تاریخ رویان: تفاوت میان نسخه‌ها

۱۶۳ بایت اضافه‌شده ،  ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳
جز
جایگزینی متن - 'ابن‌ا' به 'ابن‌ ا'
جز (جایگزینی متن - 'ر(' به 'ر (')
جز (جایگزینی متن - 'ابن‌ا' به 'ابن‌ ا')
(۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
<div class='wikiInfo'>
{{جعبه اطلاعات کتاب
[[پرونده:NUR11368J1.jpg|بندانگشتی|تاریخ رویان]]
| تصویر =NUR11368J1.jpg
{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
| عنوان =تاریخ رویان
|+ |
| عنوان‌های دیگر =
|-
| پدیدآوران =  
! نام کتاب!! data-type='bookName'|تاریخ رویان
[[اولیاء الله، محمد بن حسن]] (نویسنده)
|-
|نام های دیگر کتاب
|data-type='otherBookNames'|
|-
|پدیدآورندگان
|data-type='authors'|[[اولیاء الله، محمد بن حسن]] (نويسنده)


[[ستوده، منوچهر]] (مصحح)
[[ستوده، منوچهر]] (مصحح)
|-
| زبان =فارسی
|زبان  
| کد کنگره =‏DSR‎‏ ‎‏2089‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏9‎‏الف‎‏8
|data-type='language'|فارسی
| موضوع =
|-
رویان - تاریخ
|کد کنگره  
| ناشر =
|data-type='congeressCode' style='direction:ltr'|‏DSR‎‏ ‎‏2089‎‏ ‎‏/‎‏و‎‏9‎‏الف‎‏8
بنياد فرهنگ ایران
|-
| مکان نشر =تهران - ایران
|موضوع  
| سال نشر = 1348 ش  
|data-type='subject'|رویان - تاریخ
|-
|ناشر  
|data-type='publisher'|بنياد فرهنگ ايران
|-
|مکان نشر  
|data-type='publishPlace'|تهران - ایران
|-
|سال نشر  
|data-type='publishYear'| 1348 هـ.ش  
|-class='articleCode'
|کد اتوماسیون
|data-type='automationCode'|AUTOMATIONCODE11368AUTOMATIONCODE
|}
</div>


 
| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE11368AUTOMATIONCODE
== معرفى اجمالى ==
| چاپ =1
'''تاريخ رويان'''، تأليف (764ق) اولياءالله آملى به زبان فارسى است. اين اثر پس از تاريخ طبرستان ابن‌اسفنديار، مهم‌ترين كتاب تاريخ اين سرزمين است. مؤلف اين كتاب با قلمى توانا و نثرى محكم و فصيح و عباراتى شيرين و دلچسب، سوانح ناحيه رويان را از قديمى‌ترين ايام تا سال 764ق نوشته است. اهميت اين كتاب بدين لحاظ است كه تعدادى از لغات قديمى فارسى و آداب و سنن قديمى مازندران و رويان را براى ما زنده نگاه داشته است.
| تعداد جلد =1
| کتابخانۀ دیجیتال نور =11368
| کتابخوان همراه نور =11368
| کد پدیدآور =
| پس از =
| پیش از =
}}
'''تاریخ رویان'''، تألیف (764ق) [[اولیاء‌الله، محمد بن حسن|اولیاءالله آملى]] به زبان فارسی است. این اثر پس از [[تاريخ طبرستان|تاریخ طبرستان ابن‌ اسفندیار]]، مهم‌ترین كتاب تاریخ این سرزمین است. مؤلف این كتاب با قلمى توانا و نثرى محكم و فصیح و عباراتى شیرین و دلچسب، سوانح ناحیه رویان را از قدیمى‌ترین ایام تا سال 764ق نوشته است. اهمیت این كتاب بدین لحاظ است كه تعدادى از لغات قدیمى فارسی و آداب و سنن قدیمى مازندران و رویان را براى ما زنده نگاه داشته است.


== ساختار==
== ساختار==
 
كتاب؛ مشتمل بر یك مقدمه، هشت باب، یك خاتمه و دو بخش تعلیقات است. مقدمه كتاب در 28 صفحه به قلم آقاى [[عباس خلیلى]] مى‌باشد. وى برخى از اشكالات كتاب را در متن اصلاح كرده و بخش دیگرى را در بخش تعلیقات و تصحیحات و استدراكات آورده است. پس از آن، تعلیقات و استدراكاتى نیز به قلم استاد عبدالحمید بدیع‌الزمانى آمده است.
 
كتاب؛ مشتمل بر يك مقدمه، هشت باب، يك خاتمه و دو بخش تعليقات است. مقدمه كتاب در 28 صفحه به قلم آقاى عباس خليلى مى‌باشد. وى برخى از اشكالات كتاب را در متن اصلاح كرده و بخش ديگرى را در بخش تعليقات و تصحيحات و استدراكات آورده است. پس از آن، تعليقات و استدراكاتى نيز به قلم استاد عبدالحميد بديع‌الزمانى آمده است.


== گزارش محتوا==
== گزارش محتوا==
تاریخ رویان نام كتابى است كه هر خواننده با شنیدن این نام از خود مى‌پرسد كه «رویان» در كدام منطقه جغرافیایى قرار داشته است. به گفته محقق كتاب: اگر طبرستان قدیم را با كشیدن خطى از لب دریا تا حدود رى در حوالى رود هراز به دو بخش قسمت كنیم، بخش قسمت غربى، خاک رویان است. این منطقه از مغرب به رودخانه چالوس و كرج رود و از مشرق به رودخانه هراز و بژم موشا (كتل امامزاده‌هاشم امروز) و حدود دماوند و از جنوب به كوه‌هاى توچال كه در شمال رى قدیم است و از شمال به حاشیه دریا محدود مى‌شود.


كتاب با نثرى نگارش شده كه از نثر رایج امروزى قدرى فاصله دارد. متن سنگین و استفاده از الفاظ عربى كه گاه غلط نیز هست، از اشكالاتى است كه محقق كتاب را به افزودن تعلیقات و تصحیحات مفصلى به كتاب ناگزیر كرده است. صرف نظر از اشكالات ادبى، كتاب داراى مطالب ارزشمندى است كه به اختصار به آن اشاره مى‌شود:


تاريخ رويان نام كتابى است كه هر خواننده با شنيدن اين نام از خود مى‌پرسد كه «رويان» در كدام منطقه جغرافيايى قرار داشته است. به گفته محقق كتاب: اگر طبرستان قديم را با كشيدن خطى از لب دريا تا حدود رى در حوالى رود هراز به دو بخش قسمت كنيم، بخش قسمت غربى، خاك رويان است. اين منطقه از مغرب به رودخانه چالوس و كرج رود و از مشرق به رودخانه هراز و بژم موشا (كتل امامزاده هاشم امروز) و حدود دماوند و از جنوب به كوه‌هاى توچال كه در شمال رى قديم است و از شمال به حاشيه دريا محدود مى‌شود.
ابواب اول و دوم با ذكر چگونگى عمارت رویان بنا به گزارش بهاءالدین محمد كاتب در كتاب تاریخ طبرستان آغاز شده است. سپس به شرح حكومت شاه فیروز بن یزجرد كه اولین حاكم رویان به شمار مى‌رود و نزاع او با پادشاه هیاطله پرداخته شده است.


كتاب با نثرى نگارش شده كه از نثر رايج امروزى قدرى فاصله دارد. متن سنگين و استفاده از الفاظ عربى كه گاه غلط نيز هست، از اشكالاتى است كه محقق كتاب را به افزودن تعليقات و تصحيحات مفصلى به كتاب ناگزير كرده است. صرف نظر از اشكالات ادبى، كتاب داراى مطالب ارزشمندى است كه به اختصار به آن اشاره مى‌شود:
در باب سوم، نویسنده به استیلاى نواب، خلفا، سادات علوى بر این سرزمین مى‌پردازد. او با این‌كه مقدارى از كتاب خود را، از تاریخ طبرستان ابن‌ اسفندیار نقل كرده است، مطالب آن كتاب را به دقت مورد بررسى و تجزیه و تحلیل قرار مى‌دهد و تأكید مى‌كند كه در عهد خلافت، هیچ فردى از جانب خلفاى راشدین بر طبرستان حكومت نكرده است و آنچه در كتاب تاریخ طبرستان آمده مبنى بر این كه در ایام خلافت عمر بن خطاب، امام حسن بن على(ع) و عبداللّه بن عمر و مالك اشتر و قثم بن عباس به طبرستان آمده‌اند، واقعیت ندارد. در كتب تاریخ كه از جانب علماء به نگارش درآمده سال‌هاى عمر ائمه(ع) را تعیین كرده‌اند كه در سال‌هاى مختلف در كجا بوده و به چه كارى اشتغال داشته‌اند. در هیچ منبعى نیامده كه امام حسن بن على(ع) از طبرستان گذر كرده و به این منطقه سفر نموده است.


ابواب اول و دوم با ذكر چگونگى عمارت رويان بنا به گزارش بهاءالدين محمد كاتب در كتاب تاريخ طبرستان آغاز شده است. سپس به شرح حكومت شاه فيروز بن يزجرد كه اولين حاكم رويان به شمار مى‌رود و نزاع او با پادشاه هياطله پرداخته شده است.
در ادامه این باب به مسجدى كه در شهر آمل به مالك اشتر منتسب است، اشاره كرده و متذكر مى‌شود كه این مسجد توسط جماعت مالكیه كه به امامت مالك اشتر معتقدند، بنا نهاده شده است؛ لذا این مسجد نیز به مالكیه منتسب است نه مالك اشتر.


در باب سوم، نويسنده به استيلاى نواب، خلفا، سادات علوى بر اين سرزمين مى‌پردازد. او با اين‌كه مقدارى از كتاب خود را، از تاريخ طبرستان ابن‌اسفنديار نقل كرده است، مطالب آن كتاب را به دقت مورد بررسى و تجزيه و تحليل قرار مى‌دهد و تأكيد مى‌كند كه در عهد خلافت، هيچ فردى از جانب خلفاى راشدين بر طبرستان حكومت نكرده است و آنچه در كتاب تاريخ طبرستان آمده مبنى بر اين كه در ايام خلافت عمر بن خطاب، امام حسن بن على(ع) و عبداللّه بن عمر و مالك اشتر و قثم بن عباس به طبرستان آمده‌اند، واقعيت ندارد. در كتب تاريخ كه از جانب علماء به نگارش درآمده سال‌هاى عمر ائمه(ع) را تعيين كرده‌اند كه در سال‌هاى مختلف در كجا بوده و به چه كارى اشتغال داشته‌اند. در هيچ منبعى نيامده كه امام حسن بن على(ع) از طبرستان گذر كرده و به اين منطقه سفر نموده است.
[[اولیاء‌الله، محمد بن حسن|اولیاءاللّه]] در شرح كشتن امام موسى بن جعفر(ع)، به دست هارون مى‌نویسد: «پس بفرمود تا او را به سر، ارزیز مذاب به حلق فروریختند و شهیدش كردند و خواست كه در روى خلق براءت ساحت خود آشكار كند. بفرمود تا او را بر نعش نهاده، میان بازار بغداد بنهادند... و آن بازار را سوق‌الریحانیین خوانند، در برابر آن موضع در زیر دكّان، درى ساخته‌اند و بیشتر كه دانند، از آن گذر كنند، تا قدم بدان موضع نباید نهاد. و من بارها آنجا رفته و زیارت گزارده‌ام».


در ادامه اين باب به مسجدى كه در شهر آمل به مالك اشتر منتسب است، اشاره كرده و متذكر مى‌شود كه اين مسجد توسط جماعت مالكيه كه به امامت مالك اشتر معتقدند، بنا نهاده شده است؛ لذا اين مسجد نيز به مالكيه منتسب است نه مالك اشتر.
باب چهارم در شرح واژه «استندار» است. این كلمه در اصل آستاندار بوده است. به اعتقاد نویسنده: «رویان همیشه مقام حصین بوده است و اصحاب وقایع را كه خوف حاصل مى‌باشد، از هر جانبى روى بدیشان مى‌نهاد[ند]. چه ایشان همیشه اصحاب تمكین بوده‌اند و به اعتماد و امانت موصوف و معروف و بیگانگان دست تغلب بر ایشان نتوانستند دراز كردن. از این جهت پناهگاه مردم بوده‌اند و ایشان را آستان‌دار مى‌خواندند». در ادامه وجوه دیگرى نیز براى این لفظ ذكر شده است.


اولياءاللّه در شرح كشتن امام موسى بن جعفر (ع)، به دست هارون مى‌نويسد: «پس بفرمود تا او را به سر، ارزيز مذاب به حلق فروريختند و شهيدش كردند و خواست كه در روى خلق براءت ساحت خود آشكار كند. بفرمود تا او را بر نعش نهاده، ميان بازار بغداد بنهادند... و آن بازار را سوق‌الريحانيين خوانند، در برابر آن موضع در زير دكّان، درى ساخته‌اند و بيشتر كه دانند، از آن گذر كنند، تا قدم بدان موضع نبايد نهاد. و من بارها آنجا رفته و زيارت گزارده‌ام».
باب پنجم و ششم و هفتم كتاب به شرح حال حاكمان رویان اختصاص دارد. شهریوش بن هزارسب، كیكاوس بن هزارسب، شاه غازى از جمله ملوك رویان بوده‌اند كه به تفصیل شرح حكومت آنها آمده است. در باب آخر كتاب نیز شرح حوادث و آشوب‌هاى این منطقه ذكر شده است.


باب چهارم در شرح واژه «استندار» است. اين كلمه در اصل آستاندار بوده است. به اعتقاد نويسنده: «رويان هميشه مقام حصين بوده است و اصحاب وقايع را كه خوف حاصل مى‌باشد، از هر جانبى روى بديشان مى‌نهاد[ند]. چه ايشان هميشه اصحاب تمكين بوده‌اند و به اعتماد و امانت موصوف و معروف و بيگانگان دست تغلب بر ايشان نتوانستند دراز كردن. از اين جهت پناهگاه مردم بوده‌اند و ايشان را آستان‌دار مى‌خواندند». در ادامه وجوه ديگرى نيز براى اين لفظ ذكر شده است.
در خاتمه كتاب وضعیت حكومت رویان پس از سلطان ابوسعید و به طمع افتادن امراى حكومت او براى دستیابى به قدرت تا سال 805ق تشریح شده است.


باب پنجم و ششم و هفتم كتاب به شرح حال حاكمان رويان اختصاص دارد. شهريوش بن هزارسب، كيكاوس بن هزارسب، شاه غازى از جمله ملوك رويان بوده‌اند كه به تفصيل شرح حكومت آنها آمده است. در باب آخر كتاب نيز شرح حوادث و آشوب‌هاى اين منطقه ذكر شده است.
== وضعیت كتاب ==
در ابتداى كتاب فهرست مطالب است. در انتهاى اثر نیز فهارس كتاب شامل أعلام، آبادى‌ها، تیره‌ها و طوائف، مشاغل و كتب به ترتیب حروف الفبا ذكر شده است.


در خاتمه كتاب وضعيت حكومت رويان پس از سلطان ابوسعيد و به طمع افتادن امراى حكومت او براى دستيابى به قدرت تا سال 805ق تشريح شده است.
==منابع مقاله==
مقدمه و متن كتاب


== وضعيت كتاب ==


==وابسته‌ها==
{{وابسته‌ها}}


در ابتداى كتاب فهرست مطالب است. در انتهاى اثر نيز فهارس كتاب شامل أعلام، آبادى‌ها، تيره‌ها و طوائف، مشاغل و كتب به ترتيب حروف الفبا ذكر شده است.
[[تاریخ طبرستان (آشتيانی)|تاریخ طبرستان (آشتیانی)]]


== منابع ==
[[تاریخ طبرستان و رویان و مازندران]]


[[رده:کتاب‌شناسی]]


مقدمه و متن كتاب
[[رده:تاریخ]]
 
 
[[رده:تاریخ ایران]]
== پیوندها ==
 
[[رده:سلسله‌های پیش از اسلام]]
[[رده:کتاب‌شناسی]]