۹٬۴۵۵
ویرایش
جز
جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} '
جز (جایگزینی متن - 'ابن خلكان' به 'ابن خلكان') |
Wikinoor.ir (بحث | مشارکتها) جز (جایگزینی متن - '↵↵↵\{\{کاربردهای\sدیگر\|(.*)\s\(ابهام\sزدایی\)\}\}↵↵↵' به ' {{کاربردهای دیگر|$1 (ابهام زدایی)}} ') |
||
| (۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<div class= | <div class="wikiInfo"> | ||
[[پرونده:NUR02198.jpg|بندانگشتی|تنوخی، محسن بن علی]] | [[پرونده:NUR02198.jpg|بندانگشتی|تنوخی، محسن بن علی]] | ||
{| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | {| class="wikitable aboutAuthorTable" style="text-align:Right" |+ | | ||
|- | |- | ||
! نام!! data-type= | ! نام!! data-type="authorName" |تنوخی، محسن بن علی | ||
|- | |- | ||
| | |نامهای دیگر | ||
|data-type= | | data-type="authorOtherNames" | تنوخی، ابوعلی محسن بن علی | ||
قاضی التنوخی | قاضی التنوخی | ||
| خط ۱۳: | خط ۱۳: | ||
|- | |- | ||
|نام پدر | |نام پدر | ||
|data-type= | | data-type="authorfatherName" |ابوالقاسم علی | ||
|- | |- | ||
|متولد | |متولد | ||
|data-type= | | data-type="authorbirthDate" |329ق | ||
|- | |- | ||
|محل تولد | |محل تولد | ||
|data-type= | | data-type="authorBirthPlace" |بصره | ||
|- | |- | ||
|رحلت | |رحلت | ||
|data-type= | | data-type="authorDeathDate" |384 ق | ||
|- | |- | ||
|اساتید | |اساتید | ||
|data-type= | | data-type="authorTeachers" |ابوعبدالله بريدى | ||
|- | |- | ||
|برخی آثار | |برخی آثار | ||
|data-type= | | data-type="authorWritings" |[[نشوار المحاضرة و أخبار المذاکرة]] | ||
[[ الفرج بعد الشدة]] | [[الفرج بعد الشدة]] | ||
|-class= | |- class="articleCode" | ||
|کد | |کد مؤلف | ||
|data-type= | | data-type="authorCode" |AUTHORCODE02198AUTHORCODE | ||
|} | |} | ||
</div> | </div> | ||
{{کاربردهای دیگر|تنوخی (ابهام زدایی)}} | |||
'''ابوعلى مُحَسِّن بن ابوالقاسم على تَنوخى''' (329-384ق)، قاضى اديب و نویسنده سده 4ق و نویسنده کتاب [[نشوار المحاضرة و أخبار المذاکرة]] و [[الفرج بعد الشدة]] | |||
== ولادت == | |||
در سال 329ق در بصره به دنيا آمد و همانجا در خاندان اديب و حديث‌شناس خود، پرورش يافت. | |||
== اساتید == | |||
همه استادان دوره كودكى يا نوجوانى او از مشاهيرند و بى‌گمان از همه تابناك‌تر ابوبكر صولى است. پيداست كه در خاندان قاضى بزرگى چون ابوالقاسم تنوخى، آموزش دينى بر آموزش ادبى پيشى داشت. به همين جهت گويند او نخستين حديث خود را در 7 سالگى شنيد. | |||
در بصره بود كه پدر او ابوالقاسم، پس از مرگ ابوعبدالله بريدى به مهلبى، دبير احمد ديلمى پيوست. اين دوستى بعدها براى پدر و پسر بسيار سودآور بود، زيرا احمد ديلمى پس از چندى بغداد را فتح كرد و معزالدوله لقب يافت و مهلبى وزير او شد. | در بصره بود كه پدر او ابوالقاسم، پس از مرگ ابوعبدالله بريدى به مهلبى، دبير احمد ديلمى پيوست. اين دوستى بعدها براى پدر و پسر بسيار سودآور بود، زيرا احمد ديلمى پس از چندى بغداد را فتح كرد و معزالدوله لقب يافت و مهلبى وزير او شد. | ||
| خط ۵۶: | خط ۶۲: | ||
در 371ق، تنوخى همراه عضدالدوله در همدان بود كه در كشاكش‌ها و سخن‌چينى‌هاى دربار، بى‌احتياطى كرد و خشم امير را برانگيخت. امير اگرچه در حق او تندى روا نداشت، همچنان دل‌چركين باقى ماند تا به بغداد بازگشتند. امير كه چشم به راه نوزادى از نسل خليفه عباسى و شاهزاده ديلمى بود، نظر به آشنايى ديرين ميان تنوخى و خليفه، از او خواست به دربار برود و خليفه را به داشتن فرزندى از خاندان ديلمى تشويق كند. تنوخى كه بى‌حاصلى چنين اقدامى را حدس مى‌زد، به بيمارى تظاهر كرد. امير نيز كه به كمك جاسوس خود از واقعيت امر آگاه شد، چنان به خشم آمد كه قاضى را در خانه خود زندانى كرد. تنوخى تا مرگ عضدالدوله