نامه‌های افضل کرمانی: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - 'ن‎ک' به 'ن‌ک')
    جز (جایگزینی متن - '==وابسته‌ها== ↵↵[[' به '==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} [[')
     
    (۱۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد)
    خط ۹: خط ۹:
    | زبان =فارسی
    | زبان =فارسی
    | کد کنگره =‏‏DSR‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏ ‎‏آ‎‏25  
    | کد کنگره =‏‏DSR‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏ ‎‏آ‎‏25  
    | موضوع =افضل الدين کرماني، احمد بن حامد، قرن 6ق.  
    | موضوع =افضل‌الدين کرماني، احمد بن حامد، قرن 6ق.  


    ايران - تاريخ - سلجوقيان، 429 - 590ق.  
    ايران - تاريخ - سلجوقيان، 429 - 590ق.  
    خط ۲۴: خط ۲۴:
    | چاپ =
    | چاپ =
    | تعداد جلد =1
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =34954
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =16794
    | کتابخوان همراه نور =16794
    | کد پدیدآور =4138
    | کد پدیدآور =4138
    | پس از =
    | پس از =
    خط ۳۰: خط ۳۱:
    }}
    }}
       
       
    '''نامه‌های افضل کرمانی'''، به کوشش [[صرفي، محمد رضا|محمدرضا صرفی]]، کتابی است به زبان فارسی در یک جلد، درباره‎ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‎ی سیاسی [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین احمد بن حامد کرمانی]]. این اثر، با همکاری انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است.
    '''نامه‌های افضل کرمانی'''، به کوشش [[صرفي، محمد رضا|محمدرضا صرفی]]، کتابی است به زبان فارسی در یک جلد، درباره‌ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‌ی سیاسی [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین احمد بن حامد کرمانی]]. این اثر، با همکاری انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است.


    ==ساختار==
    ==ساختار==
    کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه ناشر به قلم علی ملانوری (مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر وقت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان)، پیشگفتار و محتوای مطالب در شش فصل اصلی است. اکثر منابع کتاب (به‌استثنای چند منبع عربی)، فارسی (اصل یا ترجمه) است. برخی منابع پس از قرآن کریم، عبارتند از: [[لسان العرب]] [[ابن منظور، محمد بن مکرم|ابن منظور]]، سه کتاب [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل کرمانی]]، دیوان خاقانی، لغتن‎مه دهخدا، تاریخ در ترازو و همچنین یادداشت و اندیشه‌های [[زرین‌کوب، عبدالحسین|عبدالحسین زرین‌کوب]]، تاریخ ادبیات در ایران ذبیح‎الله صفا و..<ref>ر.ک: منابع کتاب، ص243-244</ref>.
    کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه ناشر به قلم علی ملانوری (مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر وقت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان)، پیشگفتار و محتوای مطالب در شش فصل اصلی است. اکثر منابع کتاب (به‌استثنای چند منبع عربی)، فارسی (اصل یا ترجمه) است. برخی منابع پس از قرآن کریم، عبارتند از: [[لسان العرب]] [[ابن منظور، محمد بن مکرم|ابن منظور]]، سه کتاب [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل کرمانی]]، دیوان خاقانی، لغتن‌مه دهخدا، تاریخ در ترازو و همچنین یادداشت و اندیشه‌های [[زرین‌کوب، عبدالحسین|عبدالحسین زرین‌کوب]]، تاریخ ادبیات در ایران ذبیح‌الله صفا و..<ref>ر.ک: منابع کتاب، ص243-244</ref>.


    ==گزارش محتوا==
    ==گزارش محتوا==
    خط ۴۰: خط ۴۱:
    در مقدمه علی ملانوری، درباره شهر کرمان و اهمیت آن و سهم عمده‌اش در غنای فرهنگی کشور صحبت شده و از افرادی نام برده شده که با گام نهادن در عرصه علم و دانایی و خلق آثار سودمند، نام خود را بر پیشانی تاریخ فرهنگ کشور ثبت کرده‌اند. [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد کرمانی]]، نیز در زمره همان بزرگان شمرده شده است<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص5</ref>.
    در مقدمه علی ملانوری، درباره شهر کرمان و اهمیت آن و سهم عمده‌اش در غنای فرهنگی کشور صحبت شده و از افرادی نام برده شده که با گام نهادن در عرصه علم و دانایی و خلق آثار سودمند، نام خود را بر پیشانی تاریخ فرهنگ کشور ثبت کرده‌اند. [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد کرمانی]]، نیز در زمره همان بزرگان شمرده شده است<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص5</ref>.


