عدة الأكياس في شرح معاني الأساس

عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس
پدیدآوران	شرفی، احمد بن محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الاساس لعقائد الاکیاس. شرح کتاب عده الاکیاس فی شرح معانی الاساس
ناشر	دار الحکمة الیمانیة
مکان نشر	صنعا - یمن
سال نشر	1415 ق
چاپ	1
موضوع	منصور بالله، قاسم بن محمد، 967 - 1027ق. الاساس لعقاید الاکیاس - نقد و تفسیر کلام زیدیه - قرن 11ق.
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏214‎‏ ‎‏/‎‏م‎‏8‎‏ ‎‏الف‎‏5025‎‏ ‎‏1374
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

عدة الأکیاس فی شرح معانی الأساس تألیف احمد بن محمد بن صلاح شرفى با موضوع کلام زیدیه، به زبان عربى نگارش شده است. این اثر خلاصه کتاب دیگر نویسنده با نام «شفاء صدور الناس بشرح معانى الاساس» است.

ساختار

کتاب، در دو جزء تدوین شده است: جزء اول، با معرفى مخطوطات و شرح حال مؤلف آغاز شده است. پس از آن مقدمه کتاب به صورت فصل فصل در هفت فصل تنظیم شده است. متن اثر مشتمل بر چهار قسم است که دو قسم آن در جزء اول و دو قسم دیگر در جزء دوم آمده است. کتاب با یک خاتمه با عنوان فرقه ناجیه به اتمام مى‌رسد.

گزارش محتوا

نویسنده، در مقدمه کتاب پاره‌اى مباحث مقدماتى مانند: تعریف علم کلام، معناى عقل، حسن و قبح، حدود و تصورات و تصدیقات، ذکر دلیل و متعلقاتش و مباحثى از این دست را مطرح و به تبیین دیدگاه‌هاى مختلف پیرامون آنها مى‌پردازد.

جزء اول

کتاب توحید با تعریف لغوى و اصطلاحى آغاز شده است. اولین مطلبى که به آن پرداخته شده، تبیین حدوث عالم است. نویسنده معتقد است که اولین مخلوق خداوند هواست که جسمى لطیف و متحرک و... است. پس از آن نویسنده مباحث کلامى مانند: ذکر صفات الهى، غناى الهى، ذکر عرش الهى، ذکر کرسى، لوح مذکور در قرآن، تحریم تفکر در ذات الهى را مطرح کرده است.

مطالب کتاب عدل با تبیین حقیقت حسن و قبح آغاز مى‌شود. نویسنده حسن را آن چیزى مى‌داند که عقابى بر آن مترتب نباشد، خواه واجب یا مندوب یا مباح باشد و ملاک قبیح را نیز ترتب عقاب بر آن مى‌داند. وى سپس به تبیین دیدگاه امامیه و زیدیه و سایر مذاهب اهل سنت در این خصوص مى‌پردازد. در ادامه این بخش نیز عناوینى مانند: اراده، رضاى الهى، عوض و دوام آن، فناى عالم، رزق، تکسب، تکلیف، الطاف ذکر شده است.

جزء دوم

نویسنده، در ابتداى کتاب نبوت به نقل از احمد بن سلیمان و بسیارى از علماى زیدیه چنین نقل مى‌کند که بر هر مکلف عقلاً واجب است که بداند خداوند باید رسولى را به‌سوى بندگان ارسال کند. سپس به تبیین مباحث مختلف نبوت مى‌پردازد.

برخى از اعتقادات زیدیه قابل توجه است. از جمله این عقاید آن است که نبى اکرم پیش از بعثت، مکلف به شرع بوده است اگر چه ما کیفیت آن را نمى‌دانیم. دیگر آنکه ملائکه از جمیع انبیا افضل هستند و ثواب پایین‌ترین ملک از ثواب بالاترین انبیا بیشتر است. این نظریه با دیدگاه امامیه که انبیا و ائمه(ع) را افضل از ملائکه مى‌دانند مخالف است. در کلام نویسنده در این بخش تناقضى دیده مى‌شود، چرا که قول مذکور را به اهل‌بیت(ع) و پیروان آنها نیز نسبت مى‌دهد و در ادامه قول امامیه را ذکر مى‌کند در حالى که دیدگاه اهل‌بیت(ع) با شیعه امامیه یکى است و اختلافى ندارد. ظاهراً منظور از اهل‌بیت(ع) علماى زیدى از نسل اهل‌بیت(ع) هستند و لازم است که خواننده به مراد نویسنده از الفاظ مختلف کتاب توجه کند. وقوع معصیت از انبیا، مطلب دیگرى است که از دیدگاه نویسنده در صورتى که عمدى نباشد جایز است.

در باب شریعت، نویسنده اگر چه کتاب و سنت را ادله شریعت مى‌داند و ادله را راجع به کتاب مى‌داند اما قیاس را نیز از ادله معتبر مى‌شمارد.

قیامت، آخرین باب کتاب است که در آن از بعث، حساب، میزان، صراط، انطاق جوارح و خلق بهشت و دوزخ بحث شده است.

وضعیت کتاب

محقق کتاب از دو نسخه خطى در تصحیح کتاب استفاده کرده است. فهرست مطالب هر یک از اجزا، در انتهاى مطالب همان جزء آمده است.

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.