تطبيقات الوافي في النحو و الصرف: تفاوت میان نسخه‌ها

    از ویکی‌نور
    جز (جایگزینی متن - ' »' به '»')
    جز (جایگزینی متن - '.↵↵↵↵رده:کتاب‌شناسی' به '. ==وابسته‌ها== {{وابسته‌ها}} رده:کتاب‌شناسی')
     
    (۱۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
    خط ۱: خط ۱:
    <div class='wikiInfo'>
    {{جعبه اطلاعات کتاب
    [[پرونده:NUR15378J1.jpg|بندانگشتی|تطبیقات الوافي في النحو و الصرف]]
    | تصویر =NUR15378J1.jpg
    {| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
    | عنوان =تطبیقات الوافي في النحو و الصرف
    |+ |
    | عنوان‌های دیگر =
    |-
    | پدیدآوران =  
    ! نام کتاب!! data-type='bookName'|تطبیقات الوافي في النحو و الصرف
    [[مغنیه، حبیب یوسف]] (نویسنده)
    |-
    | زبان =عربی
    |نام های دیگر کتاب
    | کد کنگره =‏PJ‎‏ ‎‏6141‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ت‎‏6
    |data-type='otherBookNames'|
    | موضوع =
    |-
    زبان عربی - صرف و نحو
    |پدیدآورندگان
    |data-type='authors'|[[مغنیه، حبیب یوسف]] (نويسنده)
    |-
    |زبان  
    |data-type='language'|عربی
    |-
    |کد کنگره  
    |data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏PJ‎‏ ‎‏6141‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ت‎‏6
    |-
    |موضوع  
    |data-type='subject'|زبان عربی - صرف و نحو


    زبان عربی - مسایل، تمرین‏ها و غیره
    زبان عربی - مسایل، تمرین‏ها و غیره
    |-
    | ناشر =
    |ناشر  
    دار و مکتبة الهلال
    |data-type='publisher'|دار و مکتبة الهلال
    | مکان نشر =بیروت - لبنان
    |-
    | سال نشر = 2005 م
    |مکان نشر  
    |data-type='publishPlace'|بیروت - لبنان
    |-
    |سال نشر  
    |data-type='publishYear'| 2005 م
    |-class='articleCode'
    |کد اتوماسیون
    |data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE15378AUTOMATIONCODE
    |}
    </div>


    | کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE15378AUTOMATIONCODE
    | چاپ =1
    | شابک =9953-75-093-9
    | تعداد جلد =1
    | کتابخانۀ دیجیتال نور =15378
    | کتابخوان همراه نور =15378
    | کد پدیدآور =
    | پس از =
    | پیش از =
    }}


    == معرفى اجمالى ==
    '''تطبيقات الوافي'''، از آثار علمى مرحوم دكتر حبيب يوسف مغنيه (درگذشته 2012م)، استاد دانشگاه لبنان است كه در آن به‌صورت آموزشى و كاربردى مباحث گوناگون نحوى و صرفى توضيح داده شده است. نام كامل كتاب حاضر، «تطبيقات الوافي في النحو و الصرف» است و شامل يك دوره كامل صرف و نحو مى‌شود. مخاطبان اين اثر، عبارت از دانشجويان تحصيلات تكميلى و همه علاقه‌مندان به زبان و ادبيات عربى و كاربرد آن در سطح متوسط و پيشرفته هستند. از امتيازهاى اين اثر، كوشش علمى و موفق در آموزش كاربردى صرف و نحو عربى بر اساس قرآن، روايات، شعر و نثر عربى قديم و معاصر است. امتياز ديگر اين كتاب، آن است كه بعد از نگارش كتاب «الوافي في النحو و الصرف» و بعد از سال‌ها تدريس و با بهره‌مندى از تجربيات گذشته، به‌تدريج تكميل شده و سامان يافته است.
    '''تطبيقات الوافي'''، از آثار علمى مرحوم دكتر حبيب يوسف مغنيه (درگذشته 2012م)، استاد دانشگاه لبنان است كه در آن به‌صورت آموزشى و كاربردى مباحث گوناگون نحوى و صرفى توضيح داده شده است. نام كامل كتاب حاضر، «تطبيقات الوافي في النحو و الصرف» است و شامل يك دوره كامل صرف و نحو مى‌شود. مخاطبان اين اثر، عبارت از دانشجويان تحصيلات تكميلى و همه علاقه‌مندان به زبان و ادبيات عربى و كاربرد آن در سطح متوسط و پيشرفته هستند. از امتيازهاى اين اثر، كوشش علمى و موفق در آموزش كاربردى صرف و نحو عربى بر اساس قرآن، روايات، شعر و نثر عربى قديم و معاصر است. امتياز ديگر اين كتاب، آن است كه بعد از نگارش كتاب «الوافي في النحو و الصرف» و بعد از سال‌ها تدريس و با بهره‌مندى از تجربيات گذشته، به‌تدريج تكميل شده و سامان يافته است.


