۱۰۵٬۸۱۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - 'ابن ادریس، محمد بن احمد' به 'ابن ادریس، محمد بن احمد'
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن‌ا' به 'ابن ا') |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - 'ابن ادریس، محمد بن احمد' به 'ابن ادریس، محمد بن احمد') |
||
| خط ۷۵: | خط ۷۵: | ||
شايد مهم‌ترين موافقت وى با معتزله در موضوع خلق قرآن و حدوث كلام اللّه باشد. وى در مواضع متعدد<ref>ج 1، ص399، 432-433، ج 3، ص394، ج 4، ص248، 423، ج 6، ص92، 320، ج 7، ص228، 255، ج 9، ص178، 180</ref> رأى حنابله و اشاعره حاكى از قِدَم قرآن را مردود مى‌شمارد و در اين باره به ظاهر برخى آيات قرآن استناد مى‌كند. با اين همه، برخى از آراى معتزله را نيز نقد مى‌كند؛ في المثل مرتكب كبيره را در منزلت بين المنزلتين نمى‌داند<ref>ج 8، ص388</ref> و احباط اعمال را رد مى‌كند.<ref>ج 2، ص480، ج 9، ص44، 341، ج 10، ص394- 395</ref> وى برخلاف معتزله عارض شدن سهو و فراموشى بر انبيا را در محدودۀ اداى وظيفه و رسالت نبوى ايشان جايز نمى‌شمارد؛ اما به سبب اوصاف بشرى پيامبران، سهو و نسيان ايشان را در غير اين محدوده - مادام كه به اختلالى در كمال عقلانيشان نينجامد - جايز مى‌شمارد.<ref>ج 4، ص165-166؛ برای نمونه‌هایى ديگر از انتقادات طوسى بر معتزله و ديگر فرق كلامى؛ چون مرجئه، مجسّمه، مشبّهه، تناسخيه و جز آنها فاضل، ج 3، ص542-564؛ حكيم، ص233-309</ref> | شايد مهم‌ترين موافقت وى با معتزله در موضوع خلق قرآن و حدوث كلام اللّه باشد. وى در مواضع متعدد<ref>ج 1، ص399، 432-433، ج 3، ص394، ج 4، ص248، 423، ج 6، ص92، 320، ج 7، ص228، 255، ج 9، ص178، 180</ref> رأى حنابله و اشاعره حاكى از قِدَم قرآن را مردود مى‌شمارد و در اين باره به ظاهر برخى آيات قرآن استناد مى‌كند. با اين همه، برخى از آراى معتزله را نيز نقد مى‌كند؛ في المثل مرتكب كبيره را در منزلت بين المنزلتين نمى‌داند<ref>ج 8، ص388</ref> و احباط اعمال را رد مى‌كند.<ref>ج 2، ص480، ج 9، ص44، 341، ج 10، ص394- 395</ref> وى برخلاف معتزله عارض شدن سهو و فراموشى بر انبيا را در محدودۀ اداى وظيفه و رسالت نبوى ايشان جايز نمى‌شمارد؛ اما به سبب اوصاف بشرى پيامبران، سهو و نسيان ايشان را در غير اين محدوده - مادام كه به اختلالى در كمال عقلانيشان نينجامد - جايز مى‌شمارد.<ref>ج 4، ص165-166؛ برای نمونه‌هایى ديگر از انتقادات طوسى بر معتزله و ديگر فرق كلامى؛ چون مرجئه، مجسّمه، مشبّهه، تناسخيه و جز آنها فاضل، ج 3، ص542-564؛ حكيم، ص233-309</ref> | ||
از تفسير التبيان دو منتخب بر جاى مانده است. نخستين آنها را[[ | از تفسير التبيان دو منتخب بر جاى مانده است. نخستين آنها را[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى (543-598) تهيه كرده و المنتخب من تفسير القرآن و النّكت المستخرجة من كتاب التّبيان ناميده است. اين كتاب را «مختصر التبيان» يا «منتخب التبيان» نيز ناميده‌اند.<ref>[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص184؛[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى، ج 1، مقدمۀ رجائى، ص11</ref> [[شهيد ثانى]] و [[حر عاملی، محمد بن حسن|شيخ حرّ عاملى]]، كتاب ديگرى با عنوان التعليقات على التبيان به [[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] نسبت داده‌اند و آن را حواشى و ايرادات[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] بر تفسير التبيان دانسته‌اند.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص244؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص225</ref> اين انتساب صحيح نيست، زيرا هر دو كتاب يكى است و مراد از «تعليقات» اشكالات و ايرادات نيست، بلكه معناى لغوى آن؛ يعنى مسائل مرتبط با تفسير التبيان، است.<ref>قس [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 20، ص185</ref>[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] آغاز و پایان هر بخش كتاب المنتخب را «تعليق» ناميده است.<ref>برای نمونه ج 1، ص140-141، 230-231، 330-331</ref> وى با آنكه نخستين كسى است كه با بسيارى از آراى فقهى و اصولى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] مخالفت كرده، در اين كتاب با هيچ يك از آراى تفسيرى وى مخالفت نكرده است.<ref>بحرالعلوم، ج 3، ص229</ref> | ||
