۱۴۶٬۵۳۱
ویرایش
تاریخ اَلفی (تاریخ هزار ساله اسلام) (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۶:۱۴
، ۱۴ فوریهٔ ۲۰۲۳جایگزینی متن - '.↵↵رده:کتابشناسی' به '. ==وابستهها== {{وابستهها}} رده:کتابشناسی'
جز (جایگزینی متن - 'هگ' به '') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '.↵↵رده:کتابشناسی' به '. ==وابستهها== {{وابستهها}} رده:کتابشناسی') |
||
| (۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
| شابک =964-445-275-5 | | شابک =964-445-275-5 | ||
| تعداد جلد =8 | | تعداد جلد =8 | ||
| کتابخانۀ دیجیتال نور = | | کتابخانۀ دیجیتال نور =11216 | ||
| کتابخوان همراه نور =11216 | |||
| کد پدیدآور = | | کد پدیدآور = | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تاريخ الفى'''، نوشته قاضى [[تتوی، احمد بن نصرالله|احمد تتوى]] و [[آصفخان قزوینی، جعفر بن بدیعالزمان|آصف خان قزوينى]]، تصحيح [[طباطبایی مجد، غلامرضا|غلامرضا طباطبايى مجد]] | |||
'''تاريخ الفى'''، نوشته قاضى احمد تتوى و [[آصفخان قزوینی، جعفر بن بدیعالزمان|آصف خان قزوينى]]، تصحيح [[طباطبایی مجد، غلامرضا|غلامرضا طباطبايى مجد]] | |||
موضوع اثر، تاريخ عمومى هزار ساله سرزمينهاى اسلامى به فارسی است. بر پايه گزارش عبدالقادر بداؤنى در منتخب التواريخ كه خود در نوشتن اين اثر سهيم بود، اكبر شاه پادشاه بابرى هند (963 - 1014) در 990، به گروهى از دانشمندان و مورخان فرمان داد كه كتابى در تاريخ عمومى جهان اسلام از رحلت پيامبر اكرم (632/11) تا پايان هزاره نخست هجرى تأليف كنند. نوشتن اين كتاب در 993 شروع شد و پس از پايان يافتن كار، آن را اَلفى يا تاريخ الفى ناميدند. برخى از پژوهندگان اين اثر را بهدرستى «دايرةالمعارف تاريخ هزار ساله اسلام» خواندهاند. | موضوع اثر، تاريخ عمومى هزار ساله سرزمينهاى اسلامى به فارسی است. بر پايه گزارش عبدالقادر بداؤنى در منتخب التواريخ كه خود در نوشتن اين اثر سهيم بود، اكبر شاه پادشاه بابرى هند (963 - 1014) در 990، به گروهى از دانشمندان و مورخان فرمان داد كه كتابى در تاريخ عمومى جهان اسلام از رحلت پيامبر اكرم (632/11) تا پايان هزاره نخست هجرى تأليف كنند. نوشتن اين كتاب در 993 شروع شد و پس از پايان يافتن كار، آن را اَلفى يا تاريخ الفى ناميدند. برخى از پژوهندگان اين اثر را بهدرستى «دايرةالمعارف تاريخ هزار ساله اسلام» خواندهاند. | ||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
نثر اثر، ساده و روان و عباراتش يكدست و به نثر مورخان پيشين بسيار نزدیک است. شايد اين ويژگى خود بر اثر رونويسى بخش بزرگى از آن از متنهاى اصيل تاريخى پيشين پديد آمده باشد، اما كاستى بزرگ كتاب اين است كه مبدأ تاريخ را به رغم شيوه رايج، سال رحلت پيامبر اكرم(ص) مىداند و از اين رو، براى يافتن تاريخ هر رويداد، همواره بايد ده سال بر زمان ياد شده افزود. | نثر اثر، ساده و روان و عباراتش يكدست و به نثر مورخان پيشين بسيار نزدیک است. شايد اين ويژگى خود بر اثر رونويسى بخش بزرگى از آن از متنهاى اصيل تاريخى پيشين پديد آمده باشد، اما كاستى بزرگ كتاب اين است كه مبدأ تاريخ را به رغم شيوه رايج، سال رحلت پيامبر اكرم(ص) مىداند و از اين رو، براى يافتن تاريخ هر رويداد، همواره بايد ده سال بر زمان ياد شده افزود. | ||