    «[[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد احمد بن حامد کرمانی]]، تاریخ‎نگار و پزشک برجسته کرمانی در قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم هجری است... [او] در طی 85 سال حیات خود، شاهد وقایع دردآور و خون‎باری در دیار کرمان بوده است.  
    «[[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد احمد بن حامد کرمانی]]، تاریخ‌نگار و پزشک برجسته کرمانی در قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم هجری است... [او] در طی 85 سال حیات خود، شاهد وقایع دردآور و خون‌باری در دیار کرمان بوده است.  


    افضل، حاصل مشاهدات خود را در سه کتاب تاریخی... ثبت کرده است... افضل را بیهقی کرمان دانسته‌اند. شیوه‎ی تاریخ‎نگاری وی همان شیوه‎ی تاریخ‎نگاری سنتی ایران‎زمین است. وی هدف خود را از تاریخ‎نگاری در چند نکته خلاصه کرده است که عبارتند از: تحریض بر اخلاق حمیده، عبرت‌انگیزی، شکر انقضای دوران محنت و زنده کردن یاد و خاطره‎ی زمامداران عادل. وی همچنین در لابه‎لای آثارش بر فواید اخلاقی و عملی تاریخ، بررسی اسباب و دلایل اعتلا و انحطاط فرهنگ‎ها، ارائه تصویری کامل از فرمانروایان، وقایع، جنگ‎ها، حوادث طبیعی و کاخ‎ها، بیان آداب و رسوم اجتماعی، ترسیم فلسفه‎ی سیاسی خویش در ضمن بیان حکایات تاریخی و ارائه‎ی نمونه‌ای از نثر زیبا تأکید کرده است.
    افضل، حاصل مشاهدات خود را در سه کتاب تاریخی... ثبت کرده است... افضل را بیهقی کرمان دانسته‌اند. شیوه‌ی تاریخ‌نگاری وی همان شیوه‌ی تاریخ‌نگاری سنتی ایران‌زمین است. وی هدف خود را از تاریخ‌نگاری در چند نکته خلاصه کرده است که عبارتند از: تحریض بر اخلاق حمیده، عبرت‌انگیزی، شکر انقضای دوران محنت و زنده کردن یاد و خاطره‌ی زمامداران عادل. وی همچنین در لابه‌لای آثارش بر فواید اخلاقی و عملی تاریخ، بررسی اسباب و دلایل اعتلا و انحطاط فرهنگ‎ها، ارائه تصویری کامل از فرمانروایان، وقایع، جنگ‎ها، حوادث طبیعی و کاخ‎ها، بیان آداب و رسوم اجتماعی، ترسیم فلسفه‌ی سیاسی خویش در ضمن بیان حکایات تاریخی و ارائه‌ی نمونه‌ای از نثر زیبا تأکید کرده است.
    آثار افضل نموداری فشرده از تاریخ دردآور ایران در اعصار کهن است. بااین‌همه وی چندان که باید و شاید در میان تاریخ‎نگاران و ادیبان شناخته‌شده نیست. همین امر سبب شد که کتاب حاضر درباره‎ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‎ی سیاسی وی نوشته شود، تا زمینه‌های شناخت وی را برای کسانی که با آثار و زندگی این دبیر تاریخ‎نگار آشنایی کمتری دارند، فراهم نماید»<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص11</ref>.
    آثار افضل نموداری فشرده از تاریخ دردآور ایران در اعصار کهن است. بااین‌همه وی چندان که باید و شاید در میان تاریخ‌نگاران و ادیبان شناخته‌شده نیست. همین امر سبب شد که کتاب حاضر درباره‌ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‌ی سیاسی وی نوشته شود، تا زمینه‌های شناخت وی را برای کسانی که با آثار و زندگی این دبیر تاریخ‌نگار آشنایی کمتری دارند، فراهم نماید»<ref>ر.ک: پیشگفتار، ص11</ref>.