منتخب ديگر تفسير التبيان را ابوعبداللّه محمد بن هارون، معروف به ابن كال (متوفى 597) با عنوان مختصر التبيان تهيه كرده است.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص311؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص245</ref> | منتخب ديگر تفسير التبيان را ابوعبداللّه محمد بن هارون، معروف به ابن كال (متوفى 597) با عنوان مختصر التبيان تهيه كرده است.<ref>حرّ عاملى، قسم 2، ص311؛[[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]، ج 4، ص245</ref> | ||
| خط ۸۶: | خط ۸۶: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
علاوه بر قرآن؛ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]؛ [[آل یاسین، محمدحسن|محمدحسن آل ياسين]]، «منهج الطوسى في تفسير القرآن»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى، ج 2، مشهد 1350ش؛ مرتضى آيت‌اللّه‌زاده شيرازى، «عرض لا تجّاه اللّغوى في تفسير التّبيان»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى؛[[ | علاوه بر قرآن؛ [[آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن|آقا بزرگ طهرانى]]؛ [[آل یاسین، محمدحسن|محمدحسن آل ياسين]]، «منهج الطوسى في تفسير القرآن»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى، ج 2، مشهد 1350ش؛ مرتضى آيت‌اللّه‌زاده شيرازى، «عرض لا تجّاه اللّغوى في تفسير التّبيان»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى؛[[ابن ادریس، محمد بن احمد| ابن ادريس]] حلّى، المنتخب من تفسير القرآن و النّكت المستخرجة من كتاب التّبيان، چاپ مهدى رجائى، قم 1409؛ سعيد احمد اكبر آبادى، «الشيخ الطوسى و منهجه في تفسير القرآن»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى؛ اكبر ایرانى قمى، روش [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در تفسير تبيان، تهران 1371ش؛ محمد مهدى بن مرتضى بحرالعلوم، رجال السيد بحر العلوم: المعروف بالفوائد الرّجاليّة، چاپ محمد صادق بحر العلوم و حسین بحرالعلوم، تهران 1363ش؛ خضيّر جعفر، الشّيخ الطّوسى مفسّرا، قم 1378ش؛[[حر عاملی، محمد بن حسن|محمد بن حسن حرّ عاملى]]، امل الامل، چاپ احمد حسینى، قسم 2، قم 1362ش؛ حسن عيسى حكيم، الشيخ الطوسى ابوجعفر محمد بن الحسن: 385-460ق، نجف 1975/1395؛ ابوالقاسم خوئى، البيان في تفسير القرآن، بيروت 1987/1408؛ محمد بن بهادر زركشى، [[البرهان في علوم القرآن]]، چاپ محمد ابوالفضل ابراهیم، بيروت 1988/1408؛ حسن صدر، تأسيس الشّيعة لعلوم الاسلام، [بغداد 1370]، چاپ افست تهران[بى‌تا.]؛ محمدحسین طباطبائى، [[قرآن در اسلام]]، تهران 1350ش؛ طبرسى؛ [[طبری آملی، محمد بن جریر|طبرى]]، جامع؛ محمد بن حسن طوسى، التبيان في تفسير القرآن، چاپ احمد حبيب قصير عاملى، بيروت[بى‌تا.]؛ همان، قم 1413-؛ همو، عدّة الاصول، چاپ محمد مهدى نجف، قم 1983/1403؛ همو، الفهرست، چاپ الويس اسپرنگر، هندوستان 1853/1271، به كوشش محمود راميار، چاپ افست مشهد 1351ش؛ محمدرضا غياثى کرمانى، بررسى آراء و نظرات تفسيرى ابومسلم اصفهانى، قم 1374ش؛ محمود فاضل، «مقدمه‌اى بر آراء و نظريات كلامى [[طوسی، محمد بن حسن|شيخ طوسى]] در تفسير تبيان»، در يادنامۀ شيخ الطائفه ابوجعفر محمد بن حسن طوسى، ج 3، به كوشش [[واعظ‌زاده خراسانی، محمد|محمد واعظ زاده خراسانى]]، مشهد 1354ش. | ||
{{تفاسیر}} | {{تفاسیر}} | ||