    == ساختار ==
    == ساختار ==
    در اين اثر، همه مباحث صرفى و نحوى از آغاز تا انجام در 15 شماره مطرح شده، بدون آنكه نام فصل يا بخش براى آن قرار داده شود. مباحث از حروف و كلمه و كلام و اقسام آن، شروع شده و با مباحثى چون اسماء و ضمائر و مبتدا و خبر و نواسخ و... ادامه يافته و با اعراب جمله‌ها پايان يافته است.
    در اين اثر، همه مباحث صرفى و نحوى از آغاز تا انجام در 15 شماره مطرح شده، بدون آنكه نام فصل يا بخش براى آن قرار داده شود. مباحث از حروف و كلمه و كلام و اقسام آن، شروع شده و با مباحثى چون اسماء و ضمائر و مبتدا و خبر و نواسخ و... ادامه يافته و با اعراب جمله‌ها پايان يافته است.


    == گزارش محتوا ==
    == گزارش محتوا ==
    در مورد روش و محتواى كتاب حاضر، چند نكته گفتنى است:
    در مورد روش و محتواى كتاب حاضر، چند نكته گفتنى است:


    #نويسنده در گذشته كتابى به نام «الوافي في النحو و الصرف» نوشته كه در سال 2001م، منتشر شده و بعد كتاب حاضر را براى تكميل آن و تمرين و ممارست بيشتر مخاطبان فراهم آورده است. او تأكيد كرده است كه دو كتاب مذكور، ثمره بيش از سى و دو سال تجربه تدريس زبان و ادبيات عربى در دانشگاه‌ها است. اين كتاب، مشتمل بر همه تمرين‌هايى است كه متناسب با بحث‌هاى كتاب «الوافي في النحو و الصرف» لازم است و همچنين بر طبق نظم و ترتيب آن كتاب تنظيم شده است.<ref>تطبيقات الوافي، ص 7</ref>
    #نویسنده در گذشته كتابى به نام «الوافي في النحو و الصرف» نوشته كه در سال 2001م، منتشر شده و بعد كتاب حاضر را براى تكميل آن و تمرين و ممارست بيشتر مخاطبان فراهم آورده است. او تأكيد كرده است كه دو كتاب مذكور، ثمره بيش از سى و دو سال تجربه تدريس زبان و ادبيات عربى در دانشگاه‌ها است. اين كتاب، مشتمل بر همه تمرين‌هايى است كه متناسب با بحث‌هاى كتاب «الوافي في النحو و الصرف» لازم است و همچنين بر طبق نظم و ترتيب آن كتاب تنظيم شده است.<ref>تطبيقات الوافي، ص7</ref>
    #نويسنده براى آشنايى بيشتر خوانندگان با چگونگى آزمون نحوى، نمونه‌هايى از پرسش‌هاى امتحانى «دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه لبنان» و «دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه اسلامى لبنان» را نيز آورده است.<ref>همان، ص 521 - 539</ref>همچنين ايشان نمونه‌اى از پرسش‌هايى كه خودش براى دانشجويان طراحى كرده، ذكر نموده است. اين پرسش‌ها در سال تحصيلى 1998 - 1999 و 1999 - 2000م، براى دانشجويان قسمت شريعت دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه لبنان طرح شده است.<ref>همان، ص 541</ref>
    #نویسنده براى آشنايى بيشتر خوانندگان با چگونگى آزمون نحوى، نمونه‌هايى از پرسش‌هاى امتحانى «دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه لبنان» و «دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه اسلامى لبنان» را نيز آورده است.<ref>همان، ص521 - 539</ref>همچنين ايشان نمونه‌اى از پرسش‌هايى كه خودش براى دانشجويان طراحى كرده، ذكر نموده است. اين پرسش‌ها در سال تحصيلى 1998 - 1999 و 1999 - 2000م، براى دانشجويان قسمت شريعت دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه لبنان طرح شده است.<ref>همان، ص541</ref>
    #نويسنده در مثال‌هايى كه براى تعليم و تمرين آورده، به‌وفور از آيات قرآن كريم نيز بهره برده و اين مطلب بر اعتبار، سودمندى و غناى مباحث كتاب افزوده است.<ref>همان، ص 159، 349، 405، 406 و...</ref>