    محتوای مطالب کتاب، در شش بخش اصلی ارائه شده است؛ در بخش اول سال‎شمار وقایع عصر افضل بیان شده است. نویسنده در این بخش، اهم رویدادها از سال 530، یعنی تولد [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین کرمانی]] تا سال 619، یعنی ورود براق به کرمان و پایه‌گذاری سلسله قراختیاییان کرمان را که سال احتمالی درگذشت اوست، ذکر کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص13-23</ref>.
    محتوای مطالب کتاب، در شش بخش اصلی ارائه شده است؛ در بخش اول سال‎شمار وقایع عصر افضل بیان شده است. نویسنده در این بخش، اهم رویدادها از سال 530، یعنی تولد [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین کرمانی]] تا سال 619، یعنی ورود براق به کرمان و پایه‌گذاری سلسله قراختیاییان کرمان را که سال احتمالی درگذشت اوست، ذکر کرده است<ref>ر.ک: متن کتاب، ص13-23</ref>.


    سپس در بخش دوم، یعنی صفحات 25 تا 31 کتاب، به بیان زندگی او پرداخته است؛ «از جزییات زندگی وی، به‎خصوص از دوران جوانی‌اش، اطلاع چندانی در دست نیست. آنچه مسلم است آن است که وی از ندیمان و منشیان ملوک و امرای کرمان در دوره‎ی سلجوقیان و غزها بوده است و سه اثر ارزشمند به نام‎های «عقد العلی للموقف الأعلی»، «المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان» و رساله‌ای کوتاه به نام «صلاح الصحاح» از خود به‌جای گذاشته است»<ref>همان، ص25</ref>.
    سپس در بخش دوم، یعنی صفحات 25 تا 31 کتاب، به بیان زندگی او پرداخته است؛ «از جزییات زندگی وی، به‌خصوص از دوران جوانی‌اش، اطلاع چندانی در دست نیست. آنچه مسلم است آن است که وی از ندیمان و منشیان ملوک و امرای کرمان در دوره‌ی سلجوقیان و غزها بوده است و سه اثر ارزشمند به نام‎های «عقد العلی للموقف الأعلی»، «المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان» و رساله‌ای کوتاه به نام «صلاح الصحاح» از خود به‌جای گذاشته است»<ref>همان، ص25</ref>.


    در بخش سوم، روش و هدف تاریخ‎نگاری افضل، ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص33-38</ref>. او در صفحه 165 عقد العلی می‌نویسد: «پیش از من بنده، صاحب کلیله و دمنه و صاحب سندبادنامه آن رموز و حکایات را کسوت عبارت پوشیده‌اند و در حله‎ی براعت عرض داده‌اند. ناقدان که عقل ممیز و فاضلان که طبع مبرز دارند، اگر انصاف دهند، سمین سخن از غَثّ و جدید فضل از رثّ جدا کنند». همچنین در صفحه 52 بدائع الأزمان، می‌خوانیم: «غرض ما از این جمع، ذکر انقلاب دول و تبدیل ملوک است بر وجه کلی؛ اگر به ذکر جزویات وقایع و حوادث و انواع محن و فتن که در این مدت در کرمان افتاد، از عزل و تولیت وزرا و قبض و اطلاع امرا و آمدوشد غلامان و شکل‎های بدیع و کارهای قطیع و قتل‎های زریع و غارات شنیع اشتغال رود، این سواد، ده مجلد شود و این صورت بر وجه نمودار ایراد افتاد»<ref>همان، ص38</ref>.
    در بخش سوم، روش و هدف تاریخ‌نگاری افضل، ذکر شده است<ref>ر.ک: همان، ص33-38</ref>. او در صفحه 165 عقد العلی می‌نویسد: «پیش از من بنده، صاحب کلیله و دمنه و صاحب سندبادنامه آن رموز و حکایات را کسوت عبارت پوشیده‌اند و در حله‌ی براعت عرض داده‌اند. ناقدان که عقل ممیز و فاضلان که طبع مبرز دارند، اگر انصاف دهند، سمین سخن از غَثّ و جدید فضل از رثّ جدا کنند». همچنین در صفحه 52 بدائع الأزمان، می‌خوانیم: «غرض ما از این جمع، ذکر انقلاب دول و تبدیل ملوک است بر وجه کلی؛ اگر به ذکر جزویات وقایع و حوادث و انواع محن و فتن که در این مدت در کرمان افتاد، از عزل و تولیت وزرا و قبض و اطلاع امرا و آمدوشد غلامان و شکل‎های بدیع و کارهای قطیع و قتل‎های زریع و غارات شنیع اشتغال رود، این سواد، ده مجلد شود و این صورت بر وجه نمودار ایراد افتاد»<ref>همان، ص38</ref>.


