فنون بلاغت و صناعات ادبی

فنون بلاغت و صناعات ادبی
پدیدآوران	همایی، جلال‌الدین (نويسنده)
ناشر	توس
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	1363ش
چاپ	2
شابک	‎-
موضوع	فارسی - بدیع - معانی و بیان
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‎‏/‎‏ﻫ‎‏8‎‏ف‎‏9 PIR ۳۳۶۱
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

فنون بلاغت و صناعات ادبی، تألیف جلال‌الدین همایی شیرازی، متخلص به سنا (1278-1359ش)، از مفاخر زبان و ادب فارسی، در موضوع ادبیات (بلاغت) است.

کتاب حاضر، در تعریف و شروط فصاحت و بلاغت و آداب سخن‌دانی و سخنوری و فن صنایع بدیع لفظی به نگارش درآمده است. نویسنده، این کتاب را برای دانشجویان رشته ادبیات و دوره دوم دبیرستان تدوین نموده است؛ بااین‌وجود برخورداری آن از زبان ساده، قابل فهم و خالی از حشو و زوائد، آن را برای دانشجویان دیگر رشته‌ها و عموم کسانی که طالب آموختن فنون ادبی هستند نیز قابل استفاده کرده است.

نویسنده در جلد اول، نخست به تعریف و توضیح برخی مفاهیم، مانند: کلام، سخن ادبی، نظم و نثر، نثر مسجع و نثر مرسل، فنون بلاغت، فن بدیع، فصاحت و بلاغت، مخالفت قیاس، ضعف تألیف، سخن شیوا، سلاست و جزالت، غرابت، تنافر، تعقید، تتابع اضافات و کثرت تکرار، فصاحت کلمه و کلام و متکلم و بلاغت کلام و متکلم پرداخته است. سپس، در ذیل عنوان «گفتار نخستین: صنایع لفظی بدیع»، بسیاری از صنایع لفظی از قبیل: سجع، جناس و ترصیع، اشتقاق، رد العجز علی الصدر و بالعکس، رد المطلع، رد القافیه، ذوقافیتین، تشریع، ذوبحرین، توشیح و امثال آن را ذکر کرده است. وی در هر دو بخش یادشده تمرین‌هایی را در پایان مباحث آورده است. در آخر، در ذیل عنوان «خاتمه فن بدیع در انواع شعر فارسی»، علاوه بر توضیح مفاهیمی همچون: بیت و مصراع، تشبیب، نسیب، تغزل، تخلص و...، انواع شعر معمول فارسی نظیر غزل، قصیده، رباعی، دوبیتی، قطعه، مثنوی، مسمط، ترکیب‌بند و... را شرح داده است.

وی در جلد دوم، نخست در پیشگفتاری درباره جلد اول که حوالی چهارده سال پیش از نگارش جلد دوم، تألیف نموده، توضیحاتی داده و خاطرنشان کرده است که: با افزودن مجلد دوم، کتاب اول (جلد اول) را کامل نموده است.

آنگاه در ذیل عنوان «گفتار دوم: صنایع معنوی بدیع»، پاره‌ای از اصطلاحات بلاغی و برخی از آرایه‌های معنوی ادبی، همچون: تشبیه، حقیقت و مجاز، اقسام استعاره، کنایه، تناسب، ایهام، مطابقه، مقابله و... را تشریح نموده است. سپس در ذیل عنوان «خاتمه فن بدیع در سرقات ادبی»، انواع سرقت‌های ادبی را یاد کرده است. در پایان، پاره‌ای از مصطاحات ادبی را توضیح داده است.

منابع مقاله

پیشگفتار و متن کتاب.