    #نویسنده در مثال‌هايى كه براى تعليم و تمرين آورده، به‌وفور از آيات قرآن كريم نيز بهره برده و اين مطلب بر اعتبار، سودمندى و غناى مباحث كتاب افزوده است.<ref>همان، ص159، 349، 405، 406 و...</ref>
    #نويسنده در مواردى براى تمثيل از ادعيه استفاده كرده است؛ به‌طور نمونه ايشان در بحث منادا براى تمثيل از عبارت ذيل استفاده كرده است: «يا وارثَ علمِ الأولين و الآخرين» و البته كلمه «علم» در اين مثال، مضاف‌اليه و مجرور است، ولى به‌اشتباه (چاپى) منصوب شده است.<ref>همان، ص 357</ref>
    #نویسنده در مواردى براى تمثيل از ادعيه استفاده كرده است؛ به‌طور نمونه ايشان در بحث منادا براى تمثيل از عبارت ذيل استفاده كرده است: «يا وارثَ علمِ الأولين و الآخرين» و البته كلمه «علم» در اين مثال، مضاف‌اليه و مجرور است، ولى به‌اشتباه (چاپى) منصوب شده است.<ref>همان، ص357</ref>
    #از جمله امتيازهاى اين كتاب، ترسيم جدول‌هاى آموزشى است كه نويسنده به‌وفور فراهم كرده و از اين نظر كمك مناسبى براى فهم بهتر مطالب بشمار مى‌رود.<ref>همان، ص 12، 13، 23، 24، 36، 48، 53، 55، 56، 62، 63، 68، 73 و...</ref>نويسنده همچنين گاه از نمودار نيز براى تسهيل مطالب استفاده كرده است.<ref>همان، ص 425</ref>
    #از جمله امتيازهاى اين كتاب، ترسيم جدول‌هاى آموزشى است كه نویسنده به‌وفور فراهم كرده و از اين نظر كمك مناسبى براى فهم بهتر مطالب بشمار مى‌رود.<ref>همان، ص12، 13، 23، 24، 36، 48، 53، 55، 56، 62، 63، 68، 73 و...</ref>نویسنده همچنين گاه از نمودار نيز براى تسهيل مطالب استفاده كرده است.<ref>همان، ص425</ref>
    #جالب است كه نويسنده در ارائه پرسش‌هاى نمونه، بعد از طرح هفت پرسش يادآورى كرده است كه ترجيح دادم كه پرسش اخير (هشتم) را حذف كنم، ولى نوع پرسش حذف‌شده و علت اين موضوع را نيز توضيح نداده است.<ref>همان، ص 528، پاورقى</ref>
    #جالب است كه نویسنده در ارائه پرسش‌هاى نمونه، بعد از طرح هفت پرسش يادآورى كرده است كه ترجيح دادم كه پرسش اخير (هشتم) را حذف كنم، ولى نوع پرسش حذف‌شده و علت اين موضوع را نيز توضيح نداده است.<ref>همان، ص528، پاورقى</ref>
    #نويسنده در تمرينات و تطبيق‌هايى كه مطرح كرده، از اديبان و استادان مهم و معاصر زبان عربى مانند نقولا فياض، مى زياده، ميخائيل نعيمه، جبران خليل جبران، [[طه حسین|طه حسين]]، توفيق يوسف عوّاد، منفلوطى و آثار مهم آنها مثل «ظلمات و أشعة»، «جنّة الحيوان»، «الوعد الحقّ» و شخصيت‌هاى علمى و ادبى قديم مانند [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]]، [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]]، بيضاوى، متنبى، بُحترى، [[ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] و... و آثارى مانند «[[كليلة و دمنة]]» و «[[الأغاني]]» و... استفاده كرده است.<ref>همان، ص 345، 539، 533، 528، 526، 482، 432 و...</ref>همچنين ايشان گاه به مقاله‌اى منتشرشده در مجلات علمى معاصر ارجاع داده است.<ref>همان، ص 7</ref>