    در بخش چهارم، نظام سیاسی پیشنهادی و اندیشه‌های سیاسی افضل بررسی می‌گردد؛ «نظام سیاسی مورد نظر افضل یک نظام نظری و آرمانی است که فقط می‌توان آن را در لابه‎لای آثار خردمندان یافت. شهریاران شهر افضل به‎هیچ‎نحو آراسته به این صفات نبوده‌اند و هیچ‎گونه تضمین مادی یا معنوی‌ای برای اجرای نظریه‌های آن روزگار قابل تصور نبوده است»<ref>همان، ص44</ref>. افضل در این بخش بر وجود 14 صفت در حاکم و اخلاقیاتی که حاکم باید از آنها پرهیز کند، تأکید می‌کند. او همچنین به 8 مورد از وظایف شهریاران نیز در این بخش اشاره می‌نماید: رفتار بر پایه عدالت و پرهیز از ستم، حسن سیاست، دیدار و همنشینی با عالمان و پرهیزکاران، اعراض از دنیا، عفت گفتار، مهربانی و مردم‎داری و نیکوکاری، حفظ وقار پادشاهی و آگاهی از اخبار ولایت و حال مردم<ref>ر.ک: همان، ص39-62</ref>.
    در بخش چهارم، نظام سیاسی پیشنهادی و اندیشه‌های سیاسی افضل بررسی می‌گردد؛ «نظام سیاسی مورد نظر افضل یک نظام نظری و آرمانی است که فقط می‌توان آن را در لابه‌لای آثار خردمندان یافت. شهریاران شهر افضل به‍‌هیچ‎نحو آراسته به این صفات نبوده‌اند و هیچ‎گونه تضمین مادی یا معنوی‌ای برای اجرای نظریه‌های آن روزگار قابل تصور نبوده است»<ref>همان، ص44</ref>. افضل در این بخش بر وجود 14 صفت در حاکم و اخلاقیاتی که حاکم باید از آنها پرهیز کند، تأکید می‌کند. او همچنین به 8 مورد از وظایف شهریاران نیز در این بخش اشاره می‌نماید: رفتار بر پایه عدالت و پرهیز از ستم، حسن سیاست، دیدار و همنشینی با عالمان و پرهیزکاران، اعراض از دنیا، عفت گفتار، مهربانی و مردم‌داری و نیکوکاری، حفظ وقار پادشاهی و آگاهی از اخبار ولایت و حال مردم<ref>ر.ک: همان، ص39-62</ref>.


    بازتاب فرهنگ عامه در آثار [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل کرمانی]]، بخش پنجم محتوای مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد. در این بخش به مباحثی چون: باورهای خرافی در آثار افضل، آداب و رسوم مردم و قوانین و آداب و رسوم حکومتی پرداخته می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص63-78</ref>.
    بازتاب فرهنگ عامه در آثار [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل کرمانی]]، بخش پنجم محتوای مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد. در این بخش به مباحثی چون: باورهای خرافی در آثار افضل، آداب و رسوم مردم و قوانین و آداب و رسوم حکومتی پرداخته می‌شود<ref>ر.ک: همان، ص63-78</ref>.


