اسفزاری، معین‌الدین محمد

نام	اسفزاری، معین‌الدین محمد
نام‎های دیگر
نام پدر
متولد	سده 9ق
محل تولد	اسفزار، از توابع هرات
رحلت	پس از 899ق/1494م
اساتید	جامی، عبدالرحمن
برخی آثار	روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات
کد مؤلف	AUTHORCODE04132AUTHORCODE

معین‌الدین محمد اسفزاری زمچى (متوفی پس از 899ق/1494م)، مورخ، مترسل، شاعر، خوش‌نویس و مؤلف کتاب «روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات».

زادروز، زادگاه و شخصیت

اسفزاری، باآنکه از شخصیت‌های برجسته سده 9ق، بشمار می‌رود، اما اطلاع چندانى از زندگى او در دست نیست. پدر وی در زمره شعرای آن دوره محسوب می‌شده است.

اسفزاری برجسته‌ترین مترسل زمان خود بوده و شعر نیز می‌گفته و در خوش‌نویسى سرآمد بوده است.

او از اهالى اسفزار، از توابع هرات بوده است و نسبت «زمچى» یا «زامچى» وی را می‌توان نسبتى غیر قیاسى دانست به «زام» یا «جام» که «اسفزار»، از جمله دهستان‌های آن بوده است.

مناصب

اسفزاری از نویسندگان نامدار خراسان و از سخن‌دانان و مترسلان برجسته دربار سلطان حسین بایقرا بود. او در دیباچه رساله قوانین خود آورده است که در آغاز جوانى موطن خود را ترک گفته، و در 873ق/1468م، به هرات رسیده و در دربار سلطان حسین بایقرا به مقامات مهم منصوب شده است؛ چنان‌که نشان شاهى را که مهر رسمى دربار سلطنت بود، به او سپردند.

مهارت و تخصص

اسفزاری در سده 9ق، که شهر هرات مرکز جنبش فرهنگى ادبى عظیم و دارای بزرگ‌ترین مدرسه ادب فارسى بود، از جمله استادان نامى در فنون ادبى بشمار می‌رفت و با بزرگانى چون معین‌الدین محمد فراهى، خواندمیر و میرخواند معاصر بود. او در خوش‌نویسى نیز استاد بود و در ساختن ترانه شهرت داشت؛ ازاین‌رو با شاعران و هنرمندانى چون عبدالرحمان جامى، کمال‌الدین بهزاد و سلطان‌على مشهدی نشست‌وبرخاست داشت.

وفات

زمان مرگ اسفزاری روشن نیست؛ تنها می‌دانیم تا 899ق، که تألیف «روضات الجنات» را به پایان رسانده، زنده بوده است، اما با توجه به تفاوت‌های فاحش میان نسخه‌های مختلف این اثر، محمدکاظم امام بر آن است که اسفزاری تا پایان عمر به‌تدریج مطالبى بر آن می‌افزوده است. با این فرض، می‌توان گفت که اسفزاری سال‌ها پس از 899ق، نیز زندگى می‌کرده است.

آثار

چاپی

روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات.

خطی

قوانین یا ترسل (نمونه کاملى از فرامین و احکام دربار که در 873ق/1468م، نوشته شده است)‏.

منابع مقاله

حامد هاشمی، آفاق، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول 1377ش.

وابسته‌ها

روضات الجنات في أوصاف مدينة هرات