۸۳٬۴۵۰
ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات کتاب | تصویر =NUR71909J1.jpg | عنوان = البارع فی اللغة | عنوانهای دیگر...» ایجاد کرد) |
Hbaghizadeh (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
(۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد) | |||
خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
}} | }} | ||
'''البارع في اللغة''' اثر [[قالی، اسماعیل بن قاسم|ابوعلی اسماعیل بن قاسم قالی بغدادی]] (356-288ق)، فرهنگ معانی لغت و ریشهیابی اصل آنان است که با تحقیق [[طعان، هاشم|هاشم طعان]] به چاپ رسیده است. | |||
'''البارع في اللغة''' اثر ابوعلی اسماعیل بن قاسم قالی بغدادی ( | |||
==نامهای دیگر کتاب== | ==نامهای دیگر کتاب== | ||
صاحب | صاحب «[[كشف الظنون عن أسامي الكتب و الفنون|کشف الظنون]]»، بهاشتباه نام کتاب را «البارع في غريب الحديث» عنوان نموده است<ref>مقدمه، ص67</ref>. | ||
==ساختار== | ==ساختار== | ||
این اثر با مقدمه کوتاهی از محقق آغاز گردیده است. سپس محقق مطالب را به سه فصل تقسیم کرده و فصل سوم را به متن کتاب «البارع» اختصاص داده است. | |||
نویسنده درباره هر واژه، ضمن ریشهیابی اصل آن، | نویسنده درباره هر واژه، ضمن ریشهیابی اصل آن، بهمنظور درک بهتر معانی، از آیات، روایات، اقوال بزرگان و شواهد شعری، بهره برده است. | ||
==گزارش محتوا== | ==گزارش محتوا== | ||
در مقدمه، به موضوع کتاب، | در مقدمه، به موضوع کتاب، اشارهشده است<ref>مقدمه، ص3- 4</ref>. | ||
[[طعان، هاشم|هاشم طعان]] در دو قسمت، به مصادر و منابع کتاب، میپردازد. | |||
الف) مصادر شرححال نویسنده، مانند: «طبقات النحویین واللغویین» زبیدی، «تاریخ العلماء» ابن فرضی (متوفی 403ق)، «[[سمط اللآلي|سمط اللآلی]]» [[بکری، عبدالله بن عبدالعزیز|بکری]] (متوفی 487ق)، «[[الأنساب (سمعاني)|الأنساب]]» [[سمعانی، عبدالکریم بن محمد|سمعانی]] (متوفی 562ق)، «[[ارضاد الاريب]]»، [[یاقوت حموی، یاقوت بن عبدالله|یاقوت حموی]] (متوفی 626ق) و... | |||
الف) مصادر | |||
ب) مصادر تحقیق کتاب، مانند: دو نسخه خطی از کتاب، کتبی که قالی از | ب) مصادر تحقیق کتاب، مانند: دو نسخه خطی از کتاب، کتبی که [[قالی، اسماعیل بن قاسم|قالی]] از آنها نقل کرده است (مانند «[[العين|کتاب العین]]» [[خلیل بن احمد|خلیل بن احمد فراهیدی]] و کتاب اصمعی، ابن سکیت، ابوزید انصاری، ابوعبیده، ابی حاتم سجستانی، ابوعبید قاسم بن سلام، ابن قتیبه، فراء، سیبویه و...)، آثار و کتبی که از «البارع» نقل کردهاند (مانند: «المخصص والمصباح المنیر» و کتب ابوعبید بکری و «خزانة الادب»، «تاج العروس» و «معجم البلدان» یاقوت حموی، «نفح الطیب» مقری)، سایر کتب [[قالی، اسماعیل بن قاسم|قالی]] (مانند: «الأمالی» و «المقصور والممدود») و...<ref>متن کتاب، ص5- 8</ref>. | ||
در فصل اول، به | در فصل اول، به شرححال مؤلف پرداختهشده و اطلاعاتی پیرامون چگونگی ولادت، بالندگی و سفرهای او به بغداد، سامرا و اندلس<ref>همان، ص9- 28</ref>، اساتید<ref>همان، ص29- 39</ref>، شاگردان<ref>همان، ص39- 45</ref> و آثار وی در اختیار خواننده قرارگرفته است<ref>همان، ص46- 63</ref>. | ||
فصل دوم، به تعریف کتاب «البارع» | فصل دوم، به تعریف کتاب «البارع» اختصاصیافته است. محقق در این فصل ابتدا عوامل و ویژگیهایی از کتاب که باعث انتخاب آن برای تحقیقشده است را بیان نموده<ref>همان، ص64</ref> و در ادامه، پس از بیان ماده کتاب و روش نگارش آن<ref>همان، ص67</ref>، به توصیف نسخ خطی کتاب<ref>همان، ص72</ref> و توضیح اقدامات تحقیقی صورت گرفته بر روی آن، پرداخته است<ref>همان، ص76</ref>. | ||
