شرح رسالة التوحید

شرح رسالة التوحید
پدیدآوران	اح‍س‍ائ‍ی‌، ع‍ل‍ی‌ ن‍ق‍ی‌ ب‍ن‌ اح‍م‍د (نويسنده) جیلانی، عبدالکریم بن ابراهیم ; محقق (نويسنده)
ناشر	مؤسسة شمس هجر
مکان نشر	لبنان - بیروت
سال نشر	1428ق - 2007م
چاپ	2
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	ج9 ر5012 217 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

شرح رسالة التوحيد، نوشته یکی از عالمان فرقه شیخیه، علی‌نقی بن شیخ احمد احسایی (متوفی ۱۲۴۶ق)، توضیحات و نقدهایی بر کتاب «رسالة التوحيد» از آثار صوفی عبدالکریم قطب‌الدین بن ابراهیم جیلى (767-805 یا 826ق) است. زبان متن و شرح، هر دو، عربی است. نویسنده، شرح خود را به‌صورت غیر مزجی آورده و متن و شرح را از یکدیگر جدا کرده است. موضوع محوری کتاب، حقیقت توحید و مراتب آن و نقد دیدگاه صوفیه در این بحث است.

مصحح و محقق کتاب، صالح احمد دباب، اثر حاضر را بر اساس 2 نسخه خطی تصحیح کرده و مشخصات کتاب‌شناختی و تفاوت آن را توضیح داده است. او نشانی آیات و منابع روایات را در پاورقی مشخص کرده و کوشیده است هر حدیثی را به منبع معتبری مستند سازد، ولی جستجویش در همه موارد موفق نبوده و برخی از روایات بدون مأخذ مانده است.

شارح بدون تصریح به نام این صوفی (عبدالکریم جیلى) نوشته است: وقتی کتاب یکی از صوفیان مدعی معرفت و وصول را دیدم که در ظلمات حرکت می‌کند و سوار کشتی نجات نشده است، به شرح کلامش پرداختم تا درست را از نادرست جدا سازم.

صالح احمد دباب نوشته است: صوفیه 2 کاربرد دارد: یکی به معنای کسانی است که به تهذیب نفس و زهد و تقوا مشغولند و از گناهان می‌پرهیزند و واجبات را انجام می‌دهند. این معنا مذموم نیست، بلکه ممدوح است. کاربرد دیگر به معنای معتقدان به حلول و اتحاد و وحدت وجود و... است؛ اینها بدون تردید مذموم هستند و مخالف خدا و رسول(ص) و اهل‌بیت(ع).

شارح در بحث تفاوت بین صفات سالک و صفات خدای تعالی، نویسنده (عبدالکریم بن ابراهیم جیلى) را تکفیر کرده و سخن او را تعبیری فاسد و موجب کفر ظاهری و باطنی دانسته است («... هذا و مثله و ما بعده تعبير فاسد، موجب للكفر الظاهر و الباطن و إن اُريد منه معنی صحيحاً؛ لأنه من حيث قوله كلمة الكفر كفرٌ ظاهرٌ و من حيث الإلحاد كفرٌ باطنٌ؛ لأنه مُدّعٍ لمرتبة الجامعية ...»).

علی‌نقی احسایی، نگارش این کتاب را روز جمعه آخر ماه جمادی‌الآخر سال 1224ق، در یزد به پایان رسانده است.

منابع مقاله

مقدمه محقق، مقدمه شارح و متن کتاب.