    در بخش ششم، بازنویسی آثار افضل در سه فصل مطرح می‌گردد؛ ابتدا بازنویسی عقد العلی ذکر می‌شود. سپس بدائع الأزمان في وقائع كرمان و پس از آن المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان. او کتاب سوم (المضاف إلی...) را در تکمیل مطالب کتاب دوم (بدائع الأزمان...) نگاشت. «آثار ا[[افضل‌الدین کرمانی، احمد|فضل کرمانی]] به نثر منشیانه و فنی نوشته شده است. گرایش به دشوارنویسی، بهره‌گیری از آرایش‎های گوناگون لفظی نظیر انواع سجع، جناس، ترصیع، تضمین و بهره‌گیری از مترادفات در کنار بهره‌گیری از صنایع معنوی نظیر کنایه، استعاره، مجاز، و صورت‎های گوناگون تشبیه سبب شده که دریافت معنا و درک پیام آثار او، امروزه برای خوانندگانی که با ادبیات آشنایی کامل ندارند، دشوار شود... در حقیقت تاریخ‎نگاری و گزارش وقایع، هدف دوم این تاریخ‎نگار کرمانی بوده است. وی آن‎گونه که خود بیان کرده، قصد داشته تا کتابی بنویسد که راهنمای اخلاقی و سیاسی زمامداران باشد و از نظر آرایش‎های ادبی با کلیله ودمنه و سندبادنامه و سایر آثار مصنوع نثر فارسی برابری کند»<ref>همان، ص79</ref>.
    در بخش ششم، بازنویسی آثار افضل در سه فصل مطرح می‌گردد؛ ابتدا بازنویسی عقد العلی ذکر می‌شود. سپس بدائع الأزمان في وقائع كرمان و پس از آن المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان. او کتاب سوم (المضاف إلی...) را در تکمیل مطالب کتاب دوم (بدائع الأزمان...) نگاشت. «آثار ا[[افضل‌الدین کرمانی، احمد|فضل کرمانی]] به نثر منشیانه و فنی نوشته شده است. گرایش به دشوارنویسی، بهره‌گیری از آرایش‌های گوناگون لفظی نظیر انواع سجع، جناس، ترصیع، تضمین و بهره‌گیری از مترادفات در کنار بهره‌گیری از صنایع معنوی نظیر کنایه، استعاره، مجاز، و صورت‎های گوناگون تشبیه سبب شده که دریافت معنا و درک پیام آثار او، امروزه برای خوانندگانی که با ادبیات آشنایی کامل ندارند، دشوار شود... در حقیقت تاریخ‌نگاری و گزارش وقایع، هدف دوم این تاریخ‌نگار کرمانی بوده است. وی آن‌گونه که خود بیان کرده، قصد داشته تا کتابی بنویسد که راهنمای اخلاقی و سیاسی زمامداران باشد و از نظر آرایش‌های ادبی با کلیله ودمنه و سندبادنامه و سایر آثار مصنوع نثر فارسی برابری کند»<ref>همان، ص79</ref>.


    ==وضعیت کتاب==
    ==وضعیت کتاب==
    فهرست مطالب در ابتدا و منابع و مآخذ در انتهای اثر ذکر شده است. کتاب «نامه افضل» به‌مناسبت کنگره بزرگداشت [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد کرمانی]] از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است. ناشر در مقدمه‌اش از تلاش‎های دکتر [[صرفي، محمد رضا|صرفی]] در راستای چاپ این اثر تشکر کرده است<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص10</ref>.
    فهرست مطالب در ابتدا و منابع و مآخذ در انتهای اثر ذکر شده است. کتاب «نامه افضل» به‌مناسبت کنگره بزرگداشت [[افضل‌الدین کرمانی، احمد|افضل‌الدین ابوحامد کرمانی]] از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است. ناشر در مقدمه‌اش از تلاش‌های دکتر [[صرفي، محمد رضا|صرفی]] در راستای چاپ این اثر تشکر کرده است<ref>ر.ک: اهدائیه کتاب، ص10</ref>.