در فصل سوم، متن کتاب «البارع» ارائه گردیده که در آن، به بررسی ریشه و اصل لغات و کلمات و معانی | در فصل سوم، متن کتاب «البارع» ارائه گردیده که در آن، به بررسی ریشه و اصل لغات و کلمات و معانی آنها، پرداختهشده و کلمات واژگان، در شش باب «ثنائی مضاعف (ثنایی در خط و ثلاثی در حقیقت)»، «ثلاثی صحیح»، «ثلاثی معتل»، «حواشی»، «رباعی» و «خماسی» تنظیم نموده است<ref>همان، ص81</ref>. | ||
محقق ضمن بیان علت برگزیدن کتاب برای تحقیق، به برخی از ویژگیهای آن نیز | محقق ضمن بیان علت برگزیدن کتاب برای تحقیق، به برخی از ویژگیهای آن نیز اشارهکرده است، از جمله: | ||
# اولین معجم اندلسی بودن کتاب (اولین معجمی که در اندلس تألیف شده است)؛ | # اولین معجم اندلسی بودن کتاب (اولین معجمی که در اندلس تألیف شده است)؛ | ||
# اولین معجمی که مؤلف آن، از مشافه با اعراب، بهره نبرده، بلکه به تألیفات پیش از خود، اعتماد نموده است؛ | # اولین معجمی که مؤلف آن، از مشافه با اعراب، بهره نبرده، بلکه به تألیفات پیش از خود، اعتماد نموده است؛ | ||
# وجود لغات و واژگان بیشتر نسبت به معاجم پیش از خود که هم سایر مصادر به این نکته اشاره دارند و هم خود این زیادت را یافته است؛ | # وجود لغات و واژگان بیشتر نسبت به معاجم پیش از خود که هم سایر مصادر به این نکته اشاره دارند و هم خود این زیادت را یافته است؛ | ||
# استفاده از | # استفاده از کتابهایی که امروزه در دسترس نیست و حفظ منقولات آنها، مانند کتاب «الغرائز» و «اللغات» ابوزید<ref>همان، ص64</ref>. | ||
محقق معتقد است که اثر حاضر، | محقق معتقد است که اثر حاضر، ازلحاظ مطالب و نحوه ارائه آن، درواقع همان کتاب «العین» خلیل بن احمد فراهیدی است<ref>همان</ref>، به همراه اضافاتی بر آن، به شرح ذیل: | ||
الف) قالی بیش از صد مرتبه، از افراد زیر، نقل کرده است: | الف) [[قالی، اسماعیل بن قاسم|قالی]] بیش از صد مرتبه، از افراد زیر، نقل کرده است: | ||
# ابوزید انصاری؛ که برخی | # ابوزید انصاری؛ که برخی ازآنچه وی نقل کرده است، در کتاب «النوادر» ابوزید وجود دارد و خود نیز تصریح میکند که از کتاب «اللغات» و «الغرائز» ابوزید هم نقل کرده است. | ||
# اصمعی از کتاب «الخيل» «الإبل» و «خلق الإنسان والنبات»؛ | # اصمعی از کتاب «الخيل» «الإبل» و «خلق الإنسان والنبات»؛ | ||
# یعقوب بن سکیت از کتاب «الألفاظ» | # یعقوب بن سکیت از کتاب «الألفاظ» | ||
خط ۷۶: | خط ۷۵: | ||
# سیبویه در «الکتاب». | # سیبویه در «الکتاب». | ||
ج) از افرادی مانند ابن اعرابی، | ج) از افرادی مانند ابن اعرابی، ابو عمر شیبانی، فراء و کسائی نیز باواسطه و بدون نقل از کتابهایشان، نقل کرده است. | ||
د) از فصحای اعراب از جمله | د) از فصحای اعراب از جمله ابو مهدی، منتجع، غنیه ام حمارس کلابیه، ابوالغمر صاعد کلابی، ابودقیش، ابوالادهم کلابی نیز نقل کرده است. | ||
ه) برخی اسامی نیز بهعنوان منبع نقل ذکرشده است که ناشناخته میباشند، مانند: احرزی، هراب، ابولبید، ابوالعباس نمری و ابوالخضر هجیمی<ref>همان، ص67- 69</ref>. | |||