    #نویسنده در تمرينات و تطبيق‌هايى كه مطرح كرده، از اديبان و استادان مهم و معاصر زبان عربى مانند نقولا فياض، مى زياده، ميخائيل نعيمه، جبران خليل جبران، [[طه حسین|طه حسین]]، توفيق يوسف عوّاد، منفلوطى و آثار مهم آنها مثل «ظلمات و أشعة»، «جنّة الحيوان»، «الوعد الحقّ» و شخصيت‌هاى علمى و ادبى قديم مانند [[زمخشری، محمود بن عمر|زمخشرى]]، [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]]، [[ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین|ابوالفرج اصفهانى]]، بيضاوى، متنبى، بُحترى، [[ابن مقفع، عبدالله بن دادویه|ابن مقفع]] و... و آثارى مانند «[[كليلة و دمنة]]» و «[[الأغاني]]» و... استفاده كرده است.<ref>همان، ص345، 539، 533، 528، 526، 482، 432 و...</ref>همچنين ايشان گاه به مقاله‌اى منتشرشده در مجلات علمى معاصر ارجاع داده است.<ref>همان، ص7</ref>
    #همچنين نويسنده در موارد بسيارى، از كتاب «نهج‌البلاغة» به‌عنوان شاهد مثال براى مباحث نحوى بهره برده است. اين نكته نيز بر ارزش و اتقان مباحث كتاب افزوده است.<ref>همان، ص 44، 269، 197، 193، 361، 368، 408، 416، 424، 426</ref>؛ البته «نهج‌البلاغة» چند جلدى مورد استفاده قرار گرفته، ولى مشخصاتش معلوم نيست، به نظر مى‌رسد از شروح «نهج‌البلاغة» استفاده شده است.
    #همچنين نویسنده در موارد بسيارى، از كتاب «نهج‌البلاغة» به‌عنوان شاهد مثال براى مباحث نحوى بهره برده است. اين نكته نيز بر ارزش و اتقان مباحث كتاب افزوده است.<ref>همان، ص44، 269، 197، 193، 361، 368، 408، 416، 424، 426</ref>؛ البته «نهج‌البلاغة» چند جلدى مورد استفاده قرار گرفته، ولى مشخصاتش معلوم نيست، به نظر مى‌رسد از شروح «نهج‌البلاغة» استفاده شده است.
    #نويسنده در يكى از تمرينات كتاب به‌عنوان مثال اين بيت از قصيده معروف فرزدق در مدح حضرت [[امام سجاد(ع)]] را ذكر كرده است:{{شعر}}
    #نویسنده در يكى از تمرينات كتاب به‌عنوان مثال اين بيت از قصيده معروف فرزدق در مدح حضرت [[امام سجاد(ع)]] را ذكر كرده است:{{شعر}}
    #:{{ب|''يُغضي حياء و يغضى من مهابته''|2=''فما يُكلم إلّا حين يَبتسم''}}{{پایان شعر}}
    #:{{ب|''يُغضي حياء و يغضى من مهابته''|2=''فما يُكلم إلّا حين يَبتسم''}}{{پایان شعر}}
    #:و بعد به تجزيه و تركيب آن پرداخته است.<ref>همان، ص 217.</ref>
    #:و بعد به تجزيه و تركيب آن پرداخته است.<ref>همان، ص217.</ref>
    #نويسنده در نثرى كه خودش نوشته و در اين كتاب براى تمرين هم مطرح كرده، چگونگى زندگى ادبى‌اش را بيان كرده و چنين نوشته است كه تلاش ادبى خودم را در زمانى كه در كلاس هفتم بودم با نگارش داستان كوتاه آغاز كردم و محفوظاتم از قرآن كريم و «نهج‌البلاغة» و سرچشمه‌هاى اشعار عربى، سرمايه فرهنگى مرا تشكيل داد و سبب نشاط علمى من شد و.<ref>همان، ص 392</ref>
    #نویسنده در نثرى كه خودش نوشته و در اين كتاب براى تمرين هم مطرح كرده، چگونگى زندگى ادبى‌اش را بيان كرده و چنين نوشته است كه تلاش ادبى خودم را در زمانى كه در كلاس هفتم بودم با نگارش داستان كوتاه آغاز كردم و محفوظاتم از قرآن كريم و «نهج‌البلاغة» و سرچشمه‌هاى اشعار عربى، سرمايه فرهنگى مرا تشكيل داد و سبب نشاط علمى من شد و.<ref>همان، ص392</ref>
    #نويسنده افزون بر بهره‌گيرى از آثار اديبان و شاعران، گاهى قطعاتى را كه خودش به‌صورت نثر نوشته است، به‌عنوان متونى براى تمرين مطالب كتاب مطرح كرده است.<ref>همان، ص 15، 252، 423، 392 و 389</ref>
    #نویسنده افزون بر بهره‌گيرى از آثار اديبان و شاعران، گاهى قطعاتى را كه خودش به‌صورت نثر نوشته است، به‌عنوان متونى براى تمرين مطالب كتاب مطرح كرده است.<ref>همان، ص15، 252، 423، 392 و 389</ref>
