تمهيد القواعد (تحقیق حسن‌زاده آملی)

تمهيد القواعد(ترکه اصفهانی، علی بن محمد)
پدیدآوران	ترکه اصفهانی، علی بن محمد (نويسنده) حسن زاده آملی، حسن ; نويسنده (مصحح و معلق)
عنوان‌های دیگر	کتاب التمهيد في شرح قواعد التوحيد ** تمهید القواعد ** قواعد التوحید. شرح
ناشر	ال‍ف‌. لام‌. م‍ی‍م‌
مکان نشر	ایران - قم
سال نشر	1381ش
چاپ	1
شابک	‎964-93307-9-8
موضوع	ترکه اصفهانی، محمد بن حبیب الله، - 850ق. قواعد التوحید - نقد و تفسیر - تصوف - متون قدیمی تا قرن 14 - عرفان - متون قدیمی تا قرن 14
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ت‎‏4‎‏ ‎‏ق‎‏9022‎‏ ‎‏1381 283/3 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

تمهيد القواعد، نوشته صوفی قرن نهم هجری، صائن‌الدین بن ترکه اصفهانى (770-835ق)، با تصحیح و تعلیقات عارف معاصر، حسن حسن‌زاده آملی (1307-‌1400ش)، محور اصلی بحث، شرح و توضیح نظریه اختلافی و جنجالی «وحدت شخصی وجود» است که در نظر صوفیان، مرتبه عالی توحید شمرده می‌شود.

چون قبلا کتاب «تمهيد القواعد» معرفی شده، در اینجا ویژگی شرح حاضر مطرح می‌گردد. هرچند مصحح با این نظریه عرفانی موافق است و از مدافعان آن بشمار می‌رود و از سوی دیگر از نظر روشی بیشتر به شرح و تفهیم می‌پردازد و کمتر سراغ انتقاد می‌رود، ولی بااین‌همه، در تعلیقاتی که بر این کتاب نوشته، گاه نقدهایی نیز مطرح کرده است که البته عالمانه و دقیق و با کمال مراعات اخلاق و ادب نوشته شده است؛ به‌عنوان مثال، ایشان خلط بین مفهوم و مصداق در بحث اشتراک وجود را که «ابن ترکه» گرفتارش شده، با یادکرد تناقض درونی و تبیین استدلالی نقد کرده است.

شرح صائن‌الدین بن ترکه اصفهانى و تعلیقات حسن حسن‌زاده آملی هردو به زبان عربی است؛ جز آنکه مصحح و حاشیه‌نویس گاه به هردو زبان عربی و فارسی نوشته است؛ مانند توضیح معنای ذوق شهودی که افزون بر بیان این مطلب به عربی، افزوده است: «و به فارسی: ذوق چشیدن، بلکه دارا بودن است و دارایی غیر از دانایی به مفاهیم است که سیره علمای اعلام بر آن جاری است. سعی کن که علاوه بر دانایی، دارایی تحصیل کنی که «ليس للإنسان إلا ما سعی» و گاهی فقط به زبان فارسی پاورقی نوشته شده است و گاه نکته مورد نظرش را به‌صورت ترکیبی (عربی - فارسی) مطرح کرده است.

مصحح و تعلیقه‌نویس از اشعار فارسی خود نیز برای توضیح مطلبش استفاده کرده است؛ مانند این ابیات: ما جدولی از بحر وجودیم همه ما دفتری از غیب و شهودیم همه ما مظهر واجب‌الوجودیم همه افسوس که در جهل غنودیم همه.

مصحح، تدریس و تصحیح کتاب حاضر و نگارش پاورقی بر آن را در قم تاریخ 20 دی 1363ش، به پایان رسانده است. او افزوده است: این دوره چهارم تدریس بود و در هر دوره حاشیه‌هایی بر این کتاب ارزشمند نوشتم تا به‌صورت فعلی رسید.

منابع مقاله

متن کتاب.