حوزه‌های علمیه شیعه در گستره جهان

حوزه های علمیه شیعه در گستره جهان

نام کتاب	حوزه های علمیه شیعه در گستره جهان
نام های دیگر کتاب
پدیدآورندگان	پژوهشکده باقر العلوم (تهيه کننده) سید کباری، علیرضا (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏7‎‏/‎‏4‎‏ ‎‏/‎‏س‎‏9‎‏ح‎‏9‎‏
موضوع	حوزه‎های علمیه - تاریخ مجتهدان و علما - سرگذشت نامه مرجعیت
ناشر	امير کبير
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر
کد اتوماسیون	12269

معرفى اجمالى

«حوزه‌هاى علميه شيعه در گستره جهان»، تأليف سيد عليرضا سيدكبارى، تاريخچه‌ى فشرده‌اى از حوزه‌هاى علميه شيعى و دستاوردهاى علمى آنها به زبان فارسى است.

ساختار

كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و ده فصل است. نويسنده تلاش كرده است كه از كتب، مجلات و نشريات، اطلاعات و مطالب مفيد را استخراج و به زبان امروزين ارائه نمايد.

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه، مى‌نويسد: «حوزه‌هاى علميه شيعه از نخستين لحظات دعوت نبوى شروع به فعاليت نمود و در عصر امامت به اوج شكوفايى رسيد و پس از عصر حضور در ايام غيبت به تلاش علمى و فرهنگى خويش ادامه داد... كتاب حاضر، كوششى در جهت شناسايى حوزه‌هاى دينى و گستره‌ى فعاليت آنها، گزارشى است از پانزده قرن تكاپوى علمى، فرهنگى و سياسى و مقدمه‌اى است بر تاريخ حوزه‌هاى علميه شيعه، تا مبانى فكرى و شيوه‌هاى علمى و عملى آن تبيين و شناسايى گردد» (مقدمه، ص 9 - 11).

اگرچه به لحاظ اهميت، حوزه‌هاى علميه كوفه و بغداد بر ساير حوزه‌ها مقدم هستند، اما نويسنده سعى كرده است در حركتى گام‌به‌گام حوزه‌هاى علميه را از عصر رسالت و امامت تا غيبت كبرى مورد بحث قرار دهد؛ لذا حوزه علميه مكه و مدينه كه مركز پيدايش حوزه‌هاى فكرى اسلام محسوب مى‌شوند، پيش از حوزه‌هاى كوفه و بغداد و كاظمين مورد بحث قرار گرفته‌اند.

مطالب مطرح‌شده در فصول مختلف كتاب، به‌اختصار بدين شرح است:

1. نويسنده، مباحث فصل اول را با نقل مختصرى از دعوت پيامبر(ص) و ايمان آوردن على(ع) به‌عنوان اولين ايمان‌آورنده به دين اسلام و جانشين پيامبر آغاز كرده است. وى سپس به نزول آيات قرآن كريم و معرفى آيات الأحكام پرداخته و در بخشى از اين فصل در جداولى، مباحث فقهى را در 45 عنوان مطرح و آيات هر موضوع را در برابر آن ذكر كرده است. در ادامه اين فصل به‌اختصار به وضعيت تشيع در عصر امامت و عصر غيبت اشاره شده است (متن كتاب، ص 13 - 24).

2. در فصل دوم، وضعيت آموزشى حوزه‌هاى علميه مورد بررسى قرار گرفته است. فلسفه تعليم و تعلّم در اسلام، علوم اسلامى و بنيان‌گذاران آن، ادبيات اسلامى، علوم قرآنى، علم الحديث، اصول فقه و فقه و علوم ديگر اسلامى به‌تفكيك مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به‌عنوان مثال در علم فقه اسلامى نام 221 فقيه شيعى با ذكر كتب فقهى آنها آورده شده است. اين بخش با نام شيخ صدوق و مفيد آغاز و به نام امام خمينى(ره) و آثار ايشان ختم شده است (همان، ص 25 - 100).

3. نويسنده در فصل سوم، به تبيين فعاليت‌هاى حوزه‌هاى شيعى در ابعاد تحقيق، تدريس و تبليغ پرداخته است. از بخش‌هاى جالبى كه در اين بخش از كتاب توجه خواننده را به خود جلب مى‌كند جداولى است كه در آنها اسامى روزنامه‌ها و مجلاتى كه به مديريت عالمان دينى شيعه در ايران و خارج از كشور منتشر شده با ذكر محل و تاريخ نشر آورده شده است. اين اطلاعات، حاكى از فعاليت روحانيت شيعى در حوزه‌هاى مختلف فرهنگى است (همان، ص 101 - 126).

