المسائل السفرية في النحو

المسائل السفرية في النحو
پدیدآوران	ابن هشام، عبدالله بن یوسف (نويسنده) ضامن، حاتم صالح (محقق)
ناشر	مؤسسة الرسالة
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1403ق - 1983م
چاپ	1
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ش 29ئ 56 6151 PJ
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

المسائل السفرية في النحو، اثر ابن هشام انصاری (متوفی 761ق)، رساله‌ای است کوتاه و مختصر پیرامون برخی از مسائل علم نحو که با تحقیق حاتم صالح ضامن منتشر شده است.

یکی از ویژگی‌های کتاب حاضر، آن است که در نسخ مختلف، اسامی متفاوتی برای آن ذکر شده است؛ به‌گونه‌ای که این کتاب در نسخه لیدن با عنوان «مسائل في النحو و أجوبتها»، در نسخه برلین و دارالکتب المصریه تحت عنوان «رسالة في انتصاب لغة و فضلا و خلافا و أيضا و هلم جرا»، در نسخه دارالکتب الوطنیه تونس با نام «رسالة في توجيه النصب» و در سایر نسخ، بدون عنوان آمده است. محقق نیز در این اثر حاضر، نام «المسائل السفرية فی النحو» را برای کتاب برگزیده و دلایل آن را چنین ذکر کرده است:

1. این نام را سیوطی در «البغية»، ابن عماد «شذرات الذهب»، حاجی خلیفه در «الكشف» و اسماعیل پاشا در «هدية العارفین» برگزیده‌اند.
2. اصحاب تراجم و کسانی که شرح حال نویسنده را ذکر کرده‌اند، اسامی دیگری برای این رساله ذکر نکرده‌اند.
3. ابن هشام در ابتدای رساله آورده است که آن را در پاسخ به سؤالی که در ابتدای سفر از او پرسیده بودند، نوشته است.

ابن هشام در این کتاب، عباراتی را که در عرف مردم مشهور و معروف بوده، اما در آن‌ها، اختلاف نظر وجود دارد، مورد بحث و بررسی قرار داده و سپس، دیدگاه‌ها و نظریات علما و نحویون بصره و کوفه را درباره آنها، بیان نموده است. از جمله ویژگی‌های بارز کتاب، این است که وی تنها به ذکر نظریات و دیدگاه‌ها بسنده نکرده، بلکه درباره هریک از آنها، به ذکر دلیل پرداخته و به‌منظور تثبیت ادله خود، به قرآن کریم، احادیث شریف و اشعار عرب، استشهاد نموده است.

یکی از اموری که باعث اهمیت کتاب می‌شود، این است که ابن هشام در این رساله، علی‌رغم حجم کم و مطالب مختصر آن، از منابع و مصادر فراوانی استفاده نموده و به آنها، اشاره کرده است که از جمله آنها، عبارتند از: «الزاهر» ابن انباری، «مختصر الزاهر» زجاجی، «الصحاح» جوهری، «المحکم» ابن سیده، «شرح مشكلات الوسيط» ابن صلاح و «امالی» ابن حاجب. علاوه بر این، وی از سیبویه، خلیل، اخفش، ابن سکیت، زجاج، ابوعلی فارسی، ابن جنی، زمخشری، شاطبی، ابوشامه مقدسی، ابن عصفور، ابن مالک و ابن حیان نیز مطالبی را نقل کرده، ولی به نام کتاب آنها، اشاره‌ای نکرده است.

منابع مقاله

مقدمه محقق.