اگر چه مؤلف حوادث سرزمينهاى اسلامى را از هم جدا نقل كرده، به ابتكار مصحح محترم، با افزودن عنوانى جداگانه از متن اصلى در آغاز هر يك از اين بخشها، خواندن كتاب و | اگر چه مؤلف حوادث سرزمينهاى اسلامى را از هم جدا نقل كرده، به ابتكار مصحح محترم، با افزودن عنوانى جداگانه از متن اصلى در آغاز هر يك از اين بخشها، خواندن كتاب و بهرهگيرى از آن آسانتر شده است. مؤلف كمابيش رويدادهاى هر سال را با وقايع ایران آغاز مىكند، سپس به ذكر حوادث ما وراء النهر و هند و عثمانى و گاه مصر مىپردازد كه مركز توجه او ایران و هند و ما وراء النهر بوده است. او به هنگام ضرورت، روش چكيدهنويسى را كنار مىگذارد و درباره موضوعى خاص، سخن را بسط مىدهد. براى نمونه در گزارش رويدادهاى 911 هجرى قمرى، «به قلم در آوردن چند كلمه» را درباره «مبادى ظهور طايفه صفويه»، «مناسب سياق اين كتاب» مىشمرَد، اما در بيان تاريخ ظهور سلسله صفويه، به مسئله غامضِ سيادت انتسابى به اين خاندان، اشارتى ديده نمىشود. | ||
مؤلفان كتاب خود را به سه جلد تقسيم كرده بودند، اما در چاپ كنونى، شمار جلدها به دَه مىرسد. جلد يكم تا هفتم هر يك رويدادهاى دورهاى صد ساله را در بر دارند، جلد هشتم به رويدادهاى 701 تا 849 مىپردازد، جلد نهم حوادث 850 را تا 984 گزارش مىكند و جلد دهم، آنها را تا هزار هجرى قمرى پى مىگيرد. | مؤلفان كتاب خود را به سه جلد تقسيم كرده بودند، اما در چاپ كنونى، شمار جلدها به دَه مىرسد. جلد يكم تا هفتم هر يك رويدادهاى دورهاى صد ساله را در بر دارند، جلد هشتم به رويدادهاى 701 تا 849 مىپردازد، جلد نهم حوادث 850 را تا 984 گزارش مىكند و جلد دهم، آنها را تا هزار هجرى قمرى پى مىگيرد. | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
البته بداؤنى را به تعصب ضد شيعى متهم كردهاند. | البته بداؤنى را به تعصب ضد شيعى متهم كردهاند. | ||
اكبر شاه در آغاز، هفت تن را به نگارش تاريخ الفى مأمور كرد: غياثالدين نقيب خان قزوينى، مير فتحاللّه شيرازى، حكيم همام گيلانى، حكيم على گيلانى، | اكبر شاه در آغاز، هفت تن را به نگارش تاريخ الفى مأمور كرد: غياثالدين نقيب خان قزوينى، مير فتحاللّه شيرازى، حكيم همام گيلانى، حكيم على گيلانى، ابراهیم سرهندى، ميرزا نظامالدين احمد هروى و عبدالقادر بداؤنى. اعضاى اين هيئت از شخصيتهاى علمى و سياسى عصر خود به شمار مىرفتند كه برخى از آنان از ایران به هند رفته و از پيروان مذاهب مختلف اسلامى شده بودند. در هفته نخست، نگارش حوادث تاريخى تا 35 سال پس از رحلت پيامبر اكرم(ص) فراهم آمد و مؤلفان درباره اين بخش در محضر اكبر شاه به بحث پرداختند. بيشترين بحث و نقد آنان درباره ذكر رويدادهاى قتل عثمان صورت گرفت كه با انگيزهاى ضد شيعى نوشته شده بود. سرانجام به پيشنهاد حكيم ابوالفتح گيلانى، گروه نويسندگان از كار دست كشيدند و كار را به احمد بن نصراللّه تتوى سپردند. | ||
وى بيشترين بخشهاى تاريخ الفى را سامان داد و از اين رو، كمابيش او را مؤلف اين اثر مىدانند. به همت تتوى حوادث تاريخى از 36 سال پس از رحلت پيامبر(ص) تا روزگار چنگيز خان در دو جلد به سرانجام رسيد. | وى بيشترين بخشهاى تاريخ الفى را سامان داد و از اين رو، كمابيش او را مؤلف اين اثر مىدانند. به همت تتوى حوادث تاريخى از 36 سال پس از رحلت پيامبر(ص) تا روزگار چنگيز خان در دو جلد به سرانجام رسيد. | ||
| خط ۷۰: | خط ۷۰: | ||
