رسالة الضرر و ما فيه من الخبر و ما له من الأثر

رسالة الضرر و ما فیه من الخبر و ماله من الاثر
پدیدآوران	زاهدی قمی، ابوالفضل (نویسنده)
ناشر	مطبعة الحکمة
مکان نشر	قم - ایران
چاپ	1
موضوع	فقه - قواعد قاعده لا ضرر
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏169‎‏/‎‏52‎‏ ‎‏/‎‏ل‎‏2‎‏ز‎‏2
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

برای دیگر کاربردها، قاعده لا ضرر (ابهام زدایی) را ببینید.

رسالة الضرر و ما فيه من الخبر و ما له من الأثر، اثر آیت‌الله حاج ميرزا ابوالفضل زاهد، در زمينه جمع‌آورى و بررسى اخبار و مسائل مربوط به قاعده «لا ضرر و لا ضرار» مى‌باشد كه به زبان عربى و در سال 1384ق، تدوين شده است.

انگيزه تأليف كتاب، پاسخ به درخواست دوستان نویسنده براى گردآورى احاديثى در مورد مسئله ضرر بوده است.

ساختار

كتاب، با مقدمه مؤلف، در بيان انگيزه تأليف، آغاز و مطالب، در چهار فصل، ارائه شده است.

نویسنده، هنگام مطالعه كتب روايى، به احاديثى برخورده است كه در مورد ضرر بحث كرده و ضرر را، علت تغيير حكم يا تحديد حق قرار داده و لذا اقدام به جمع‌آورى آنها كرده و سپس با مراجعه به كتب «شرايع» و «جواهر»، مسائلى را كه در آنها به قاعده ضرر استدلال شده است، بررسى نموده است.

وى، معتقد است كه مسئله ضرر، مقدم بر بسيارى از احكام بوده و موجب حكم بر غير مقتضاى دلالت اطلاق آن حكم مى‌شود.

گزارش محتوا

فصل اول، اختصاص به ذكر چهل و سه روايت دارد كه در آنها، به مسئله ضرر، اشاره شده است.

از جمله اين احاديث، روايتى از امام صادق(ع) به نقل از محمد بن على بن ابى شعبه مى‌باشد كه در آن، به عدم ضرر رساندن مرد به همسر مطلقه خود، در مورد نفقه او در زمان عده، سفارش شده است.

فصل دوم، مربوط به علم رجال و توثيق يا تضعيف راويانى است كه اين روايات را نقل كرده‌اند كه از جمله آنها مى‌توان افراد زير را نام برد:

اسماعيل بن فضل، ابان بن عثمان، ابوبصير، احمد بن محمد بن خالد بن عبدالرحمن، احمد بن محمد بن عيسى، اسماعيل بن فضل بن يعقوب، اسحاق بن عمار، ابويعقوب صيرفى، احمد بن محمد بن عمرى، بنان بن محمد بن عيسى، حسين بن سعيد، حمران بن اعين، حريز بن عبدالله سجستانى، حسين بن سعيد، حسن بن سعيد، حسن بن فضال، زرعة بن محمد حضرمى، زرارة بن اعين، سماعة بن مهران، صفوان بن يحيى، صالح بن سعيد، على بن حسن بن رباط بجلى، على بن سويد سائى، عبدالله بكير بن اعين، عبدالكريم عمرو بن صالح خثعمى، عبدالله بن مغيرة ابومحمد بجلى، على بن نعمان، عبدالله بن جبلة، على بن مهزيار، فضل بن عبدالملك، محمد بن عبدالله هلال، محمد بن يحيى عطار قمى، مفضل بن صالح، محمد بن كثير صيرفى، محمد بن ابى عمير، محمد بن يحيى خزاز كوفى و يحيى بن مبارک.

فصل سوم، مربوط به نقل اقوال مذكورين در اسناد بوده و در فصل چهارم، تنبيهاتى در مورد اين احاديث، ذكر شده است كه برخى از آنها عبارتند از:

1. ذكر برخى از مصاديق ضرر در اين روايات، از جمله:

الف) تضرر بالعرض؛

ب) نقص مالى؛

ج) ايجاد مانع از نقل مال به ديگرى؛

د) اذيت و ايذاء، هر چند مالى و عرضى نباشد؛

و...

2. ضرر در عبادات، مانند روزه، وضو و غسل، در اين روايات ذكر نشده است، مگر به نحو اطلاق و عموم؛

3. بررسى قول ابن اثير در مورد اضرار؛

4. قول محقق خراسانى مبنى بر اينكه دليل حاكم، حاكم بر ادله شرعيه است، نه بر حكم عقل؛

5. ضرر، از جمله مفاهيم انتزاعيه‌اى كه داراى مصداق مستقل نمى‌باشد(مانند وفاء، اطاعت، امتثال و مخالفت)، نيست.

وضعيت كتاب

كتاب، فاقد فهرست بوده و پاورقى‌ها بيشتر به ذكر منابع اختصاص يافته است.

منابع مقاله

مقدمه و متن كتاب.