    #نويسنده در پاورقى‌هاى كتاب، گاهى لغت يا عبارت يا جمله‌اى را معنا كرده.<ref>همان، ص 426، پاورقى 2، 3 و 4؛ ص 432، پاورقى 2 و 3</ref>و گاه منابع مطالب نقل‌شده را آورده.<ref>همان، ص 427؛ ص 432، پاورقى 1 و ص 437، پاورقى 3</ref>و گاهى نام شاعرى را آورده كه در متن، بيتى از او نقل و به آن استشهاد شده.<ref>همان، ص 437، پاورقى 5</ref>يا گونه‌اى ديگر از تجزيه و تحليل صرفى يا نحوى را غير از آنچه در متن ذكر شده، بيان كرده.<ref>همان، ص 445، پاورقى 1 و 496، پاورقى 1 و 2</ref>و گاهى در يك پاورقى افزون بر بيان لغت و معناى كلى جمله و عبارت به ذكر منابع مطالب نيز پرداخته.<ref>همان، ص 450، پاورقى 1 و 2</ref>و ديگرگاه، اعراب جملات را بيان كرده.<ref>همان، ص 480، پاورقى 1</ref>و گاه براى آشنايى با وجوه اعرابى ديگر غير از آنچه در متن آمده، به كتاب‌هاى مرجع مانند تفاسير ارجاع داده.<ref>همان، ص 485، پاورقى 1</ref>و گاهى مرجع يك ضمير را آشكار كرده.<ref>همان، ص 503، پاورقى 2</ref>و گاهى با بيان نحوه ديگرى از اعراب غير از آنچه در متن آمده، با ذكر منبع، نام اديب و نظريه‌پردازى را كه نظر ديگرى ابراز كرده، آورده است.<ref>همان، ص 512، پاورقى 1</ref>
    #نویسنده در پاورقى‌هاى كتاب، گاهى لغت يا عبارت يا جمله‌اى را معنا كرده.<ref>همان، ص426، پاورقى 2، 3 و 4؛ ص432، پاورقى 2 و 3</ref>و گاه منابع مطالب نقل‌شده را آورده.<ref>همان، ص427؛ ص432، پاورقى 1 و ص437، پاورقى 3</ref>و گاهى نام شاعرى را آورده كه در متن، بيتى از او نقل و به آن استشهاد شده.<ref>همان، ص437، پاورقى 5</ref>يا گونه‌اى ديگر از تجزيه و تحليل صرفى يا نحوى را غير از آنچه در متن ذكر شده، بيان كرده.<ref>همان، ص445، پاورقى 1 و 496، پاورقى 1 و 2</ref>و گاهى در يك پاورقى افزون بر بيان لغت و معناى كلى جمله و عبارت به ذكر منابع مطالب نيز پرداخته.<ref>همان، ص450، پاورقى 1 و 2</ref>و ديگرگاه، اعراب جملات را بيان كرده.<ref>همان، ص480، پاورقى 1</ref>و گاه براى آشنايى با وجوه اعرابى ديگر غير از آنچه در متن آمده، به كتاب‌هاى مرجع مانند تفاسير ارجاع داده.<ref>همان، ص485، پاورقى 1</ref>و گاهى مرجع يك ضمير را آشكار كرده.<ref>همان، ص503، پاورقى 2</ref>و گاهى با بيان نحوه ديگرى از اعراب غير از آنچه در متن آمده، با ذكر منبع، نام اديب و نظريه‌پردازى را كه نظر ديگرى ابراز كرده، آورده است.<ref>همان، ص512، پاورقى 1</ref>
    #هرچند كتاب حاضر، مستند است و نويسنده از منابع متعددى استفاده كرده، ولى با تأسف، در پايان كتاب فقط فهرست مطالب آمده و فهرست منابع ذكر نشده و مشخصات آثار مورد استفاده در هيچ جا معلوم نشده است.
    #هرچند كتاب حاضر، مستند است و نویسنده از منابع متعددى استفاده كرده، ولى با تأسف، در پايان كتاب فقط فهرست مطالب آمده و فهرست منابع ذكر نشده و مشخصات آثار مورد استفاده در هيچ جا معلوم نشده است.
    #چگونگى نگارش و انتشار كتاب حاضر از نظر دقت و صحت و روشمندى بسيار ستودنى است و اشتباهات معنوى در آن مشاهده نشد و اشتباهات لفظى و چاپى نيز در آن به‌ندرت يافت مى‌شود.
    #چگونگى نگارش و انتشار كتاب حاضر از نظر دقت و صحت و روشمندى بسيار ستودنى است و اشتباهات معنوى در آن مشاهده نشد و اشتباهات لفظى و چاپى نيز در آن به‌ندرت يافت مى‌شود.


