العمدة في أصول‌الدين: تفاوت میان نسخه‌ها

| عنوان =‏العمدة في أصول الدين

| عنوان‌های دیگر =العمدة في أصول الدين (نسفي)

'''العمدة في أصول الدين''' اثر [[نسفی، عبدالله بن احمد|ابوالبرکات، عبدالله بن احمد نسفی]] (متوفی 701ق) کتابی است به زبان عربی در یک جلد با موضوع کلام اسلامی و عقاید اهل سنت. در واقع کتابی است در توحید یا اصول دین یا علم کلام و در کل، ردی است بر معتزله.

شاید بتوان گفت: کتاب «العمدة في أصول الدين» آینه مختصر کتاب «[[تبصرة الأدلة في أصول‌الدين علی طريقة الإمام أبي‌منصور الماتريدي|تبصرة الأدلة]]» [[نسفی، میمون بن محمد|ابومعین نسفی]] است؛ بلکه تبصره را می‌توان فهرست مفصل این کتاب شمرد. در این اثر، همان ترتیب ارائه مباحث بلکه همان ترتیب ابواب و فصولی را شاهدیم که در «التبصرة» شاهدیم. بااین‌حال، ایجاز این اثر، از ارزش آن نمی‌کاهد و برای کسانی خوب است که نمی‌خواهند خیلی در مباحث تفصیلی عمیق شوند و منظورشان مرور سریعی از آرای اهل سنت و جماعت، به‌ویژه ماتریدیان است.

محقق، مقدمه کتاب را با ستایش خدای متعال و پیامبر اکرم(ص) و خاندان و اصحاب ایشان آغاز می‌کند. سپس خدا را به خاطر اینکه ابوحنیفه نعمان (متوفی 150ق) را مقتدای شریعت و قائد امت قرار داده و علوم را به دست او میان مسلمین آشکار کرده و در میان مؤمنین نشر داده و احکام شرعی را از اسلاف گرفته و به اخلاف رسانده، شکر می‌کند. سپس می‌نویسد: برادران! بدانید که علوم زیادند و عمرها کوتاه. پس بهتر است که عمر در أهم علوم صرف شود و به نفع بردن از اعم بپردازیم. کتاب «العمدة في أصول الدين» دارای اهمیت خاصی است زیرا حجم کوچکی از میراث عظیمی را به نمایش می‌گذارد که تاکنون چیز زیادی از آن ارائه نشده است؛ و آن میراث عظیم، میراث مکتب ماتریدی در علم کلام است. مکتب ماتریدی از مکاتب بزرگ اهل سنت و جماعت است و پا‎به‌پای مکتب اشعری می‌آید. الا اینکه اوضاع سیاسی و عقیدتی بیشتر با انتشار آرای اشعریان از اهل سنت یار بوده تا ماتریدیان. تا چندی پیش، کتاب شرح عقاید نسفیه نجم‌الدین ابوحفص عمر بن محمد نسفی (متوفی 537ق) برای طلاب تدریس می‌شد؛ این کتاب شامل افکار اهل سنت و جماعت بود و به مکتب ماتریدیه یا اشعریان تخصیص نداشت. ازاین‌رو به نظر محقق آمده که به هدف کشف از میراث این مکتب بر نشر برخی از این تصانیف، اقدام کند. او این کار را حق واجب و فرض لازم بر خود دانسته و سعی کرده با تمام مشغله‌هایی که داشته و مشکلاتی مانند کمبود قصور ماده این صناعت و... در حد طاقت و وسعش بر این امر بکوشد.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38970/1/3 ر.ک: مقدمه محقق، ص3-4]</ref>

العمدة في أصول الدين، کتابی است در توحید یا اصول دین یا علم کلام و در کل، ردی است بر معتزله و ارائه‌ای است از مذهب اهل سنت و جماعت. در خطبه کتاب چنین آمده است: «جمعت في هذا المختصر عمدة عقائد أهل السنّة و الجماعة قدس‌الله‌ارواحهم اجابة للسائلین و صونا لهم من عقائد المبطلين»؛ یعنی در این مختصر، عمده عقاید اهل سنت و جماعت را جمع کرده‌ام تا پاسخی بر سؤالات پرسشگران باشد و عقایدشان از دست باطل‌گرایان، در امان باشد. وی سپس در اعتماد بر شرح عمده می‌نویسد: «لما رأیت المهم مائلة الی العمدة التی صنفتها فی بیان عقیدة اهل السنة و الجماعة و هی و إن کانت مشحونة بالروایات غیر خالیة عن الذّرایات، فهی مفتقرة الی شرح موضح للمشکلات مبین للمعضلات، أردت أن أجمع کتابا فیه شرح مسائلها و بسط دلائلها بتوفیق خالق العباد مسمّی بالاعتماد فی الاعتقاد و الله کافی من توکّل علیه و معین من فوّض اموره الیه و هو حسبی و نعم المعین». ظاهراً شیوه [[نسفی، عبدالله بن احمد|نسفی]] در «العمدة» بعد از وی، در سایر کتاب‌های کلامی حنفی و شافعی یا ماتریدی و اشعری، رواج پیدا کرده است. این روش را می‌توان در شش مورد زیر خلاصه کرد:

می‌توان گفت: کتاب «العمدة في أصول الدين» آینه مختصر کتاب «[[تبصرة الأدلة في أصول‌الدين علی طريقة الإمام أبي‌منصور الماتريدي|تبصرة الأدلة]]» [[نسفی، میمون بن محمد|ابومعین نسفی]] است. بلکه تبصره را می‌توان فهرست مفصل این کتاب شمرد. در این اثر، همان ترتیب ارائه مباحث بلکه همان ترتیب ابواب و فصولی را شاهدیم که در «التبصرة» شاهدیم. بااین‌حال، ایجاز این اثر، از ارزش آن نمی‌کاهد و برای کسانی خوب است که نمی‌خواهند خیلی در مباحث تفصیلی عمیق شوند و منظورشان مرور سریعی از آرای اهل سنت و جماعت، به‌ویژه ماتریدیان است.<ref>[https://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/38970/1/62 ر.ک: همان]</ref>