پیام قرآن

پیام قرآن

نام کتاب	پیام قرآن
نام های دیگر کتاب	روش تازه ای در تفسیر موضوعی قرآن
پدیدآورندگان	مکارم شیرازی، ناصر (نويسنده)
زبان	فارسی
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏98‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏7‎‏پ‎‏9
موضوع	تفاسیر شیعه - قرن ۱۴ خدا شناسی قرآن - تحقیق
ناشر	دار الکتب الإسلامیة
مکان نشر	تهران - ایران
سال نشر	1381 هـ.ش
کد اتوماسیون	12262

معرفى اجمالى

«پيام قرآن، روش تازه‌اى در تفسير موضوعى قرآن»، زير نظر آيت‌الله ناصر مكارم شيرازى، با همكارى جمعى از علماء و دانشمندان، مجموعه‌اى ارزشمند است كه دريايى از مطالب را با استمداد از قرآن مجيد و با استفاده از يك روش كاملا تازه، در خود جاى داده و درهاى تازه‌اى از معارف اسلامى را به روى پويندگان اين راه مى‌گشايد و آن‌ها را از مراجعه به بسيارى از متون بى‌نياز مى‌سازد (ج 4، ص 12).

كتاب، به زبان فارسى و در سال 1376ش، نوشته شده است.

ساختار

كتاب، با مقدمه‌اى از آيت‌الله مكارم شيرازى آغاز و مطالب در ده جلد تنظيم شده است.

نويسنده، در ابتدا به بحث و بررسى پيرامون معرفت و شناخت در قرآن و خداجويى و خداشناسى پرداخته و در ادامه، مباحثى همچون اسماء و صفات الهى، عدل، معاد، برزخ و منازل آخرت، نبوت، امامت، ولايت و حكومت در قرآن مجيد را بررسى نموده است.

به‌طور خلاصه، فايده اثر حاضر را مى‌توان چنين بيان نمود:

1. رفع ابهام‌هايى كه در بدو نظر در بعضى از آيات به چشم مى‌خورد؛ گشودن متشابهات قرآن.

2. آگاهى از شرايط، خصوصيات، علل و نتايج موضوعات و مسائل مختلفى كه در قرآن مطرح است.

3. به دست آوردن يك تفسير جامع در باره موضوعاتى مانند «توحيد»، «خداشناسى»، «معاد»، «عبادات»، «جهاد»، «حكومت اسلامى» و موضوعات مهم ديگر.

4. به دست آوردن اسرار و پيام‌هاى تازه قرآن از طريق انضمام آيات به يكديگر (مقدمه، ج 4، ص 16).

گزارش محتوا

نويسنده در مقدمه، به‌منظور تبيين و تشريح تفسير موضوعى، به دنبال يافتن پاسخ اين پرسش است كه چرا قرآن، به سبك موضوعى جمع‌آورى نشده و شبيه كتاب‌هاى معمولى نيست و با تمام آن‌ها تفاوت دارد (پيشگفتار، ج 4، ص 13).

وى در پاسخ، به اين نكته اشاره مى‌كند كه براى تهيه كتاب‌هاى معمولى، مؤلف موضوعات مختلفى را كه در يك قدر جامع شريكند، در نظر مى‌گيرد و بعد از آن، هر فصل و هر باب را با توجه به مقدمات و نتايج آن، مورد بررسى قرار مى‌دهد، ولى قرآن چنين نيست، بلكه كتابى است كه در طول 23 سال، با توجه به نيازها و شرايط مختلف اجتماعى و حوادث گوناگون و مراحل مختلف تربيتى نازل شده است و همگام با حيات جامعه اسلامى پيش رفته و درعين‌حال، بسته به زمان و مكان خاصى نيست (همان).

موضوعاتى كه در اين مجموعه، مورد بحث و بررسى قرار گرفته‌اند، به ترتيب عبارتند از:

الف) معرفت و شناخت در قرآن (در جلد اول مطرح شده است): نويسنده، معتقد است نخستين مسئله‌اى كه انسان در تمام بحث‌هاى علمى با آن روبه‌روست، مسئله شناخت و معرفت است و قرآن مجيد نه‌تنها مسئله شناخت و معرفت انسان را نسبت به جهان خارج يك امر ممكن مى‌شمرد، بلكه آن را از اهم واجبات معرفى كرده و با انواع بينات صريح، ظاهر و كنايى، پيروان خود را به فراگيرى علم و دانش و شناخت رازهاى هستى و اسرار عالم آفرينش دعوت مى‌كند (متن كتاب، ج 1، ص 56).

به نظر وى، بررسى تعبيرات قرآن در اين زمينه افق تازه‌اى در برابر چشمان ما مى‌گشايد و مسئله معرفت و شناخت را در سطحى بسيار بالا به‌عنوان يك وظيفه قطعى، منعكس مى‌نمايد (همان).

