيبويه (عمرو بن عثمان بن قنبر) كه از كتابش هيچ نويسنده و گويندهاى بىنياز نيست». | ||
| خط ۱۲۴: | خط ۱۲۴: | ||
12. ضرورتهاى شعرى؛ | 12. ضرورتهاى شعرى؛ | ||
13. متفرقات | 13. متفرقات <ref>همان، ص 445 - 464</ref>. | ||
اثر حاضر، چاپ اول براى اين ناشر (دارالعصماء) است و قبلاً نيز دو بار در دمشق منتشر شده است: بار اول با اهتمام «مجمع اللغة العربية» در بين سالهاى 1396 - 1397ق و بار ديگر با كوشش «دارالمأمون للتراث» در سال 1402ق | اثر حاضر، چاپ اول براى اين ناشر (دارالعصماء) است و قبلاً نيز دو بار در دمشق منتشر شده است: بار اول با اهتمام «مجمع اللغة العربية» در بين سالهاى 1396 - 1397ق و بار ديگر با كوشش «دارالمأمون للتراث» در سال 1402ق <ref>همان، ص 9</ref>. | ||
در چاپ حاضر فهرستهاى فنى جامعى (موضوعات، شواهد نحو، لغت، آيات، امثال، قوافى، اعلام، قبائل، اقوام، امكنه و...) براى كتاب تهيه شده است. پاورقىهاى كتاب نيز انصافاً عالمانه و غالباً استنادى است و نام شاعر و محل شاهد و منبع مورد استفاده و... بهخوبى ذكر شده و گاه توضيحى است و گاهى بين منابع و استدلالهاى ادبى نيز مقايسه صورت گرفته و نقدهاى منتقدان نيز آورده شده است. | در چاپ حاضر فهرستهاى فنى جامعى (موضوعات، شواهد نحو، لغت، آيات، امثال، قوافى، اعلام، قبائل، اقوام، امكنه و...) براى كتاب تهيه شده است. پاورقىهاى كتاب نيز انصافاً عالمانه و غالباً استنادى است و نام شاعر و محل شاهد و منبع مورد استفاده و... بهخوبى ذكر شده و گاه توضيحى است و گاهى بين منابع و استدلالهاى ادبى نيز مقايسه صورت گرفته و نقدهاى منتقدان نيز آورده شده است. | ||
==پانويس == | |||
<references /> | |||
== منابع مقاله == | == منابع مقاله == | ||
شرح أبيات سيبويه، ابومحمد يوسف بن ابىسعيد السيرافى، حقّقه و قدّمه له الدكتور محمدعلى سلطانى، دارالعصماء، دمشق، الطبعة الأولى 1429ق. | شرح أبيات سيبويه، ابومحمد يوسف بن ابىسعيد السيرافى، حقّقه و قدّمه له الدكتور محمدعلى سلطانى، دارالعصماء، دمشق، الطبعة الأولى 1429ق. | ||