    در صفحه 12 پیشگفتار کتاب، از برخی افراد که در راستای جمع و نشر این کتاب، یاری‌گر بوده‌اند، تشکر شده است. پس از ذکر منابع و مآخذ، لیستی از کتاب‌های منتشرشده در مرکز چاپ و نشر دانشگاه شهید باهنر کرمان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص245-246</ref>.
    در صفحه 12 پیشگفتار کتاب، از برخی افراد که در راستای جمع و نشر این کتاب، یاری‌گر بوده‌اند، تشکر شده است. پس از ذکر منابع و مآخذ، لیستی از کتاب‌های منتشرشده در مرکز چاپ و نشر دانشگاه شهید باهنر کرمان آمده است<ref>ر.ک: همان، ص245-246</ref>.
    خط ۶۹: خط ۷۰:
       
       
    ==وابسته‌ها==  
    ==وابسته‌ها==  
    {{وابسته‌ها}}


    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    خط ۷۵: خط ۷۷:
       
       
    [[رده:تاریخ ایران]]
    [[رده:تاریخ ایران]]
    [[رده:25 خرداد الی 24 تیر]]
    [[رده:سال97-1خرداد الی31]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۳۷

    ‏نامه‌های افضل کرمانی
    نامه‌های افضل کرمانی
    پدیدآورانافضل‌الدین کرمانی، احمد (نویسنده) صرفي، محمد رضا (گردآورنده)
    ناشردانشگاه شهيد باهنر کرمان
    مکان نشرايران - کرمان
    سال نشرمجلد1: 1383ش ,
    موضوعافضل‌الدين کرماني، احمد بن حامد، قرن 6ق.

    ايران - تاريخ - سلجوقيان، 429 - 590ق.

    ايران - تاريخ - غزنويان، 351 - 582ق.

    کرمان - تاريخ
    زبانفارسی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏‏DSR‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏ ‎‏آ‎‏25
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    نامه‌های افضل کرمانی، به کوشش محمدرضا صرفی، کتابی است به زبان فارسی در یک جلد، درباره‌ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‌ی سیاسی افضل‌الدین احمد بن حامد کرمانی. این اثر، با همکاری انتشارات دانشگاه شهید باهنر کرمان و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است.

    ساختار

    کتاب، دارای اهدائیه، مقدمه ناشر به قلم علی ملانوری (مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و دبیر وقت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان)، پیشگفتار و محتوای مطالب در شش فصل اصلی است. اکثر منابع کتاب (به‌استثنای چند منبع عربی)، فارسی (اصل یا ترجمه) است. برخی منابع پس از قرآن کریم، عبارتند از: لسان العرب ابن منظور، سه کتاب افضل کرمانی، دیوان خاقانی، لغتن‌مه دهخدا، تاریخ در ترازو و همچنین یادداشت و اندیشه‌های عبدالحسین زرین‌کوب، تاریخ ادبیات در ایران ذبیح‌الله صفا و..[۱].

    گزارش محتوا

    در اهدائیه کتاب آمده: «تقدیم به روح بلند افضلی‌پور؛ آنکه تمام هستی‌اش را وقف دانایی نمود و جاودانه شد»[۲].

    در مقدمه علی ملانوری، درباره شهر کرمان و اهمیت آن و سهم عمده‌اش در غنای فرهنگی کشور صحبت شده و از افرادی نام برده شده که با گام نهادن در عرصه علم و دانایی و خلق آثار سودمند، نام خود را بر پیشانی تاریخ فرهنگ کشور ثبت کرده‌اند. افضل‌الدین ابوحامد کرمانی، نیز در زمره همان بزرگان شمرده شده است[۳].

    «افضل‌الدین ابوحامد احمد بن حامد کرمانی، تاریخ‌نگار و پزشک برجسته کرمانی در قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم هجری است... [او] در طی 85 سال حیات خود، شاهد وقایع دردآور و خون‌باری در دیار کرمان بوده است.

