درعی، احمد بن ‌ابی‌عبداللّه

درعی، احمد بن ‌ابی‌عبداللّه
نام کامل	ابوالعباس احمد بن ‌ابی‌عبداللّه محمد درعی
لقب	درعی
نام پدر	‌ابو‌عبداللّه محمد
ولادت	1057ق
محل تولد	سجلماسه
رحلت	1129ق
اطلاعات علمی
اساتید	ابوسالم عیاشی، محمد بن ‌ابی‌الفتوح تلمسانی، ابوالعباس جزولی
شاگردان	عبداللّه سوسی، محمد بن ‌عبدالسلام بنانی، عبدالحفیظ،
برخی آثار	الرحلة‌ الحجازیة، منظومة فی التوسل، منظومة فی سلسلة‌ الطریقة الناصریة

ابوالعباس احمد بن ‌ابی‌عبداللّه محمد درعی (1057-1129ق/1647-1717م)، فقیه، محدث و صوفی. وی در سجلماسه‌ زاده شد.

خاندان

وی از خاندان ا بن ‌ناصر است. ابن ‌ناصر، عنوان افراد خاندانی از عالمان و صوفیان شاذلی و فقیهان مالکی سده‌های 10-13ق/16-19م در مغرب است. ناصر نام یکی از نیاکان این خاندان است. اینان که اصلاً عرب‌نژاد بودند، از حجاز به مصر رفته، سپس در سده 5ق/11م وارد مغرب شدند. به گفته‌ی سلاوی که خود از این خاندان است، نسب آنان به عبداللّه‌ بن ‌‌جعفر بن ‌‌ابی‌طالب می‌رسد و به همین سبب به جعفری زینبی نیز شهرت دارند، چنانکه به دَرعی نیز مشهورند، زیرا غالب آنان در درعه، شهری در نزدیکی سجلماسه می‌زیستند. شخصیتهای متأخر این خاندان بیشتر به سلاوی شهرت دارند.

تحصیلات

وی نزد پدرش و کسانی چون ابوسالم عیاشی، محمد بن ‌ابی‌الفتوح تلمسانی، فقیه ابوالعباس جزولی، فقه و حدیث و تفسیر و ادب آموخت و از برخی از آنان اجازه‌ی نقل حدیث یافت. او بارها به مصر و حجاز سفر کرد و از برخی عالمان آن دیار اجازۀ روایت یافت.

مسافرت‌ها

وی از 1076ق تا 1121ق چهار بار به زیارت حج رفت. در آخرین سفر، در مدینه استقبال گرمی از وی شد و در همین سفر بود که سفرنامه‌ی مشهور خود الرحلة‌ الحجازیة را نوشت. وی در این سفرنامه مشایخ خود را برشمرده است.

جایگاه اجتماعی

پدرش پیش از مرگ او را رسماً به جانشینی خویش برگزید و او در این مقام از نفوذ و اعتبار معنوی فراوانی در میان مردم و به‌ویژه در میان پیروانش برخوردار بود. چون احمد فرزندی نداشت، پس از مرگش برادرزاده‌اش موسی جانشین او شد.

فعالیت فرهنگی

وی زاویه‌ای به نام زاویة ‌الفضل و زاویه‌های دیگر و نیز مدارس و مساجدی تأسیس کرد و همواره به تعلیم و تربیت اشتغال داشت.وی به جمع‌آوری و خرید کتب از شرق و غرب و استنساخ و قرائت انها اهتمام بسیار داشت و از خرید کتابهای گران قیمت خودداری نمی‌کرد و کتابخانۀ وی مشهور بود.

شاگردان

کسان بسیاری از او بهرۀ علمی و معنوی برده و روایت کرده‌اند که از آن میان می‌توان به موسی و یوسف (برادرزادگانش)، عبداللّه سوسی، محمد بن ‌عبدالسلام بنانی، عبدالحفیظ، محمدصالح شرقی و ابوعبداللّه مرینو اندلسی اشاره کرد.

خصوصیات اخلاقی

او را به حق‌گویی و پیروی بی‌چون و چرا از سنت دینی و احیای آن ستوده‌اند. کراماتی نیز به او نسبت داده‌اند که برخی از آنها را ابومحمد حسین‌ بن ‌محمد شُرَحبیل درعی، شاگرد و همسفرش در حج، در کتابی با عنوان انارة‌ البصائر فی ترجمة ‌الشیخ ابن ‌ناصر آورده است. نیز ابوالعباس هشتوکی کتابی با عنوان انارة‌ البصائر فی ذکر مناقب القطب ابن ‌ناصر و اتباعه من‌ الهدایة الاکابر در همین‌باره نوشته است.

آثار

1. الرحلة‌ الحجازیة، سفرنامه نویسنده ابن ‌ناصر به حجاز است که در 1320ق در فاس منتشر شد.
2. منظومة فی التوسل نام کتاب دیگری است که از او بازمانده و در رباط موجود است.
3. منظومة فی سلسلة‌ الطریقة الناصریة منظومه‌ی دیگر از اوست که در کتابخانۀ آسفی مغرب موجود است.

آثار منسوب

دو اثر دیگر نیز به او منسوب است از آنها اطلاعی در دست نیست:

1. تألیف فی ‌الصلاه علی‌ النبی
2. الاجوبة .

منابع مقاله

یوسفی اشکوری، حسن، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.