سخنوران آذربایجان (از قطران تا شهریار)

سخنوران آذربایجان (از قطران تا شهریار)
پدیدآوران	دولت آبادی، عزیز (نویسنده)
ناشر	ستوده
مکان نشر	تبریز - ایران
سال نشر	1377 ش
چاپ	1
موضوع	ایران - آذربایجان شاعران ایرانی - آذربایجان شاعران ترک (فارسی زبان) شعر فارسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏PIR‎‏ ‎‏8484‎‏ ‎‏/‎‏د‎‏9‎‏س‎‏3‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سخنوران آذربایجان (از قطران تا شهریار) اثر عزيز دولت‌آبادى، كتابى است به زبان فارسى از نوع تذكره‌هاى خاص، محلى و جديد كه به معرفى سخنوران و شاعران آذربايجان مى‌پردازد.

اين اثر به هدف آشنايى با سخنوران اين خطه از سرزمين پهناور ايران اسلامى نگارش شده است. مقدمات نگارش اين كتاب از سال 1345ش با انتشار مقالاتى توسط مؤلف آغاز گرديده و كتاب براى بار نخست بين سال‌هاى 1355 تا 1357ش منتشر شده است.

ساختار

كتاب مشتمل بر يك ديباچه به قلم ناشر و پيشگفتارى از مؤلف است و مؤلف در آن تراجم سخنوران را به ترتيب شهرستان‌هاى استان آذربايجان و مرتب به ترتيب حروف الفبا ذكر كرده است.

گزارش محتوا

مؤلف در پيشگفتار به پيشينه نگارش اين اثر و نيز پاره‌اى از اشتباهات تذكره‌نويسان اشاره كرده و سپس به بيان روشى كه خود در نگارش اين اثر بكار برده پرداخته است. در ادامه، تاريخ و جغرافياى تاريخى آذربايجان (آذربايجان پيش از اسلام، آذربايجان و دين اسلام، شهرهاى آذربايجان تا عصر سلجوقيان، آذربايجان از سلجوقيان به بعد و زبان باستانى مردم آذربايجان) را مورد بررسى قرار داده است.

نویسنده در اثر خود، به معرفى 352 تن از اين شاعران و سخنوران، كه 220 تن از آنان متعلق به تبريز هستند، همت گماشته است. در اين اثر از سخنوران و شاعران اردبيل، آذربايجان غربى و آذربايجان شرقى سخن گفته شده است.

شيوه مؤلف در نگارش كتاب بدين گونه است كه ابتدا نام سخنور مورد نظر را آورده و پس از آن شرح حال كوتاهى از وى ارائه نموده و چنانچه تأليفاتى داشته، از آن‌ها نيز نام برده و سپس به ذكر نمونه‌اى از اشعار وى پرداخته است. معرفى سخنوران به تخلص و نسبت آنها صورت گرفته و شاعرى كه تخلص نداشته به لقب يا نام معرفى شده است. همچنين قبل از نقل تراجم سخنوران هر محل، به تاريخ و جغرافياى تاريخى و آثار تاريخى استان و شهرستان مربوط اشاره شده است.

اين اثر در كنار جامعيت و دقت علمى كه در تدوين آن به كار رفته، از منظر روش و شيوه تذكره‌نويسى نيز حائز اهميت است. كسانى كه با تذكره‌هاى مربوط به شعرا سر و كار داشته‌اند، مى‌دانند كه مؤلف ان تذكره‌ها اغلب از رويكرد انتقادى عارى بوده‌اند و هرچه شنيده‌اند و ديده‌اند، بدون اين‌كه سبک و سنگين كنند، در تذكره خود آورده‌اند و در موارد زيادى در مورد چند شاعر عبارات تكرارى و كليشه‌اى ثابتى را به كار برده‌اند. نویسنده در تدوين اين اثر، به روش انتقادى عمل كرده و تا حد توان غث و سمين اين تذكره‌ها را از هم باز شناسانده است.

وضعيت كتاب

فهرست مطالب جلد اول، در ابتداى آن و اسامى زنان شاعره، فهرست اسامى كسان و خاندان آن‌ها، اماكن، اسامى كتب، منابع، غلطنامه، اسامى شعرا، در انتهاى جلد دوم آمده است.

منابع مقاله

1. مقدمه و متن كتاب.
2. اسدى تبريزى، حسن، درويش گنج‌بخش: يادى از استاد عزيز دولت‌آبادى، وبلاگ: «كمى پنجره».
3. سايت مؤسسه فرهنگى ايران، مصاحبه با استاد.