    ==پانويس ==
    ==پانويس ==
    <references />
    <references/>
    == منابع مقاله ==
    == منابع مقاله ==


    تطبيقات الوافي في النحو و الصرف، الدكتور حبيب يوسف مغنية، دار و مكتبة الهلال، بيروت، 2005م.
    تطبيقات الوافي في النحو و الصرف، الدكتور حبيب يوسف مغنية، دار و مكتبة الهلال، بيروت، 2005م.
    ==وابسته‌ها==
    {{وابسته‌ها}}




    == پیوندها ==
    [http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Text/20633 مطالعه کتاب تطبیقات الوافي في النحو و الصرف در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]
    [[رده:کتاب‌شناسی]]

    نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۸:۲۹

    تطبیقات الوافي في النحو و الصرف
    تطبيقات الوافي في النحو و الصرف
    پدیدآورانمغنیه، حبیب یوسف (نویسنده)
    ناشردار و مکتبة الهلال
    مکان نشربیروت - لبنان
    سال نشر2005 م
    چاپ1
    شابک9953-75-093-9
    موضوعزبان عربی - صرف و نحو زبان عربی - مسایل، تمرین‏ها و غیره
    زبانعربی
    تعداد جلد1
    کد کنگره
    ‏PJ‎‏ ‎‏6141‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏6‎‏ت‎‏6
    نورلایبمطالعه و دانلود pdf

    تطبيقات الوافي، از آثار علمى مرحوم دكتر حبيب يوسف مغنيه (درگذشته 2012م)، استاد دانشگاه لبنان است كه در آن به‌صورت آموزشى و كاربردى مباحث گوناگون نحوى و صرفى توضيح داده شده است. نام كامل كتاب حاضر، «تطبيقات الوافي في النحو و الصرف» است و شامل يك دوره كامل صرف و نحو مى‌شود. مخاطبان اين اثر، عبارت از دانشجويان تحصيلات تكميلى و همه علاقه‌مندان به زبان و ادبيات عربى و كاربرد آن در سطح متوسط و پيشرفته هستند. از امتيازهاى اين اثر، كوشش علمى و موفق در آموزش كاربردى صرف و نحو عربى بر اساس قرآن، روايات، شعر و نثر عربى قديم و معاصر است. امتياز ديگر اين كتاب، آن است كه بعد از نگارش كتاب «الوافي في النحو و الصرف» و بعد از سال‌ها تدريس و با بهره‌مندى از تجربيات گذشته، به‌تدريج تكميل شده و سامان يافته است.

    ساختار

    در اين اثر، همه مباحث صرفى و نحوى از آغاز تا انجام در 15 شماره مطرح شده، بدون آنكه نام فصل يا بخش براى آن قرار داده شود. مباحث از حروف و كلمه و كلام و اقسام آن، شروع شده و با مباحثى چون اسماء و ضمائر و مبتدا و خبر و نواسخ و... ادامه يافته و با اعراب جمله‌ها پايان يافته است.