از جمله تفاوتهایی که بین این کتاب با کتاب «العین» خلیل فراهیدی وجود دارد، در ترتیب و تسلسل حروف از جهت تقدیر مکان مخرج صوت است که به تقدم و تأخر واژگان میانجامد، | از جمله تفاوتهایی که بین این کتاب با کتاب «العین» خلیل فراهیدی وجود دارد، در ترتیب و تسلسل حروف از جهت تقدیر مکان مخرج صوت است که به تقدم و تأخر واژگان میانجامد، بهگونهای که ترتیب حروف نزد خلیل: «ع، ح، ه، غ، ق، ک، ج، ش، ض، ص، س، ز، ط، د، ت، ظ، ذ، ث، ر، ل، ن، ف، ب، م، و، ا، ی» و نزد قالی: «ه، ح، ع، خ، غ، ق، ک، ض، ج، ش، ل، ر، ن، ط، د، ت، ص، ز، س، ظ، ذ، ث، ف، ب، م، و، ا، ی». در ترتیب و تعداد ابواب کتاب نیز تفاوتهایی در این دو اثر وجود دارد، بهگونهای که قالی، کتاب خود را در شش باب: «ثنائی مضاعف (ثنایی در خط و ثلاثی در حقیقت)»، «ثلاثی صحیح»، «ثلاثی معتل»، «حواشی»، «رباعی» و «خماسی» تنظیم نموده و خلیل، «العین» را در پنج باب زیر: «ثنایی»، «ثلاثی صحیح»، «ثلاثی معتل»، «لفیف یا معتل به دو حرف» و «رباعی و خماسی» | ||
<ref>همان، ص70- 71</ref>. | <ref>همان، ص70- 71</ref>. | ||
بسیاری از قدما نیز به وجود ارتباط میان اثر حاضر با «العین» | بسیاری از قدما نیز به وجود ارتباط میان اثر حاضر با «العین» اشارهکردهاند که از جمله آنها، زبیدی شاگر [[قالی، اسماعیل بن قاسم|قالی]] هست که در کتاب «المستدرک من الزیادة في کتاب البارع علی کتاب العين»، بهاضافه بودن بیش از 5683 واژه در کتاب «البارع» نسبت به «العين»، اشارهکرده است<ref>همان، ص72</ref>. | ||
==وضعیت کتاب== | ==وضعیت کتاب== | ||
کتاب بر اساس دو نسخه خطی تصحیح و | کتاب بر اساس دو نسخه خطی تصحیح و تحقیقشده و از دیگر اقدامات تحقیقی صورت گرفته در کتاب، میتوان به موارد زیر اشاره نمود: | ||
# ضبط متن و تقلیل ذکر حواشی مگر در موارد ضروری؛ | # ضبط متن و تقلیل ذکر حواشی مگر در موارد ضروری؛ | ||
# بررسی منابع و مصادر کتاب؛ | # بررسی منابع و مصادر کتاب؛ | ||
# استخراج ماده لغوی کلمات و واژگان؛ | # استخراج ماده لغوی کلمات و واژگان؛ | ||
# ضبط بیشتر کلمات با حرکات | # ضبط بیشتر کلمات با حرکات بهمنظور جلوگیری از اشتباه در تلفظ؛ | ||
# تخریج شواهد شعری مذکور در کتاب از منابع شعری و دیوانهای مربوط به آن؛ | # تخریج شواهد شعری مذکور در کتاب از منابع شعری و دیوانهای مربوط به آن؛ | ||
# ضبط آیات قرآن و ذکر شماره آیه و نام سوره؛ | # ضبط آیات قرآن و ذکر شماره آیه و نام سوره؛ درصورتیکه آیهای بر طبق قرائت ابو عمر بن علا بوده، به این نکته اشارهشده است زیرا [[قالی، اسماعیل بن قاسم|قالی]] این روایت را معتبر دانسته است. | ||
# تخریج احادیث با استفاده از | # تخریج احادیث با استفاده از کتابهای حدیثی معتبر و...<ref>مقدمه، ص76- 77</ref>. | ||
فهارستهای کتاب، شامل فهرست منابع مورداستفاده محقق؛ اعلام؛ فهرست الفبایی لغات و فهرست مطالب، در انتهای آن آمده و در پاورقیها، علاوه بر ذکر منابع<ref>ر.ک: پاورقی، ص688</ref>، به اختلاف نسخ پرداختهشده است<ref>ر.ک: همان، ص707</ref>. | |||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
خط ۱۰۴: | خط ۱۰۳: | ||
==منابع مقاله== | ==منابع مقاله== | ||
مقدمه و متن کتاب. | مقدمه و متن کتاب. | ||
==پانویس == | ==پانویس == | ||
<references/> | <references/> | ||
خط ۱۱۵: | خط ۱۱۵: | ||
[[رده:کتابشناسی]] | [[رده:کتابشناسی]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی | |||
[[رده:مقالات بازبینی | [[رده:زبان و ادبیات شرقی (مصری، قبطی، سامی، آشوری، سومری، عبری، آرامی، سریانی، عربی، حبشی)]] | ||
[[رده:مقالات بازبینی شده1]] | |||
[[رده:مقالات بازبینی شده2 آبان 1401]] |