۱۱۸٬۶۸۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد'
جز (جایگزینی متن - 'هاي' به 'های') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد' به 'ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد') |
||
| (۱۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
| data-type="authorfatherName" | | | data-type="authorfatherName" |احمد | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
| خط ۱۸: | خط ۱۸: | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
| data-type="authorDeathDate" |320 ق | | data-type="authorDeathDate" |اختلافی بین 8 ذى‌قعده 299 تا 320 ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
| data-type="authorTeachers" | | | data-type="authorTeachers" |ثعلب كوفى | ||
مبرّد بصرى | |||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
| data-type="authorWritings" | | | data-type="authorWritings" |[[المخلص من کتاب الفرق بين السين و الصاد لابي الحسن محمد بن کيسان النحوی متوفي سنه 320ه]] | ||
|- class="articleCode" | |- class="articleCode" | ||
|کد مؤلف | |کد مؤلف | ||
| خط ۳۱: | خط ۳۳: | ||
</div> | </div> | ||
'''ابن كيسان، ابوالحسن محمد بن احمد'''، نحوى و لغت‌شناس بزرگ بغداد. | '''ابن كيسان، ابوالحسن محمد بن احمد''' (متوفای 299 یا 320ق)، نحوى و لغت‌شناس بزرگ بغداد. | ||
== | ==ولادت== | ||
از تاريخ و محل ولادت وى اطلاعى در دست نيست. تنها مى‌دانيم كه در بغداد مى‌زيسته و نحو را نزد دو قطب مكتب كوفه و بصره، ثعلب و [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، آموخته است؛ ازاين‌رو، بيشتر شرح‌حال‌نویسان، وى را بصرى - كوفى خوانده‌اند. گویا وى با هوشمندى بسيار توانست با این دو استاد كه در زمینه زبان و نحو با یکديگر سخت در معارضه بودند، پيوندى تنگاتنگ برقرار كند. | از تاريخ و محل ولادت وى اطلاعى در دست نيست. تنها مى‌دانيم كه در بغداد مى‌زيسته و نحو را نزد دو قطب مكتب كوفه و بصره، ثعلب و [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، آموخته است؛ ازاين‌رو، بيشتر شرح‌حال‌نویسان، وى را بصرى - كوفى خوانده‌اند. گویا وى با هوشمندى بسيار توانست با این دو استاد كه در زمینه زبان و نحو با یکديگر سخت در معارضه بودند، پيوندى تنگاتنگ برقرار كند. | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۴: | ||
==ابن کیسان در نگاه دیگران== | ==ابن کیسان در نگاه دیگران== | ||
نویسندگان كهن در گرايش نحوى وى نظر واحدى ابراز نداشته‌اند. سيرافى وى را از اصحاب [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] (يعنى پيرو مكتب بصره) معرفى كرده و پس از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، او و زجاج را از بزرگ‌ترين نحوشناسان دانسته است. زبيدى نيز او را به مكتب بصره، متمايل‌تر مى‌داند؛ حال‌آنكه زجاجى او را كوفى خوانده و زبيدى وى را در دسته‌بندى علما، در شمار اصحاب ثعلب و در طبقه ششم نهاده است، اما اغلب منابع، او را از جمله نحویانى مى‌دانند كه دو مكتب را به هم آمیختند. شايد به همین دليل، محققان معاصر، وى را | نویسندگان كهن در گرايش نحوى وى نظر واحدى ابراز نداشته‌اند. سيرافى وى را از اصحاب [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] (يعنى پيرو مكتب بصره) معرفى كرده و پس از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]]، او و زجاج را از بزرگ‌ترين نحوشناسان دانسته است. زبيدى نيز او را به مكتب بصره، متمايل‌تر مى‌داند؛ حال‌آنكه زجاجى او را كوفى خوانده و زبيدى وى را در دسته‌بندى علما، در شمار اصحاب ثعلب و در طبقه ششم نهاده است، اما اغلب منابع، او را از جمله نحویانى مى‌دانند كه دو مكتب را به هم آمیختند. شايد به همین دليل، محققان معاصر، وى را پایه‌گذار مكتب بغداد دانسته و از او به‌عنوان نماينده آن مكتب التقاطى ياد كرده‌اند. از سوى ديگر، بسيارى از معاصران معتقدند كه مكتب بغداد آن‌چنان‌كه پنداشته‌اند، «مكتبى» نبوده است و شايد این عنوان خود، ساخته ذهن نحویان سده‌هاى بعد از ابن كيسان بوده است. | ||