از جمله موضوعات مطرح‌شده در اين جلد، عبارتند از: مسئله معرفت و شناخت، امكان شناخت از ديدگاه «فلسفه»، منابع و طرق معرفت، موانع و آفات معرفت و زمينه‌هاى آن.

ب) خداجويى و خداشناسى در قرآن (در جلد دوم مطرح شده است): به باور نويسنده، بحث در باره «آفريدگار عالم هستى» و مبدأ اين جهان، از قديمى‌ترين مباحث و از ريشه‌دارترين سؤالات انسان است و از آنجا كه هيچ حركتى بدون انگيزه نيست، طبعا حركت در مسير شناخت مبدأ جهان هستى نيز نمى‌تواند بدون انگيزه باشد؛ به همين دليل فلاسفه و دانشمندان براى خداجويى، سه انگيزه اساسى ذكر كرده‌اند كه قرآن مجيد به همه آن‌ها اشاره‌هاى روشنى داشته و نويسنده به بررسى آن پرداخته است كه عبارتند از: انگيزه عقلى، فطرى و عاطفى (همان، ج 2، ص 22).

براهين خداشناسى، از جمله: برهان نظم، نشانه‌هاى او در آفرينش انسان، نشانه‌هاى او در تطورات جنين، نشانه‌هاى او در عالم حيات، نشانه‌هاى او در آفرينش روح، نشانه‌هاى او در هدايت فطرى و غريزى، نشانه‌هاى او در مسئله خواب و بيدارى، نشانه‌هاى او در پهنه آسمان و زمين، نشانه‌هاى او در آفرينش خورشيد و ماه و ستارگان، نشانه‌هاى او در آفرينش شب و روز، نشانه‌هاى او در آفرينش كوه‌ها، نشانه‌هاى او در پيدايش ابر و باد و باران و... از جمله مباحث مورد مطالعه در اين جلد مى‌باشد.

ج) طرق «معرفة الله» در قرآن (در جلد سوم مطرح شده است): گرچه راه‌ها به‌سوى خدا هرگز محدود نيست و به گفته بعضى از دانشمندان، به تعداد خلايق، راه به سوى او وجود دارد، ولى عمدتا پنج راه عقلى و يك راه فطرى براى اثبات ذات پاك خداوند وجود دارد كه نويسنده در اين جلد، به تبيين و توضيح آن‌ها پرداخته است. اين طرق عبارتند از: برهان نظم، حركت، وجوب و امكان (فقر و غنى)، علت و معلول، صديقين و فطرت (همان، ج 3، ص 17).

د) اسماء و صفات و عدل الهى در قرآن (در جلد چهارم مطرح شده است): صفات خداوند همچون ذاتش بى‌نهايت است و اسماء او كه بيانگر آن صفات است نيز به شماره نمى‌آيد؛ زيرا هر اسمى از اسماء او، روشنگر كمالى از كمالات ذات مقدس اوست و يك وجود لايتناهى، كمالاتش نيز لايتناهى است و طبعا صفات كماليه و نام‌هايى كه از آن حكايت مى‌كند، بى‌نهايت است، ولى بااين‌حال قسمتى از اين اسماء و صفات، جنبه ريشه‌اى دارد و بقيه، شاخه‌هايى از آن است. در اين جلد، ضمن تبيين و توضيح اين مسئله، به موضوع عدل الهى در قرآن نيز پرداخته شده است (همان، ج 4، ص 19).

ه) معاد در قرآن (در جلد پنجم مطرح شده است): نويسنده در ابتداى اين جلد، به اهميت بحث معاد از ديدگاه قرآن، اشاره كرده است. به عقيده وى، يك نظر اجمالى به آيات قرآن مجيد، نشان مى‌دهد كه در ميان مسائل عقيدتى، هيچ مسئله‌اى در اسلام، بعد از توحيد، به اهميت مسئله معاد و اعتقاد به حيات پس از مرگ و حساب‌رسى اعمال بندگان و پاداش و كيفر و اجراى عدالت نيست (همان، ج 5، ص 17).

به نظر وى، وجود حدود 1200 آيه در باره معاد كه قريب به يك‌سوم آيات قرآن را تشكيل مى‌دهد و اينكه تقريبا در تمام صفحات قرآن بدون استثناء، ذكرى از معاد به ميان آمده و اينكه بسيارى از سوره‌هاى اواخر قرآن به‌طور كامل يا به‌طور عمده، در باره معاد و مقدمات و علائم و نتايج آن سخن مى‌گويد، شاهد گوياى اين مدعى است (همان).

عناوين ساير مجلدات، به ترتيب عبارتند از: برزخ و منازل آخرت در قرآن؛ نبوت عامه در قرآن؛ نبوت خاصه در قرآن؛ امامت و ولايت در قرآن و قرآن و حكومت اسلامى.

وضعيت كتاب

در هر جلدى، فهرست مطالب در ابتدا و فهرست آيات و روايات، در انتهاى همان جلد آمده است.

در پاورقى‌ها علاوه بر ذكر منابع، برخى از كلمات و عبارات متن، توضيح داده شده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.