    افضل، حاصل مشاهدات خود را در سه کتاب تاریخی... ثبت کرده است... افضل را بیهقی کرمان دانسته‌اند. شیوه‌ی تاریخ‌نگاری وی همان شیوه‌ی تاریخ‌نگاری سنتی ایران‌زمین است. وی هدف خود را از تاریخ‌نگاری در چند نکته خلاصه کرده است که عبارتند از: تحریض بر اخلاق حمیده، عبرت‌انگیزی، شکر انقضای دوران محنت و زنده کردن یاد و خاطره‌ی زمامداران عادل. وی همچنین در لابه‌لای آثارش بر فواید اخلاقی و عملی تاریخ، بررسی اسباب و دلایل اعتلا و انحطاط فرهنگ‎ها، ارائه تصویری کامل از فرمانروایان، وقایع، جنگ‎ها، حوادث طبیعی و کاخ‎ها، بیان آداب و رسوم اجتماعی، ترسیم فلسفه‌ی سیاسی خویش در ضمن بیان حکایات تاریخی و ارائه‌ی نمونه‌ای از نثر زیبا تأکید کرده است. آثار افضل نموداری فشرده از تاریخ دردآور ایران در اعصار کهن است. بااین‌همه وی چندان که باید و شاید در میان تاریخ‌نگاران و ادیبان شناخته‌شده نیست. همین امر سبب شد که کتاب حاضر درباره‌ی زندگی، آثار، افکار، تاریخ عصر و فلسلفه‌ی سیاسی وی نوشته شود، تا زمینه‌های شناخت وی را برای کسانی که با آثار و زندگی این دبیر تاریخ‌نگار آشنایی کمتری دارند، فراهم نماید»[۴].

    محتوای مطالب کتاب، در شش بخش اصلی ارائه شده است؛ در بخش اول سال‎شمار وقایع عصر افضل بیان شده است. نویسنده در این بخش، اهم رویدادها از سال 530، یعنی تولد افضل‌الدین کرمانی تا سال 619، یعنی ورود براق به کرمان و پایه‌گذاری سلسله قراختیاییان کرمان را که سال احتمالی درگذشت اوست، ذکر کرده است[۵].

    سپس در بخش دوم، یعنی صفحات 25 تا 31 کتاب، به بیان زندگی او پرداخته است؛ «از جزییات زندگی وی، به‌خصوص از دوران جوانی‌اش، اطلاع چندانی در دست نیست. آنچه مسلم است آن است که وی از ندیمان و منشیان ملوک و امرای کرمان در دوره‌ی سلجوقیان و غزها بوده است و سه اثر ارزشمند به نام‎های «عقد العلی للموقف الأعلی»، «المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان» و رساله‌ای کوتاه به نام «صلاح الصحاح» از خود به‌جای گذاشته است»[۶].

    در بخش سوم، روش و هدف تاریخ‌نگاری افضل، ذکر شده است[۷]. او در صفحه 165 عقد العلی می‌نویسد: «پیش از من بنده، صاحب کلیله و دمنه و صاحب سندبادنامه آن رموز و حکایات را کسوت عبارت پوشیده‌اند و در حله‌ی براعت عرض داده‌اند. ناقدان که عقل ممیز و فاضلان که طبع مبرز دارند، اگر انصاف دهند، سمین سخن از غَثّ و جدید فضل از رثّ جدا کنند». همچنین در صفحه 52 بدائع الأزمان، می‌خوانیم: «غرض ما از این جمع، ذکر انقلاب دول و تبدیل ملوک است بر وجه کلی؛ اگر به ذکر جزویات وقایع و حوادث و انواع محن و فتن که در این مدت در کرمان افتاد، از عزل و تولیت وزرا و قبض و اطلاع امرا و آمدوشد غلامان و شکل‎های بدیع و کارهای قطیع و قتل‎های زریع و غارات شنیع اشتغال رود، این سواد، ده مجلد شود و این صورت بر وجه نمودار ایراد افتاد»[۸].