پس از تتوى، نوشتن اثر به آصف خانِ قزوينى واگذار شد. وى پس از تتوى، بيشترين بخش آن؛ يعنى حوادث تاريخى را تا 997 نوشت و در هزار هجرى، كار مقابله و تصحيح اثر بر عهده عبدالقادر بداؤنى نهاده شد. او در يك سال دو جلد نخستين را تصحيح كرد و تصحيح جلد سوم را به آصف خان واگذارد. پس از كامل شدن كتاب، ابوالفضل علامى بر آن مقدمهاى نوشت، اما در نسخههاى خطى فراوان تاريخ الفى، اين مقدمه نيامده و گويى تنها در نسخه خطى موجود در دانشگاه پنجاب وجود داشته است. همچنين حوادث تاريخى در آن نسخههاى خطى، تا 984 وجود دارد و از رويدادهاى سيزده سال بعدى اثرى در دست نيست. | پس از تتوى، نوشتن اثر به آصف خانِ قزوينى واگذار شد. وى پس از تتوى، بيشترين بخش آن؛ يعنى حوادث تاريخى را تا 997 نوشت و در هزار هجرى، كار مقابله و تصحيح اثر بر عهده عبدالقادر بداؤنى نهاده شد. او در يك سال دو جلد نخستين را تصحيح كرد و تصحيح جلد سوم را به آصف خان واگذارد. پس از كامل شدن كتاب، ابوالفضل علامى بر آن مقدمهاى نوشت، اما در نسخههاى خطى فراوان تاريخ الفى، اين مقدمه نيامده و گويى تنها در نسخه خطى موجود در دانشگاه پنجاب وجود داشته است. همچنين حوادث تاريخى در آن نسخههاى خطى، تا 984 وجود دارد و از رويدادهاى سيزده سال بعدى اثرى در دست نيست. | ||
تاريخ الفى از ديد در بر گيرى رويدادهاى تاريخى سرزمينهاى شرق اسلامى؛ يعنى شبه قاره هند و كاشغر و ما وراء النهر، اثرى بسيار مفيد و ارزنده و گاهى در بر دارنده اطلاعات يگانه و دست اول و ويژگى ديگر آن، | تاريخ الفى از ديد در بر گيرى رويدادهاى تاريخى سرزمينهاى شرق اسلامى؛ يعنى شبه قاره هند و كاشغر و ما وراء النهر، اثرى بسيار مفيد و ارزنده و گاهى در بر دارنده اطلاعات يگانه و دست اول و ويژگى ديگر آن، بهرهگيرى نويسندگانش از سندها و مدارک ديوانى دربار اكبر شاه است. آنان از منابع فراوان ديگرى نيز بهره بردهاند؛ مانند تاريخ ابن اعثم كوفى، روضه الاحباب، تاريخ [[ابن کثیر، اسماعیل بن عمر|ابن كثير]]، حبيب السير، صحيفه الحقايق، و [[الملل و النحل|ملل و نحل شهرستانى]]. شايد منابع اصلى كتاب در تاريخنگارى صد سال نخست هجرى، آثار كسانى مانند [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]] و [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] بوده باشدتتوى از تاريخ الفى چكيدهاى به نام احسن القصص و دافع الغُصص فراهم كرد و در سده سيزدهم كسى به نام احمد بن ابى الفتح اصفهانى در آن تغييراتى پديد آورد و آن را به نام خود منتشر كرد. | ||
گفتنى است نسخههاى خطى كامل و ناقص فراوانى از تاريخ الفى در كتابخانههاى ایران مانند كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، مجلس، ملك، گلستان و كتابخانه مدرسه شهيد مطهرى (سپهسالار سابق) وجود دارد. آخرين جلدهاى تاريخ الفى (نهم و دهم) كه به رويدادهاى تاريخى سالهاى 850 تا 984 و 984 تا هزار هجرى مىپردازند، در 1378ش به كوشش سيد على آل داود در انتشارات «فكر روز» به چاپ رسيدهاند. | گفتنى است نسخههاى خطى كامل و ناقص فراوانى از تاريخ الفى در كتابخانههاى ایران مانند كتابخانه مركزى دانشگاه تهران، مجلس، ملك، گلستان و كتابخانه مدرسه شهيد مطهرى (سپهسالار سابق) وجود دارد. آخرين جلدهاى تاريخ الفى (نهم و دهم) كه به رويدادهاى تاريخى سالهاى 850 تا 984 و 984 تا هزار هجرى مىپردازند، در 1378ش به كوشش سيد على آل داود در انتشارات «فكر روز» به چاپ رسيدهاند. | ||
| خط ۷۷: | خط ۷۷: | ||
==منابع مقاله == | ==منابع مقاله == | ||
# متن كتاب. | |||
# پيشگفتار مصحح كتاب. | |||
# تتوى، احمد (1382)، تاريخ الفى، تصحيح [[طباطبایی مجد، غلامرضا|غلامرضا طباطبايى مجد]]، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى. | |||
# «دانشنامه جهان اسلام»، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، چاپ دوم، 1378. | |||
# آل داود، على (زمستان 1377 و بهار 1378)، «تاريخ الفى مفصلترين اثر تاريخى عصر بابريان»، آيينه ميراث، شماره سوم و چهارم. | |||
# بهراميان، على (پاييز 1378)، «نگاهى به تاريخ الفى»، نشر دانش، شماره 93. | |||
==وابستهها== | |||
{{وابستهها}} | |||