    گزارش محتوا

    در مورد روش و محتواى كتاب حاضر، چند نكته گفتنى است:

    1. نویسنده در گذشته كتابى به نام «الوافي في النحو و الصرف» نوشته كه در سال 2001م، منتشر شده و بعد كتاب حاضر را براى تكميل آن و تمرين و ممارست بيشتر مخاطبان فراهم آورده است. او تأكيد كرده است كه دو كتاب مذكور، ثمره بيش از سى و دو سال تجربه تدريس زبان و ادبيات عربى در دانشگاه‌ها است. اين كتاب، مشتمل بر همه تمرين‌هايى است كه متناسب با بحث‌هاى كتاب «الوافي في النحو و الصرف» لازم است و همچنين بر طبق نظم و ترتيب آن كتاب تنظيم شده است.[۱]
    2. نویسنده براى آشنايى بيشتر خوانندگان با چگونگى آزمون نحوى، نمونه‌هايى از پرسش‌هاى امتحانى «دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه لبنان» و «دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه اسلامى لبنان» را نيز آورده است.[۲]همچنين ايشان نمونه‌اى از پرسش‌هايى كه خودش براى دانشجويان طراحى كرده، ذكر نموده است. اين پرسش‌ها در سال تحصيلى 1998 - 1999 و 1999 - 2000م، براى دانشجويان قسمت شريعت دانشكده اجتهاد و علوم اسلامى دانشگاه لبنان طرح شده است.[۳]
    3. نویسنده در مثال‌هايى كه براى تعليم و تمرين آورده، به‌وفور از آيات قرآن كريم نيز بهره برده و اين مطلب بر اعتبار، سودمندى و غناى مباحث كتاب افزوده است.[۴]
    4. نویسنده در مواردى براى تمثيل از ادعيه استفاده كرده است؛ به‌طور نمونه ايشان در بحث منادا براى تمثيل از عبارت ذيل استفاده كرده است: «يا وارثَ علمِ الأولين و الآخرين» و البته كلمه «علم» در اين مثال، مضاف‌اليه و مجرور است، ولى به‌اشتباه (چاپى) منصوب شده است.[۵]
    5. از جمله امتيازهاى اين كتاب، ترسيم جدول‌هاى آموزشى است كه نویسنده به‌وفور فراهم كرده و از اين نظر كمك مناسبى براى فهم بهتر مطالب بشمار مى‌رود.[۶]نویسنده همچنين گاه از نمودار نيز براى تسهيل مطالب استفاده كرده است.[۷]
    6. جالب است كه نویسنده در ارائه پرسش‌هاى نمونه، بعد از طرح هفت پرسش يادآورى كرده است كه ترجيح دادم كه پرسش اخير (هشتم) را حذف كنم، ولى نوع پرسش حذف‌شده و علت اين موضوع را نيز توضيح نداده است.[۸]
    7. نویسنده در تمرينات و تطبيق‌هايى كه مطرح كرده، از اديبان و استادان مهم و معاصر زبان عربى مانند نقولا فياض، مى زياده، ميخائيل نعيمه، جبران خليل جبران، طه حسین، توفيق يوسف عوّاد، منفلوطى و آثار مهم آنها مثل «ظلمات و أشعة»، «جنّة الحيوان»، «الوعد الحقّ» و شخصيت‌هاى علمى و ادبى قديم مانند زمخشرى، طبرى، ابوالفرج اصفهانى، بيضاوى، متنبى، بُحترى، ابن مقفع و... و آثارى مانند «كليلة و دمنة» و «الأغاني» و... استفاده كرده است.[۹]همچنين ايشان گاه به مقاله‌اى منتشرشده در مجلات علمى معاصر ارجاع داده است.[۱۰]
    8. همچنين نویسنده در موارد بسيارى، از كتاب «نهج‌البلاغة» به‌عنوان شاهد مثال براى مباحث نحوى بهره برده است. اين نكته نيز بر ارزش و اتقان مباحث كتاب افزوده است.[۱۱]؛ البته «نهج‌البلاغة» چند جلدى مورد استفاده قرار گرفته، ولى مشخصاتش معلوم نيست، به نظر مى‌رسد از شروح «نهج‌البلاغة» استفاده شده است.
    9. نویسنده در يكى از تمرينات كتاب به‌عنوان مثال اين بيت از قصيده معروف فرزدق در مدح حضرت امام سجاد(ع) را ذكر كرده است:
      يُغضي حياء و يغضى من مهابتهفما يُكلم إلّا حين يَبتسم
      و بعد به تجزيه و تركيب آن پرداخته است.[۱۲]
    10. نویسنده در نثرى كه خودش نوشته و در اين كتاب براى تمرين هم مطرح كرده، چگونگى زندگى ادبى‌اش را بيان كرده و چنين نوشته است كه تلاش ادبى خودم را در زمانى كه در كلاس هفتم بودم با نگارش داستان كوتاه آغاز كردم و محفوظاتم از قرآن كريم و «نهج‌البلاغة» و سرچشمه‌هاى اشعار عربى، سرمايه فرهنگى مرا تشكيل داد و سبب نشاط علمى من شد و.[۱۳]
    11. نویسنده افزون بر بهره‌گيرى از آثار اديبان و شاعران، گاهى قطعاتى را كه خودش به‌صورت نثر نوشته است، به‌عنوان متونى براى تمرين مطالب كتاب مطرح كرده است.[۱۴]
    12. نویسنده در پاورقى‌هاى كتاب، گاهى لغت يا عبارت يا جمله‌اى را معنا كرده.[۱۵]و گاه منابع مطالب نقل‌شده را آورده.[۱۶]و گاهى نام شاعرى را آورده كه در متن، بيتى از او نقل و به آن استشهاد شده.[۱۷]يا گونه‌اى ديگر از تجزيه و تحليل صرفى يا نحوى را غير از آنچه در متن ذكر شده، بيان كرده.[۱۸]و گاهى در يك پاورقى افزون بر بيان لغت و معناى كلى جمله و عبارت به ذكر منابع مطالب نيز پرداخته.[۱۹]و ديگرگاه، اعراب جملات را بيان كرده.[۲۰]و گاه براى آشنايى با وجوه اعرابى ديگر غير از آنچه در متن آمده، به كتاب‌هاى مرجع مانند تفاسير ارجاع داده.[۲۱]و گاهى مرجع يك ضمير را آشكار كرده.[۲۲]و گاهى با بيان نحوه ديگرى از اعراب غير از آنچه در متن آمده، با ذكر منبع، نام اديب و نظريه‌پردازى را كه نظر ديگرى ابراز كرده، آورده است.[۲۳]
    13. هرچند كتاب حاضر، مستند است و نویسنده از منابع متعددى استفاده كرده، ولى با تأسف، در پايان كتاب فقط فهرست مطالب آمده و فهرست منابع ذكر نشده و مشخصات آثار مورد استفاده در هيچ جا معلوم نشده است.
    14. چگونگى نگارش و انتشار كتاب حاضر از نظر دقت و صحت و روشمندى بسيار ستودنى است و اشتباهات معنوى در آن مشاهده نشد و اشتباهات لفظى و چاپى نيز در آن به‌ندرت يافت مى‌شود.