    در بخش چهارم، نظام سیاسی پیشنهادی و اندیشه‌های سیاسی افضل بررسی می‌گردد؛ «نظام سیاسی مورد نظر افضل یک نظام نظری و آرمانی است که فقط می‌توان آن را در لابه‌لای آثار خردمندان یافت. شهریاران شهر افضل به‍‌هیچ‎نحو آراسته به این صفات نبوده‌اند و هیچ‎گونه تضمین مادی یا معنوی‌ای برای اجرای نظریه‌های آن روزگار قابل تصور نبوده است»[۹]. افضل در این بخش بر وجود 14 صفت در حاکم و اخلاقیاتی که حاکم باید از آنها پرهیز کند، تأکید می‌کند. او همچنین به 8 مورد از وظایف شهریاران نیز در این بخش اشاره می‌نماید: رفتار بر پایه عدالت و پرهیز از ستم، حسن سیاست، دیدار و همنشینی با عالمان و پرهیزکاران، اعراض از دنیا، عفت گفتار، مهربانی و مردم‌داری و نیکوکاری، حفظ وقار پادشاهی و آگاهی از اخبار ولایت و حال مردم[۱۰].

    بازتاب فرهنگ عامه در آثار افضل کرمانی، بخش پنجم محتوای مطالب کتاب را تشکیل می‌دهد. در این بخش به مباحثی چون: باورهای خرافی در آثار افضل، آداب و رسوم مردم و قوانین و آداب و رسوم حکومتی پرداخته می‌شود[۱۱].

    در بخش ششم، بازنویسی آثار افضل در سه فصل مطرح می‌گردد؛ ابتدا بازنویسی عقد العلی ذکر می‌شود. سپس بدائع الأزمان في وقائع كرمان و پس از آن المضاف إلی بدائع الأزمان في وقائع كرمان. او کتاب سوم (المضاف إلی...) را در تکمیل مطالب کتاب دوم (بدائع الأزمان...) نگاشت. «آثار افضل کرمانی به نثر منشیانه و فنی نوشته شده است. گرایش به دشوارنویسی، بهره‌گیری از آرایش‌های گوناگون لفظی نظیر انواع سجع، جناس، ترصیع، تضمین و بهره‌گیری از مترادفات در کنار بهره‌گیری از صنایع معنوی نظیر کنایه، استعاره، مجاز، و صورت‎های گوناگون تشبیه سبب شده که دریافت معنا و درک پیام آثار او، امروزه برای خوانندگانی که با ادبیات آشنایی کامل ندارند، دشوار شود... در حقیقت تاریخ‌نگاری و گزارش وقایع، هدف دوم این تاریخ‌نگار کرمانی بوده است. وی آن‌گونه که خود بیان کرده، قصد داشته تا کتابی بنویسد که راهنمای اخلاقی و سیاسی زمامداران باشد و از نظر آرایش‌های ادبی با کلیله ودمنه و سندبادنامه و سایر آثار مصنوع نثر فارسی برابری کند»[۱۲].

    وضعیت کتاب

    فهرست مطالب در ابتدا و منابع و مآخذ در انتهای اثر ذکر شده است. کتاب «نامه افضل» به‌مناسبت کنگره بزرگداشت افضل‌الدین ابوحامد کرمانی از سوی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی استان کرمان چاپ شده است. ناشر در مقدمه‌اش از تلاش‌های دکتر صرفی در راستای چاپ این اثر تشکر کرده است[۱۳].

    در صفحه 12 پیشگفتار کتاب، از برخی افراد که در راستای جمع و نشر این کتاب، یاری‌گر بوده‌اند، تشکر شده است. پس از ذکر منابع و مآخذ، لیستی از کتاب‌های منتشرشده در مرکز چاپ و نشر دانشگاه شهید باهنر کرمان آمده است[۱۴].

    پانویس

    1. ر.ک: منابع کتاب، ص243-244
    2. ر.ک: اهدائیه کتاب، ص5
    3. ر.ک: اهدائیه کتاب، ص5
    4. ر.ک: پیشگفتار، ص11
    5. ر.ک: متن کتاب، ص13-23
    6. همان، ص25
    7. ر.ک: همان، ص33-38
    8. همان، ص38
    9. همان، ص44
    10. ر.ک: همان، ص39-62
    11. ر.ک: همان، ص63-78
    12. همان، ص79
    13. ر.ک: اهدائیه کتاب، ص10
    14. ر.ک: همان، ص245-246

    منابع مقاله

    مقدمه و متن کتاب.

    وابسته‌ها