به‌هرحال وى با هوشمندى و زيركى بسيار توانست در طريق دو مكتب گام زند و هيچ‌یک را از سر تعصب نسبت به ديگرى، فرونگذارد و چنان شهرتى كسب كند كه ابن مجاهد، شيخ قرّاءِ بغداد، وى را از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] و ثعلب نيز در نحو داناتر داند. غور و بررسى در آراءِ دو گروه كوفى و بصرى، وى را چنان به اختلاف میان آنان آگاه كرد كه توانست کتاب «المسائل على مذهب النحویين مما اختلف فيه البصريون و الكوفيون» را بنویسد. پيش از او ثعلب نيز کتابى با عنوان «اختلاف النحویين» نوشته بوده و اينك مقايسه میان عناوین دو کتاب، این امر را آشكار مى‌سازد كه ثعلب، از اختلاف میان نحویان سخن مى‌گوید، اما به «مكتبى» اشاره ندارد؛ حال‌آنكه در عنوان کتاب ابن كيسان، اختلاف میان دو مكتب كوفه و بصره تجزيه شده و ظاهراً این نخستين بار است كه لفظ «كوفى» در این باب به كار رفته است. پيش از او، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] نيز كه شارح بزرگ «الکتاب» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبویه]] است، مكرر از بصريان نام برده، اما به كوفيان اشاره نكرده است. | به‌هرحال وى با هوشمندى و زيركى بسيار توانست در طريق دو مكتب گام زند و هيچ‌یک را از سر تعصب نسبت به ديگرى، فرونگذارد و چنان شهرتى كسب كند كه ابن مجاهد، شيخ قرّاءِ بغداد، وى را از [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] و ثعلب نيز در نحو داناتر داند. غور و بررسى در آراءِ دو گروه كوفى و بصرى، وى را چنان به اختلاف میان آنان آگاه كرد كه توانست کتاب «المسائل على مذهب النحویين مما اختلف فيه البصريون و الكوفيون» را بنویسد. پيش از او ثعلب نيز کتابى با عنوان «اختلاف النحویين» نوشته بوده و اينك مقايسه میان عناوین دو کتاب، این امر را آشكار مى‌سازد كه ثعلب، از اختلاف میان نحویان سخن مى‌گوید، اما به «مكتبى» اشاره ندارد؛ حال‌آنكه در عنوان کتاب ابن كيسان، اختلاف میان دو مكتب كوفه و بصره تجزيه شده و ظاهراً این نخستين بار است كه لفظ «كوفى» در این باب به كار رفته است. پيش از او، [[مبرد، محمد بن یزید|مبرد]] نيز كه شارح بزرگ «الکتاب» [[سیبویه، عمرو بن عثمان|سيبویه]] است، مكرر از بصريان نام برده، اما به كوفيان اشاره نكرده است. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
در تاريخ مرگ وى اختلاف است. زبيدى و [[ | در تاريخ مرگ وى اختلاف است. زبيدى و [[ابن انباری، عبدالرحمن بن محمد|ابن انبارى]] مرگ وى را 8 ذى‌قعده 299 و در زمان خلافت «المقتدربالله» دانسته‌اند؛ بااينكه قفطى آن را تأييد مى‌كند، اما مى‌گوید: زبيدى این تاريخ را غلط مى‌داند. سالى كه ياقوت پيشنهاد كرده، با سنوات بالا تفاوت فاحش دارد؛ وى به نقل از تاريخ ابوغالب مغربى، وفات ابن كيسان را در 320ق، دانسته است. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
ابن كيسان در چند زمینه، آثارى از خود به‌جاى گذاشته كه | ابن كيسان در چند زمینه، آثارى از خود به‌جاى گذاشته كه سزگین آنها را برحسب موضوع تقسيم‌بندى كرده است: 11 کتاب در نحو؛ 9 اثر در ادب؛ 4 کتاب در علوم قرآنى و 2 کتاب در باب شعر. | ||
# تلقيب القوافي و تلقيب حركاتها؛ | |||
# شرح السبع الطوال؛ | |||
# الموفقي في النحو؛ | |||
# الفرق بين السين و الصاد؛ | |||
# کتاب المسائل على مذهب النحویين مما اختلف فيه البصريون و الكوفيون؛ | |||
# المهذب في النحو؛ | |||
و..<ref>[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2784 کاشیان، ایران‌ناز، ج4، ص530]</ref> | |||
و..<ref>کاشیان، ایران‌ناز، ج4، ص530</ref> | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| خط ۷۹: | خط ۷۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
كاشيان، ایران‌ناز، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377 | [https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/2784 كاشيان، ایران‌ناز، دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1377] | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۴: | ||
[[المخلص من کتاب الفرق بين السين و الصاد لابي الحسن محمد بن کيسان النحوی متوفي سنه 320ه]] | [[المخلص من کتاب الفرق بين السين و الصاد لابي الحسن محمد بن کيسان النحوی متوفي سنه 320ه]] | ||
[[الموفقي في النحو]] | |||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||