    پانويس

    1. تطبيقات الوافي، ص7
    2. همان، ص521 - 539
    3. همان، ص541
    4. همان، ص159، 349، 405، 406 و...
    5. همان، ص357
    6. همان، ص12، 13، 23، 24، 36، 48، 53، 55، 56، 62، 63، 68، 73 و...
    7. همان، ص425
    8. همان، ص528، پاورقى
    9. همان، ص345، 539، 533، 528، 526، 482، 432 و...
    10. همان، ص7
    11. همان، ص44، 269، 197، 193، 361، 368، 408، 416، 424، 426
    12. همان، ص217.
    13. همان، ص392
    14. همان، ص15، 252، 423، 392 و 389
    15. همان، ص426، پاورقى 2، 3 و 4؛ ص432، پاورقى 2 و 3
    16. همان، ص427؛ ص432، پاورقى 1 و ص437، پاورقى 3
    17. همان، ص437، پاورقى 5
    18. همان، ص445، پاورقى 1 و 496، پاورقى 1 و 2
    19. همان، ص450، پاورقى 1 و 2
    20. همان، ص480، پاورقى 1
    21. همان، ص485، پاورقى 1
    22. همان، ص503، پاورقى 2
    23. همان، ص512، پاورقى 1

    منابع مقاله

    تطبيقات الوافي في النحو و الصرف، الدكتور حبيب يوسف مغنية، دار و مكتبة الهلال، بيروت، 2005م.

    وابسته‌ها