اندیشه‌های عرفانی پیر هرات

اندیشه‎های عرفانی پیر هرات
پدیدآوران	بشیر، علی اصغر (نويسنده)
ناشر	اساطير
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1374ش
چاپ	1
موضوع	انصا‌ری، عبد الله ‌بن‌ محمد، ۳۹۶ - ۴۸۱ق‌. -- عرفا‌ن‌ - تصوف - عرفان - انصا‌ری، عبدالله‌بن‌ محمد، ۳۹۶ - ۴۸۱ق‌. -- نقد و تفسیر
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

اندیشه ‌های عرفانی پیر هرات، اثر علی‌اصغر بشیر، کتابی است که اندیشه ‌های عرفانی خواجه عبدالله انصاری از عارفان بزرگ قرن چهارم و پنجم هجری را معرفی می‌کند. نویسنده، بیست و شش واژه عرفانی را از دیدگاه و زبان خواجه با استفاده آثارش و استناد به آن به اختصار شرح کرده است. گفتنی است که چهار واژه نخست، گرچه به نوعی به تصوف مربوط می‌شوند اما در واقع از واژگان دخیل در سیروسلوک نیستند و تنها به مناسبت مقام یاد شده‌اند.

مدخل نخست کتاب « شیخ الاسلام» است و این به آن بهانه است که خواجه را شیخ الاسلام لقب داده‌اند. نویسنده با اشارتی کوتاه به پیشینه کاربرد این لقب از شرایط احراز آن گفته و در ن‌هایت اختصار به برخی رخداد‌های زندگی خواچه پرداخته و از استادان و مرشدان او یاد کرده است و کوشیده در همین مختصر از اهمیت و جایگاه علمی و عرفانی خواجه بگوید و یادآور شود که شیخ الاسلام شدن او نه به گزاف که حق او بوده است.

در مدخل دوم با اشاره به برخی رویداد ‌های دوران کودکی خواجه، چگونگی گرایش او به تصوف را آورده است و اشاره ای بسیار گذرا دارد بر برخی ویژگی‌های تصوف در قرن چهارم و پنجم.

در مدخل سوم سخن از چیستی تصوف است. از دید نویسنده تصوف را از نگاه لغویان، عارفان، صوفیان و عرفان پژوهان، می‌توان بررسی و تعریف کرد. اما از آنجا که دیروزیان و امروزیان بارها بدین مهم پرداخته‌اند از این کار تن زده و خواننده را به مطالعه آثار چندی که معرفی کرده حوالت داده است و تنها دیدگاه خواجه را درباره مفهوم تصوف آورده است.

پس از این با کنکاش در مفهوم و کاربرد «صوفی» معلوم داشته است صوفی کیست و به چه کسی صوفی گویند، بدین منظور ضمن آوردن سخنان برخی بزرگان در این باره سرانجام از دیگاه پیرهرات یاد کرده و نشانه ‌های صوفی را از دید او برشمارده است.

از مدخل پنجم به بعد که در واقع اصل کتاب است به جز یک مورد (پیران پیرهرات)، باقی شرح و بط برخی واژگان و مفاهیم مؤثر افتاده در سیر و سلوک است. این واژگان عبارتند از: بیداری، توبه، پیر و مرشد، پیران پیرهرات، توشه راه، پرهیز از غرور، ملامت، شریعت، محاسبه نفس، آداب صحبت، زهد، حجاب، استفاده از وقت، توکل، رضا، عنایت، خوف و رجا، معرفت، محبت، حفظ اسرار، فنا و توحید.

نویسنده در آغاز شرح هر مدخل، نخست با مقدمه ای کوتاه و مناسب کوشیده است ذهن خواننده را به موضوع آشنا کند ، آنگاه به بیان دیدگاه خواجه پرداخته است

منابع مقاله

رفیعی، بهروز؛ اخلاق، عرفان و تصوف اسلامی: کتابشناسی توصیفی و موضوعی، تهران، انتشارات بین‌المللی هدی، چاپ یکم، 1377ش.