در 372ق از خانه بيرون نيامد. ديگر نمى‌دانيم كه تنوخى پس از آزادى از زندانِ خانه، طى 12 سال كه از عمرش مانده بود، چه كرد. تنها خبرى كه از منابع به دست مى‌آيد، آن است كه او جز تأليف يا تكميل آثار ناتمام گذشته، به كارى دست نزد و در سال 384ق از دنيا رفت. | در 371ق، تنوخى همراه عضدالدوله در همدان بود كه در كشاكش‌ها و سخن‌چينى‌هاى دربار، بى‌احتياطى كرد و خشم امير را برانگيخت. امير اگرچه در حق او تندى روا نداشت، همچنان دل‌چركين باقى ماند تا به بغداد بازگشتند. امير كه چشم به راه نوزادى از نسل خليفه عباسى و شاهزاده ديلمى بود، نظر به آشنايى ديرين ميان تنوخى و خليفه، از او خواست به دربار برود و خليفه را به داشتن فرزندى از خاندان ديلمى تشويق كند. تنوخى كه بى‌حاصلى چنين اقدامى را حدس مى‌زد، به بيمارى تظاهر كرد. امير نيز كه به كمك جاسوس خود از واقعيت امر آگاه شد، چنان به خشم آمد كه قاضى را در خانه خود زندانى كرد. تنوخى تا مرگ عضدالدوله در 372ق از خانه بيرون نيامد. ديگر نمى‌دانيم كه تنوخى پس از آزادى از زندانِ خانه، طى 12 سال كه از عمرش مانده بود، چه كرد. تنها خبرى كه از منابع به دست مى‌آيد، آن است كه او جز تأليف يا تكميل آثار ناتمام گذشته، به كارى دست نزد و در سال 384ق از دنيا رفت. | ||
تنوخى كه يار امير ديلمى و وزير مهلبى بود و در فضاى آزاد و حتماً گاه عنان‌گسيخته عراق مى‌زيست، البته هيچ‌گونه تعصب دينى و غيردينى از خود نشان نداده است. راست است كه ابن اثير او را حنفىِ متعصبِ شافعى‌ستيز خوانده است، اما چنين تعصبى در آثار او ديده نمى‌شود. در عوض از مجموعه 25 داستانى كه شالجى برشمرده، مى‌توان دريافت كه وى با صوفيان ميانه خوبى نداشته است؛ در شرح احوال حلاج نيز پيوسته كارهاى او و مريدانش را نوعى نيرنگ مى‌پندارد. گرايش كلامى او، بى‌گمان انديشه معتزليان است، زيرا هرجا از ايشان سخن گفته، جانب ستايش و بزرگداشت را فرو نگذاشته است. | تنوخى كه يار امير ديلمى و وزير مهلبى بود و در فضاى آزاد و حتماً گاه عنان‌گسيخته عراق مى‌زيست، البته هيچ‌گونه تعصب دينى و غيردينى از خود نشان نداده است. راست است كه [[ابن اثیر، علی بن محمد|ابن اثير]] او را حنفىِ متعصبِ شافعى‌ستيز خوانده است، اما چنين تعصبى در آثار او ديده نمى‌شود. در عوض از مجموعه 25 داستانى كه شالجى برشمرده، مى‌توان دريافت كه وى با صوفيان ميانه خوبى نداشته است؛ در شرح احوال [[حلاج، حسین بن منصور|حلاج]] نيز پيوسته كارهاى او و مريدانش را نوعى نيرنگ مى‌پندارد. گرايش كلامى او، بى‌گمان انديشه معتزليان است، زيرا هرجا از ايشان سخن گفته، جانب ستايش و بزرگداشت را فرو نگذاشته است. | ||
==آثار== | |||
علاوه بر ديوان شعر كه اينك ظاهراً نابود شده، وى ظاهراً 4 كتاب ديگر نيز داشته است: | علاوه بر ديوان شعر كه اينك ظاهراً نابود شده، وى ظاهراً 4 كتاب ديگر نيز داشته است: | ||
#عنوان الحكمة، مجموعه داستان‌هاى حكمت‌آميز است. | |||
#المستجاد فى فعلات الاجواد. | |||
#نشوار المحاضرة و اخبار المذاكرة، كه گاه جامع التواريخ نيز خوانده شده است. | |||
#الفرج بعد الشدة، تنها نام كتاب نيست، بلكه يكى از «انواع ادبى» در ادبيات عرب به شمار مى‌آيد كه تنوخى نيك مى‌شناخته و در مقدمه الفرج خود به آن اشاره كرده است. | |||
==منابع== | ==منابع مقاله== | ||
[https://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/3159 دايرةالمعارف بزرگ اسلامى ج16، ص250، نوشته: آذرتاش آذرنوش.] | |||
==وابسته‌ها== | |||
{{وابسته‌ها}} | |||
[[نشوار المحاضرة و أخبار المذاکرة]] | |||
[[الفرج بعد الشدة]] | |||
[[ | |||
[[ | [[ترجمۀ فرج بعد از شدت]] | ||
[[ | [[الفوائد العوالي المورخة من الصحاح و الغرائب]] | ||
[[الفرج بعد الشدة للوقائع الغريبة و الأسرار العجيبة (تک جلدي)]] | [[الفرج بعد الشدة للوقائع الغريبة و الأسرار العجيبة (تک جلدي)]] | ||
[[رده:زندگی‌نامه]] | [[رده:زندگی‌نامه]] | ||
[[رده:ادیبان]] | |||