4. در فصل چهارم، چگونگى شكل‌گيرى و رشد و بالندگى حوزه‌هاى شيعى مورد بررسى قرار گرفته است. مطالعه اين بخش از كتاب بر اساس كشور بوده و به ترتيب حجاز، عراق، لبنان، سوريه، ايران مطالعه و به ازبكستان ختم شده است. به‌طور خلاصه در باره 13 كشور به‌تفكيكِ مهم‌ترين مراكز علمى، اطلاعات ارزشمندى از حوزه‌هاى علميه، علما و آثار منتشره آنها ارائه شده است (همان، ص 127 - 732).

5. در فصل پنجم، رابطه حوزه علميه با مرجعيت و رهبرى مورد بحث قرار گرفته است. نويسنده ابتدا فلسفه سياسى اسلام را به‌عنوان يك بحث زيربنايى مطرح كرده است. سپس به تبيين نيابت خاص و عام از حضرت مهدى(عج) در زمان غيبت پرداخته و تأكيد كرده است كه از نخستين روزهاى غيبت امام مهدى(عج) فقيهان وارسته و آگاه، رهبرى شيعيان را بر عهده داشته‌اند. وى در بخش ديگرى از اين فصل با تأكيد بر اينكه لزوم تشكيل حكومت اسلامى در عصر غيبت بر عهده ولى فقيه است، به عدم دستيابى علماى شيعه به شرايط لازم براى تشكيل حكومت اشاره كرده است. امام خمينى(ره) تنها كسى است كه در دروس اجتهادى خويش «لزوم انقلاب اسلامى» را مطرح نمود و آرمان خويش را با انقلاب اسلامى جامه تحقق پوشاند (همان، ص 733 - 758).

6. در فصل ششم، حوزه‌ها و ضرورت‌ها مورد بحث قرار گرفته است. مباحثى پيرامون كتب درسى حوزه، ضرورت تحول در نظام آموزشى و گسترش تبليغات، از جمله مباحث مطرح‌شده در اين فصل است (همان، ص 759 - 770).

7. در فصل هفتم، شيوه گزينش و آموزش طلاب غير ايرانى در حوزه علميه قم بيان و در آخر نيز مطلب كوتاهى در باره شهداى طلاب غير ايرانى در طى جنگ تحميلى نوشته شده است (همان، 771 - 774).

8. فصل هشتم، به بررسى مسائل اقتصادى حوزه‌هاى علميه اختصاص دارد. تأكيد بر سازمان‌دهى بودجه حوزه و اخذ وجوهات شرعى و بهبود اوضاع معيشتى طلاب، مباحث اين بخش را تشكيل مى‌دهد (همان، ص 775 - 780).

9. نويسنده در فصل نهم با عنوان «خون حوزه»، شمارى از قيام‌هاى شيعى و نهضت‌هايى را كه تحت رهبرى حوزه‌هاى علميه و روحانيت شيعه به انجام رسيده و دانشمندان و فرزانگانى در اين راه به شهادت رسيده‌اند، نام برده است (همان، ص 781 - 830).

10. سيدكبارى در آخرين فصل كتاب با عنوان آرمان‌ها و كاميابى‌ها، تداوم حركت انبيا و اصلاح جامعه از هرگونه آلودگى فرهنگى و احياى ارزش‌هاى الهى و ايجاد زمينه ظهور امام مهدى(عج) را از جمله آرمان‌هاى حوزه‌هاى علميه شيعه برمى‌شمارد. همچنين پيروزى انقلاب اسلامى ايران و نهضت‌هاى اسلامى افغانستان و لبنان و پاكستان و همچنين اسلام‌پذيرى اروپا و آمريكا و چين و استراليا را از جمله كاميابى‌هاى حوزه‌هاى علميه شيعه در چهارده قرن تلاش مستمر دانسته است (همان، ص 831 - 835).

وضعيت كتاب

فهرست مطالب در ابتداى كتاب و فهرست منابع در انتهاى آن آمده است. آدرس مطالب، در پاورقى ذكر شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.

پیوندها

مطالعه کتاب حوزه های علمیه شیعه در گستره جهان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور