الفارابي (غالب): تفاوت میان نسخه‌ها

الفارابي
الفارابي
پدیدآوران	غالب، مصطفی (نویسنده)
ناشر	دار و مکتبة الهلال
مکان نشر	لبنان - بيروت
چاپ	1
موضوع	سرگذشت‌نامه فارابی، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق. فيلسوفان فيلسوفان - سرگذشت‌نامه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏‎‏B‎‏ ‎‏753‎‏ ‎‏/‎‏2‎‏ف‎‏2‎‏غ*
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۳

الفارابي، تألیف مصطفی غالب (معاصر)، کتابی است که به معرفی فارابی (حدود 260-339ق)، آثار و افکار ایشان اختصاص یافته است.

ساختار

این اثر خالی از نظم، با مقدمه و زندگی‌نامه فارابی آغاز شده، سپس افکار او در موضوعات مختلف مورد بحث قرار گرفته است.

گزارش محتوا

در ابتدا به زندگی معلم ثانی اشاره شده است.

نویسنده می‌گوید: آثار فارابی در منطق بسیار مشهور است؛ به‌گونه‌ای که ابن‌ سینا، منطق و قیاس را از ایشان گرفته است. روش فارابی چنان‌که معروف است همان روش ارسطو است با این تفاوت که ایشان برای برخی از مسائل منطق قواعدی وضع و مغالطات منطق را کشف کرد و برخی از مباحث موجز را بسط داد^[۱].

افکار منطقی فارابی همان شرح کتاب ارغنون (شش مقاله از تألیفات ارسطو در موضوع منطق) ارسطو است؛ لکن وی اهمیت این دانش را در امور عقلی و کشفی برای پی بردن به اعماق جواهر حقه در تمام موجودات درک کرد؛ لذا به تطبیق، تشریح و ترتیب مسائل مزبور در همه دیدگاه‌های فلسفی‌اش که در آنها مخالفان خود را نقد کرد – همان مخالفانی که وی را متهم به زندقه و باطنی‌گری می‌کردند - پرداخت^[۲].

ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی، معروف به ابوالحکما (801-873م)، الهیات ارسطو را به زبان عربی ترجمه نمود. پس از وی فارابی آن را شرح داد و بر آن تعلیقه زد. ایشان نظریات ارسطو را در الهیات و ماوراءالطبیعه منسجم نمود و بین ماهیت و وجود تمییز قائل شد و...

فارابی در تعریف موجود اول می‌گوید: «موجود اول موجودی است که بذاته وجود دارد و برای وجود او سببی نیست، بلکه او سبب است برای وجود سایر موجودات. او از هر نوع نقصی مبراست؛ لذا وجود او پیش‎ترین و برترین وجود است»^[۳].

فارابی نظریه عقول ده‌گانه را در آثار خویش پذیرفته است این نظریه در حقیقت تحت تأثیر هیئت بطلمیوسی بوده که به نه فلک قائل بوده است؛ که از پایین به بالا عبارت است از: فلک قمر، فلک زهره، فلک عطارد، فلک شمس، فلک مریخ، فلک مشتری، فلک زحل، فلک ثوابت و فلک اطلس. حکمای مشاء برای هر فلکی عقلی قائل بودند که همراه با عقل اول، ده عقل مجرد کلی می‌شود^[۴].

عقل در نظر فارابی معانی متعدد و کاربردهای مختلف دارد:

چیزی که عامه مردم آن را عقل می‌خوانند و انسانی را که آن گوهر در اوست، عاقل می‌دانند؛
آنچه در زبان متکلمان رایج است که می‌گویند این چیزی است که عقل آن را اثبات می‌کند و آن چیزی است که عقل آن را نفی می‌نماید؛
عقلی که در کتاب برهان ارسطو آمده است؛
عقلی که در مقاله ششم از کتاب اخلاق آمده است؛
عقلی که در کتاب نفس آمده است؛
عقلی که در کتاب مابعدالطبیعه آمده است.^[۵].

به اعتقاد نویسنده، فارابی سعی نموده که ثابت‎ کند افلاطون‎ و ارسطو با هم‎ اختلاف‎ جوهری نداشته‌اند؛ زیرا آن‎ دو، پدید آورنده فلسفه‌اند و فلسفه‎ هم چیزی نیست جز علم‎ به‎ موجودات‎ از آن‎ جهت‎ که‎ موجودند. حکمای نامدار پس‎ از ایشان‎، مقام‎ آموزگار فلسفه‎ به‎ آنان‎ داده‌اند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که بگوییم‎ در تفسیر کسانی که‎ قائل‎ به‎ اختلاف‎ آن‎ دو شده‌اند^[۶].

گفته شده که ارسطو قائل به قدم عالم و افلاطون نظر به حدوث عالم داشته است. فارابى درصدد برآمد تا تعارضى را که بین رأى افلاطون درباره حدوث عالم و نظر ارسطو و حکماى پس از او درباره قدم عالم به نظر می‌آمد، از میان بردارد. او قدم عالم به معناى نفى علت فاعلى براى آن را که به ارسطو نسبت داده شده بود، ناموجه و برداشتى ناصحیح از سخن ارسطو دانست؛ چون زمان، مقدار حرکت فلک و ناشى از آن است و آنچه از شیئى پدید می‌آید، شامل آن نمی‌شود، پس زمان متأخر از فلک است و پدید آمدن فلک داراى ابتداى زمانى نیست، اما چنین امرى با ابداع، یعنى آفرینش دفعى و بدون زمان فلک، منافاتى ندارد و به نفى خلق و یا نفى امکان ذاتى آن امر قدیم نمی‌انجامد. پس این توهم که ایجاد، ضرورتاً زمانى است باطل است.^[۷].

مسائل طبیعی، اخلاق، قدم و حدوث عالم، ارسطو و مثل افلاطونی، ثواب و عقاب، فارابی و علم مدنی، فارابی و علم فقه، فارابی و علم کلام، فارابی و سبب منامات و وحی، از مسائلی دیگری است که نویسنده به آنها پرداخته است.

وضعیت کتاب

فهرست محتویات در پایان کتاب آمده است. پاورقی‌های کتاب به ذکر مستند مطالب آن اختصاص یافته است.

پانویس

منابع مقاله

وابسته‌ها

الفلسفة الطبيعية و الإلهية عند الفارابي

الفارابي في حدوده و رسومه

الفارابي الموفق و الشارح

الفارابي

[1] ر.ک: متن کتاب، ص19

[2] ر.ک: همان، ص49-48

[3] ر.ک: همان، ص50

[4] ر.ک: همان، ص63-62

[5] ر.ک: همان، ص83

[6] ر.ک: همان، ص128-127

[7] همان، ص157-158؛ کرمانشاهانی، احسان، ج12، ص703

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-<div class="wikiInfo">
+{{جعبه اطلاعات کتاب
-[[پرونده:NUR30267J1.jpg|بندانگشتی|الفارابي]]
+| تصویر =NUR30267J1.jpg
-{| class="wikitable aboutBookTable" style="text-align:Right"
+| عنوان =الفارابي
-|+
+| پدیدآوران =
-|-
+[[غالب، مصطفی]] (نویسنده)
-! نام کتاب!! data-type="bookName" |الفارابي
-|-
-|نام های دیگر کتاب
-| data-type="otherBookNames" |
-|-
-|پدیدآورندگان
-| data-type="authors" |[[غالب، مصطفي]] (نويسنده)
-|-
+| زبان =عربی
-|زبان
+| کد کنگره =‏‎‏B‎‏ ‎‏753‎‏ ‎‏/‎‏2‎‏ف‎‏2‎‏غ*
-| data-type="language" |عربي
+| موضوع =
-|-
+سرگذشت‌نامه
-|کد کنگره
-| data-type="congeressCode" style="direction:ltr" |‏‎‏B‎‏ ‎‏753‎‏ ‎‏/‎‏2‎‏ف‎‏2‎‏غ*
-|-
-|موضوع
-| data-type="subject" |سرگذشت‌نامه
-فارابي، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق.
+فارابی، محمد بن محمد، 260؟ - 339ق.
 فيلسوفان
 فيلسوفان - سرگذشت‌نامه
-|-
+| ناشر =
-|ناشر
+دار و مکتبة الهلال
-| data-type="publisher" |دار و مکتبة الهلال
+| مکان نشر =لبنان - بيروت
-|-
+| سال نشر = |مجلد1: 1995م ,
-|مکان نشر
-| data-type="publishPlace" |لبنان - بيروت
-|-
-||سال نشر
-| ata-type="publishYear" |مجلد1: 1995م ,
-|- class="articleCode"
-|کد اتوماسیون
+| کد اتوماسیون =AUTOMATIONCODE30267AUTOMATIONCODE
-| data-type="automationCode" |AUTOMATIONCODE30267AUTOMATIONCODE
+| چاپ =1
-|}
+| تعداد جلد =1
-</div>
+| کتابخانۀ دیجیتال نور =30267
-'''الفارابي'''، تألیف مصطفی غالب (معاصر)، کتابی است که به معرفی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] (حدود 260-339ق)، آثار و افکار ایشان اختصاص یافته است.
+| کتابخوان همراه نور =30267
+| کد پدیدآور =
+| پس از =
+| پیش از =
+}}
+'''الفارابي'''، تألیف [[غالب، مصطفی|مصطفی غالب]] (معاصر)، کتابی است که به معرفی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] (حدود 260-339ق)، آثار و افکار ایشان اختصاص یافته است.
 ==ساختار==
-این اثر خالی از نظم، با مقدمه و زندگی‎نامه [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آغاز شده، سپس افکار او در موضوعات مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
+این اثر خالی از نظم، با مقدمه و زندگی‌نامه [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آغاز شده، سپس افکار او در موضوعات مختلف مورد بحث قرار گرفته است.
 ==گزارش محتوا==
 در ابتدا به زندگی معلم ثانی اشاره شده است.
-نویسنده می‎گوید: آثار [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در منطق بسیار مشهور است؛ به‎گونه‎ای که ابن‎سینا، منطق و قیاس را از ایشان گرفته است. روش فارابی چنان‎که معروف است همان روش [[ارسطو]] است با این تفاوت که ایشان برای برخی از مسائل منطق قواعدی وضع و مغالطات منطق را کشف کرد و برخی از مباحث موجز را بسط داد<ref>ر.ک: متن کتاب، ص19</ref>.
-افکار منطقی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] همان شرح کتاب ارغنون (شش مقاله از تألیفات ارسطو در موضوع منطق) ارسطو است؛ لکن وی اهمیت این دانش را در امور عقلی و کشفی برای پی بردن به اعماق جواهر حقه در تمام موجودات درک کرد؛ لذا به تطبیق، تشریح و ترتیب مسائل مزبور در همه دیدگاه‎های فلسفی‎اش که در آنها مخالفان خود را نقد کرد – همان مخالفانی که وی را متهم به زندقه و باطنی‎گری می‎کردند - پرداخت<ref>ر.ک: همان، ص49-48</ref>.
+نویسنده می‌گوید: آثار [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در منطق بسیار مشهور است؛ به‌گونه‌ای که ابن‌ سینا، منطق و قیاس را از ایشان گرفته است. روش فارابی چنان‌که معروف است همان روش [[ارسطو]] است با این تفاوت که ایشان برای برخی از مسائل منطق قواعدی وضع و مغالطات منطق را کشف کرد و برخی از مباحث موجز را بسط داد<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/19 ر.ک: متن کتاب، ص19]</ref>.
-ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی، معروف به ابوالحکما (801-873م)، الهیات ارسطو را به زبان عربی ترجمه نمود. پس از وی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آن را شرح داد و بر آن تعلیقه زد. ایشان نظریات [[ارسطو]] را در الهیات و ماوراءالطبیعه منسجم نمود و بین ماهیت و وجود تمییز قائل شد و...
+افکار منطقی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] همان شرح کتاب ارغنون (شش مقاله از تألیفات ارسطو در موضوع منطق) ارسطو است؛ لکن وی اهمیت این دانش را در امور عقلی و کشفی برای پی بردن به اعماق جواهر حقه در تمام موجودات درک کرد؛ لذا به تطبیق، تشریح و ترتیب مسائل مزبور در همه دیدگاه‌های فلسفی‌اش که در آنها مخالفان خود را نقد کرد – همان مخالفانی که وی را متهم به زندقه و باطنی‌گری می‌کردند - پرداخت<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/48 ر.ک: همان، ص49-48]</ref>.
-[[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در تعریف موجود اول می‎گوید: «موجود اول موجودی است که بذاته وجود دارد و برای وجود او سببی نیست، بلکه او سبب است برای وجود سایر موجودات. او از هر نوع نقصی مبراست؛ لذا وجود او پیش‎ترین و برترین وجود است»<ref>ر.ک: همان، ص50</ref>.
-[[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] نظریه عقول ده‎گانه را در آثار خویش پذیرفته است این نظریه در حقیقت تحت تأثیر هیئت بطلمیوسی بوده که به نه فلک قائل بوده است؛ که از پایین به بالا عبارت است از: فلک قمر، فلک زهره، فلک عطارد، فلک شمس، فلک مریخ، فلک مشتری، فلک زحل، فلک ثوابت و فلک اطلس. حکمای مشاء برای هر فلکی عقلی قائل بودند که همراه با عقل اول، ده عقل مجرد کلی می‎شود<ref>ر.ک: همان، ص63-62</ref>.
+[[کندی، یعقوب بن اسحاق|ابویوسف یعقوب بن اسحاق کندی]]، معروف به ابوالحکما (801-873م)، الهیات ارسطو را به زبان عربی ترجمه نمود. پس از وی [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] آن را شرح داد و بر آن تعلیقه زد. ایشان نظریات [[ارسطو]] را در الهیات و ماوراءالطبیعه منسجم نمود و بین ماهیت و وجود تمییز قائل شد و...
+[[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] در تعریف موجود اول می‌گوید: «موجود اول موجودی است که بذاته وجود دارد و برای وجود او سببی نیست، بلکه او سبب است برای وجود سایر موجودات. او از هر نوع نقصی مبراست؛ لذا وجود او پیش‎ترین و برترین وجود است»<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/50 ر.ک: همان، ص50]</ref>.
+[[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] نظریه عقول ده‌گانه را در آثار خویش پذیرفته است این نظریه در حقیقت تحت تأثیر هیئت بطلمیوسی بوده که به نه فلک قائل بوده است؛ که از پایین به بالا عبارت است از: فلک قمر، فلک زهره، فلک عطارد، فلک شمس، فلک مریخ، فلک مشتری، فلک زحل، فلک ثوابت و فلک اطلس. حکمای مشاء برای هر فلکی عقلی قائل بودند که همراه با عقل اول، ده عقل مجرد کلی می‌شود<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/62 ر.ک: همان، ص63-62]</ref>.
 عقل در نظر فارابی معانی متعدد و کاربردهای مختلف دارد:
-# چیزی که عامه مردم آن را عقل می‎خوانند و انسانی را که آن گوهر در اوست، عاقل می‎دانند؛
+# چیزی که عامه مردم آن را عقل می‌خوانند و انسانی را که آن گوهر در اوست، عاقل می‌دانند؛
-# آنچه در زبان متکلمان رایج است که می‎گویند این چیزی است که عقل آن را اثبات می‎کند و آن چیزی است که عقل آن را نفی می‎نماید؛
+# آنچه در زبان متکلمان رایج است که می‌گویند این چیزی است که عقل آن را اثبات می‌کند و آن چیزی است که عقل آن را نفی می‌نماید؛
 # عقلی که در کتاب برهان ارسطو آمده است؛
 # عقلی که در مقاله ششم از کتاب اخلاق آمده است؛
 # عقلی که در کتاب نفس آمده است؛
-# عقلی که در کتاب مابعدالطبیعه آمده است<ref>ر.ک: همان، ص83</ref>.
+# عقلی که در کتاب مابعدالطبیعه آمده است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/83 ر.ک: همان، ص83]</ref>.
-به اعتقاد نویسنده، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] سعی نموده که ثابت‎ کند افلاطون‎ و [[ارسطو]] با هم‎ اختلاف‎ جوهری نداشته‎اند؛ زیرا آن‎ دو، پدید آورنده فلسفه‎اند و فلسفه‎ هم چیزی نیست جز علم‎ به‎ موجودات‎ از آن‎ جهت‎ که‎ موجودند. حکمای نامدار پس‎ از ایشان‎، مقام‎ آموزگار فلسفه‎ به‎ آنان‎ داده‎اند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که بگوییم‎ در تفسیر کسانی که‎ قائل‎ به‎ اختلاف‎ آن‎ دو شده‎اند<ref>ر.ک: همان، ص128-127</ref>.
+به اعتقاد نویسنده، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] سعی نموده که ثابت‎ کند افلاطون‎ و [[ارسطو]] با هم‎ اختلاف‎ جوهری نداشته‌اند؛ زیرا آن‎ دو، پدید آورنده فلسفه‌اند و فلسفه‎ هم چیزی نیست جز علم‎ به‎ موجودات‎ از آن‎ جهت‎ که‎ موجودند. حکمای نامدار پس‎ از ایشان‎، مقام‎ آموزگار فلسفه‎ به‎ آنان‎ داده‌اند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که بگوییم‎ در تفسیر کسانی که‎ قائل‎ به‎ اختلاف‎ آن‎ دو شده‌اند<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/127 ر.ک: همان، ص128-127]</ref>.
-گفته شده که [[ارسطو]] قائل به قدم عالم و افلاطون نظر به حدوث عالم داشته است. [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] درصدد برآمد تا تعارضى را که بین رأى افلاطون درباره حدوث عالم و نظر ارسطو و حکماى پس از او درباره قدم عالم به نظر می‎آمد، از میان بردارد. او قدم عالم به معناى نفى علت فاعلى براى آن را که به [[ارسطو]] نسبت داده شده بود، ناموجه و برداشتى ناصحیح از سخن [[ارسطو]] دانست؛ چون زمان، مقدار حرکت فلک و ناشى از آن است و آنچه از شیئى پدید می‎آید، شامل آن نمی‎شود، پس زمان متأخر از فلک است و پدید آمدن فلک داراى ابتداى زمانى نیست، اما چنین امرى با ابداع، یعنى آفرینش دفعى و بدون زمان فلک، منافاتى ندارد و به نفى خلق و یا نفى امکان ذاتى آن امر قدیم نمی‎انجامد. پس این توهم که ایجاد، ضرورتاً زمانى است باطل است<ref>همان، ص157-158؛ کرمانشاهانی، احسان، ج12، ص703</ref>.
+گفته شده که [[ارسطو]] قائل به قدم عالم و افلاطون نظر به حدوث عالم داشته است. [[فارابی، محمد بن محمد|فارابى]] درصدد برآمد تا تعارضى را که بین رأى افلاطون درباره حدوث عالم و نظر ارسطو و حکماى پس از او درباره قدم عالم به نظر می‌آمد، از میان بردارد. او قدم عالم به معناى نفى علت فاعلى براى آن را که به [[ارسطو]] نسبت داده شده بود، ناموجه و برداشتى ناصحیح از سخن [[ارسطو]] دانست؛ چون زمان، مقدار حرکت فلک و ناشى از آن است و آنچه از شیئى پدید می‌آید، شامل آن نمی‌شود، پس زمان متأخر از فلک است و پدید آمدن فلک داراى ابتداى زمانى نیست، اما چنین امرى با ابداع، یعنى آفرینش دفعى و بدون زمان فلک، منافاتى ندارد و به نفى خلق و یا نفى امکان ذاتى آن امر قدیم نمی‌انجامد. پس این توهم که ایجاد، ضرورتاً زمانى است باطل است.<ref>[https://www.noorlib.ir/view/fa/book/bookview/text/29327/1/157 همان، ص157-158]؛ [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9511&&searchText= کرمانشاهانی، احسان، ج12، ص703]</ref>.
 مسائل طبیعی، اخلاق، قدم و حدوث عالم، [[ارسطو]] و مثل افلاطونی، ثواب و عقاب، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] و علم مدنی، فارابی و علم فقه، فارابی و علم کلام، [[فارابی، محمد بن محمد|فارابی]] و سبب منامات و وحی، از مسائلی دیگری است که نویسنده به آنها پرداخته است.
@@ خط ۷۴: / خط ۶۳: @@
 ==وضعیت کتاب==
 فهرست محتویات در پایان کتاب آمده است.
-پاورقی‎های کتاب به ذکر مستند مطالب آن اختصاص یافته است.
+پاورقی‌های کتاب به ذکر مستند مطالب آن اختصاص یافته است.
-==پانویس ==
+==پانویس==
 <references />
 ==منابع مقاله==
 # مقدمه و متن کتاب.
-# کرمانشاهانی، احسان، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج12، تهران، بنیاد دایرة‎المعارف اسلامی، چاپ اول، 1387ش.
+# [http://rch.ac.ir/article/Details?id=9511&&searchText= کرمانشاهانی، احسان، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، ج12، تهران، بنیاد دایرة‎المعارف اسلامی، چاپ اول، 1387ش].
+==وابسته‌ها==
+{{وابسته‌ها}}
-== وابسته‌ها ==
+[[الفلسفة الطبيعية و الإلهية عند الفارابي]]
-[[الفلسفة الطبیعیة و الإلهية عند الفارابي]]
 [[الفارابي في حدوده و رسومه]]
+[[الفارابي الموفق و الشارح]]
 [[الفارابي]]
-==پیوندها==
-[http://www.noorlib.ir/View/fa/Book/BookView/Image/29327 مطالعه کتاب الفارابي (غالب) در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور]
 [[رده:کتاب‌شناسی]]
 [[رده:فلسفه، مذهب و روانشناسی]]
-[[رده: 25 آبان الی 24 آذر]]