عروض

عروض
پدیدآوران	اقبالی، ابراهیم (نويسنده)
ناشر	دانشگاه تبریز. موسسه تحقیقاتی علوم اسلامی - انسانی
مکان نشر	ایران - تبریز
سال نشر	1386ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-04-0696-0
موضوع	عروض فارسی
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏الف‎‏7‎‏ع‎‏4 3559 ‏PIR‎‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، عروض (ابهام زدایی) را ببینید.

عروض، اثر ابراهیم اقبالی (معاصر)، کتابی است در دانش عروض و شناخت اوزان اشعار.

برای عروض در لغت، سیزده معنی نوشته‌اند که هریک از آنها، به‌نحوی با معنی اصطلاحی آن، یعنی «میزان و معیار شعر» ارتباط دارند. نویسنده در ابتدای کتاب ضمن اشاره به این سیزده معنی، تاریخچه علم عروض را مورد مطالعه قرار داده و خلیل بن احمد عروضی (متوفی 170 یا 175ق) را اولین کسی دانسته است که این علم را از روی علم موسیقی و در پنج دایره، شامل پانزده بحر، تدوین کرد و بعدها ابوالحسن سعید بلخی، ملقب به اخفش اوسط (متوفی 215ق)، بحر متدارک را به بحور پانزده‌گانه خلیل، افزود و شعرای پارسی‌زبان، سه وزن (قریب، جدید و مشاکل) را ابداع و اضافه کردند تا تعداد بحرها، به نوزده عدد رسید. بعضی از عروض‌دانان یازده بحر دیگر پیدا کردند و بر آن نوزده بحر اصلی افزوده‌اند که چندان شهرتی نیافتند.

در ادامه کتاب، به تعریف اصطلاحات این علم، مانند وزن، افاعیل (ارکان) عروضی، بحر، هجا (سیلاب)، زحافات، وزن دوری و بحور متفق الارکان و مختلف الارکان پرداخته شده و سپس، طریقه نام‌گذاری اوزان و قواعد تقطیع توضیح داده شده است و پس از آن، به معرفی اوزان معروف پرداخته شده است.

در این کتاب، نوزده بحر مشهور و مجموعا پنجاه‌ونه وزن، مورد بررسی قرار گرفته است. برخی از بحور یادشده عبارتند از:

1. رمل: با تکرار رکن «فاعلاتن»، حاصل می‌شود.
2. هزج: با تکرار رکن «مفاعیلن»، حاصل می‌شود.
3. رجز: با تکرار رکن «مستفعلن»، حاصل می‌شود.
4. متقارب: با تکرار رکن «فعولن»، حاصل می‌شود.
5. متدارک: با تکرار رکن «فاعلن»، حاصل می‌شود.
6. کامل: با تکرار رکن «متفاعلن»، حاصل می‌شود.
7. وافر: با تکرار رکن «مفاعلتن»، حاصل می‌شود.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.